Тожикистонда Наврўз қандай нишонланади
Тожикистонда Наврўз байрамида бутун оила «ҳафт-син» деб аталадиган байрам дастурхонига йиғилади. Столда янги йилда поклик, ёруғлик, фаровонлик, бахт ва унумдорликни англатувчи сеҳрли нарсалар ва маҳсулотлар бўлиши керак.
Анъанага кўра, дастурхонда еттита таом бўлиши керак, уларнинг номи «син» ҳарфи билан бошланади: руе уруғлари - сипанд, олма - себ, қора суяклар - сиёҳдона, ёввойи зайтун - санжид, сирка - сирко, саримсоқ - сер ва униб чиққан дон - сабзе.
Наврўзда қўзичоқ, балиқ, товуқ ва тухумдан таомлар тайёрланади, зираворлар, кўкатлар қўшилади. Байрамона дастурхонда униб чиққан буғдой доналарининг шарбатидан шакар ва ун қўшилган ҳолда қайнатилган сумалак бўлиши керак. Столга оила аъзоларининг сонига қараб ойна ва шам қўйиш керак.
Бу шамлар охиригача ёнмагунча ўчирилмайди. Уйда тайёрланган нон, ёнғоқ, бодом, сут, пишлоқ, балиқ, яшил рангга бўялган тухум, атиргул суви солинган идиш, яшил барг сузиб юрадиган бир пиёла сув қўйилади.
Наврўз байрамига келган меҳмонларга мезбон униб чиққан донли таом узатади, уни истеъмол қилиш барча тирик мавжудотларнинг тикланишига дахлдорлик рамзидир.
Наврўздан олдинги ҳафта аждодлар руҳига бағишланади. Аждодлар ёдга олинди, уларга қурбонликлар келтирилди ва келгуси йилда ёрдам сўраб, муаммолардан ҳимоя қилинди. Янги йил бошланишидан олдин покланишнинг рамзий маросимлари ўтказилади. «Қувонч чоршанбаси»да – Наврўз байрами олдидан сўнгги чоршанба куни шаҳар ва қишлоқлар кўчаларида ўт ёқилади, одамлар бир ўтдан етти марта ёки етти марта бир ўтдан сакрашлари керак.
Наврўз байрамидан олдинги кечада ўтган йилги гуноҳлардан покланиш учун бир-бирига сув сепиб, оқар сув устидан сакраб ўтиш одат тусига кирган.
Тожикистонда меҳмонларни «Наврўз муборак бод», «Наврўзатон пируз бод» («Наврўз байрами муборак») деб кутиб олишади.
Наврўз байрамида совғалар бериш одат тусига кирган. Тожикистонда эрта тонгдан қўшни уйларнинг болалари тўпланиб, ҳовлиларни айланиб, уй эгаларини табриклашади, бунинг эвазига ширинликлар ва пишириқлар олишади.
Тожикистонда Наврўз байрами доимо оммавий ўйинлар, ан’анавий от пойгалари ва кўнгилочар тадбирлар билан бирга бўлиб келган. Масалан, байрам кунлари тожикларнинг миллий от спорти ўйини бўлган бузкаши жуда машҳур. Юзлаб чавандозлар ғайриоддий ўйин солимини эчки шаклида ташлашга ҳаракат қилиб, катта тезликда чопишади.
Гуштингири – Тожикистонда миллий кураш бўлиб, анъанавий тарзда миллий байрамлар дастурига киритилган. Бу Тожикистонда энг машҳур миллий спорт турларидан биридир. Гуштингирида кийимни белигача ушлашга ва тепишга рухсат берилади. Ғалаба қозониш учун рақибни орқасига ташлаш керак.
Бошқа Наврўз анъаналари орасида маҳаллий кўча томошалари, Эронда Банд Бази деб номланган цирк ва Афғонистондаги Буз Каши спорт тадбирида чавандозлар ўйнаш учун боши кесилган эчки танасидан фойдаланадилар.
Наврўз олти минг йилдан ортиқ тарихга эга бўлган Шарқ халқларининг қадимий байрами бўлиб, янги кун келиши, табиатнинг уйғониши, инсоннинг маънавий покланиши ҳақидаги хушхабардир.
Фото: «Ховар»