Таҳлилчи: Қозоғистон уй -жой бозорида нархларнинг пасайиши кутилмоқда
Кўчмас мулк сотиш сайтининг маълумотларига кўра, июл ойида бирламчи бозорда нархлар сезиларли даражада ошган - Нур -Султанда 1,0 ва Алматида 1,5 фоиз. Алматининг иккиламчи бозори бирданига 3 фоиз ўсишни кўрсатди. Таққослаш учун, барқарор бозорда ўртача ойлик ўсиш 0,2-0,5 фоизни ташкил қилади.
Нур -Султанда нархларнинг максимал ўсиши бизнес -класс уй -жой сегментида - 6,0 , Алматида - комфорт ва эконом -класс сегментларида мос равишда 7,9 ва 5,0 фоиз атрофида намоён бўлди.
«Натижада, 2021 йил бошидан бери Нур -Султан ва Олматидаги бирламчи уй -жой бозоридаги нархлар мос равишда 7,1 ва 16,2 фоизга, иккиламчи бозорда эса мос равишда 7,4 ва 6,1 фоизга ошди. Шу билан бирга, эконом ва комфорт-класс сегментларида нархларнинг кўтарилиши 20 фоиздан ошди «, - деди Анна Шацкая.
Унинг фикрича, уй -жой бозорида «қабариқ« шаклланишининг асосий шарти ҳукуматнинг пенсия жамғармаларининг бир қисмини уй -жой сотиб олиш учун ишлатиш имконияти тўғрисидаги қарори бўлган.
«Пенсия жамғармаси дастури бошланганидан бери (шу йилнинг январ ойидан) бозорга қарийб 1,6 трлн. тенге жалб қилинди. Таққослаш учун, «Баспана-Хит« нинг бутун бюджети 600 миллиардни ташкил этди. Пенсия жамғармаларининг нархларнинг кўтарилишига таъсири бундан ҳам кучлироқ бўлиши мумкин эди, лекин чекловчи омил-аҳолининг реал даромадларининг пасайиши эди ва шундай бўлиб қолмоқда. ЯМПЖ дастуридан ташқари, нархлар ўсишининг юқори суръатлари, қайта молиялаштириш ставкасидан паст ставка билан имтиёзли ипотека дастурларига олиб келди. Оддий банк депозитининг рентабеллиги ипотека фоизидан юқори бўлган шартлар инвестициялар учун жозибадор. Имтиёзларни стерилизатсия қилиш воситалари бўлмаса, бу бозорда чайқовчиликларни келтириб чиқаради. Имтиёзларни стерилизатсия қилиш - бу имтиёзлар билан сотиб олинган уй -жой сотиш учун бозорга қайтмаслигини назорат қилишдир «, деб давом этади маърузачи.
Таҳлилчининг таъкидлашича, олти ой ичида уй-жой нархининг 15-20 фоизга ошиши вазиятни «қабариқ« деб аташга асос беради. Унинг сўзларига кўра, яқин ойларда қозоғистонликлар секин дефляция ва нархларнинг барқарорлашишини кузатадилар. Бунинг учун қуйидаги шартлар мавжуд:
- ҳаяжоннинг пасайиши ва ЯМПЖ маблағларининг уй -жой бозорига тушишининг секинлашиши;
- «Баспана-ҳит« нинг якунланиши ва юқори ставкаларда янги дастурларнинг пайдо бўлиши;
- аҳолининг реал даромадларининг камайиши.
Шундай қилиб, келгуси ойларда уй -жой бозорида пасайиш ва нархларнинг барқарорлашишини кутишимиз керак. Катта маълумотларга асосланган муаллиф томонидан ишлаб чиқилган башоратли модел шуни кўрсатдики, «Баспана-Хит» дастурига бир хил ҳажмда муқобиллар бўлмаса, уй-жой нархи бир йил ичида 10 фоизга пасайиши мумкин.
Бундан ташқари, Анна Шацкая Қозоғистон Республикасида рақамли ипотека ҳақида гапирди. Бу банкка бормасдан кредит олиш учун ариза бериш ва олиш имконини берувчи янги технологик банк хизмати. Барча процедуралар телефондан ёки компютердан иловадан тортиб то ҳисоб-китоб қилишгача амалга оширилади.
Одатда, рақамли ипотека кредити олиш тартиби қуйидаги босқичлардан иборат:
- биометрикадан ўтиш (шахсий идентификация). Исми шарифи6 отасининг исми, ИИН ва фотосурат билан амалга оширилади;
- кредит аризасини ва банкнинг дастлабки қарорини тақдим этиш. Бу босқичда мижоз керакли кредит миқдорини кўрсатади ва банк кредит тарихи ва тўлов қобилиятини текширади. Текширувдан сўнг, банк тасдиқланган миқдор ва фоиз ставкаси тўғрисида олдиндан қарор қабул қилади. Шу билан бирга, қарор бир неча дақиқада чиқарилади ва сотиб олинган мулк ҳақида маълумот ва баҳолашни талаб қилмайди. Ҳар ким олдиндан қарор қабул қилиши мумкин;
- сотиб олинган кўчмас мулкни баҳолаш. Якуний қарорни олиш учун мижоз сотиб олинган мулк ҳақидаги маълумотларни тўлдиради. Баҳолаш, шунингдек, баҳоловчини жалб қилмасдан катта маълумотларга асосланган махсус моделлар асосида автоматик тарзда амалга оширилади. Баҳолаш тартибидан ўтганидан сўнг, банк ипотека тўғрисида якуний қарор чиқаради. Агар тасдиқланган миқдор етарли бўлмаса, банк биргаликда қарз олувчиларни жалб қилишни таклиф қилади;
- шартномани расмийлаштириш ва ҳужжатларни имзолаш. Бу босқичда мижоз нотариус рўйхатидан ҳужжатларни имзолаш вақти ва санасини танлайди. Имзоланиш тартибининг ўзи шахсан барча томонлар иштирокида амалга оширилади;
- гаров шартномасини рўйхатдан ўтказиш. Кредит суммаси сотиш -сотиб олиш шартномаси тузилганидан кейин ва гаров шартномаси сотувчининг ҳисобига тўғридан -тўғри рўйхатдан ўтказилгандан кейин берилади.
Муаллиф: Еламан Турисбеков