Мустақиллик йилларида Қозоғистон тоғ-кон саноатига қанча сармоя киритилди

NUR-SULTAN. Кazinform - Қозоғистоннинг асосий ресурсларидан бири фойдали қазилмалардир. Етакчи давлатлар олимларининг фикрича, Қозоғистон табиий ресурслари бўйича дунёда олтинчи ўринда туради. Улар орасида вольфрам заҳиралари бўйича 1-ўрин, хром рудаси бўйича 2-ўрин, қўрғошин ва рух бўйича 5-ўрин, мис бўйича 12-ўрин, олтин бўйича 15-ўрин. Қозоғистондаги асосий минерал ресурсларнинг умумий қиймати 3 триллион АҚШ долларини, қайта тикланадиган қиймати эса 2 триллион АҚШ долларидан ошади, деб хабар беради Кazinform ҚР Индустрия ва инфратузилмаларни ривожлантириш вазирлигига асосланиб.

Қозоғистонда бозор иқтисодиётига ўтгандан сўнг дастлаб иқтисодий таназзул кузатилди, кейинчалик у сезиларли ўсиш билан алмаштирилди. Реал ЯИМ доимий нархларда амалда барқарор. Бу давр қазиб олиш соҳаси, хусусан, нефть ва тоғ-кон саноати ютуқларининг ортиб бораётгани билан боғлиқ. Бугунги кунда қазиб олиш сектори Қозоғистон ялпи ички маҳсулотининг қарийб 30 фоизини таъминлайди. Экспортдан тушган тушумнинг қарийб 60 фоизи минерал ёқилғи, 22 фоизи эса қаттиқ минераллар ва металлар ҳиссасига тўғри келади.

Қозоғистон Республикаси мустақилликка эришгач, шунингдек, бозор муносабатларининг шаклланиши билан ер ости бойликлари салоҳиятидан фойдаланиш бўйича тубдан янги сиёсатни ишлаб чиқиш зарурати пайдо бўлди. Ушбу босқич фаол қонунчилик жараёни билан тавсифланади. Шу тариқа, ер қаъридан фойдаланиш соҳасидаги муносабатларни тартибга солишга қаратилган бир қатор муҳим қонун ҳужжатлари қабул қилинди. 1992 йил «Ер қаъри ва минерал ресурсларни комплекс ривожлантириш тўғрисида»ги Кодекс, 1994 йил «Инвеститсиялар тўғрисида»ги Қонун, 1995 йил «Нефть тўғрисида»ги Қонун, 1996 йил «Ер қаъри ва ер қаъридан фойдаланиш тўғрисида»ги Фармон, 2010 йил «Ер қаъри ва ер қаъридан фойдаланиш тўғрисида»ги Қонун қабул қилинди.

2017 йилда «100 аниқ қадам» Миллий режаси доирасида амалга оширилган Қозоғистон Республикасининг «Ер қаъри ва ер қаъридан фойдаланиш тўғрисида»ги кодекси қабул қилингани ер қаъридан фойдаланиш соҳасидаги асосий ютуқлардан бири бўлди. У постсовет маконда Австралия моделини жорий этишни назарда тутди. Янги қонунчилик соҳани давлат томонидан тартибга солишнинг шаффоф ва аниқ усулларини таъминлаш, геологик ахборотдан фойдаланиш, миллий стандартларни халқаро стандартлар билан уйғунлаштириш бўйича илғор халқаро тажрибани ўзида мужассам этган. Ушбу ҳужжат геология-разведка ишларига хорижий инвесторларни жалб қилиш учун янада катта туртки яратишга қаратилган.

Сиёсий-ҳуқуқий ислоҳотлар натижасида янги молия-иқтисодий институтларнинг шаклланиши, унинг негизида ер ости бойликларидан фойдаланишнинг янада такомиллаштирилган тизими ва юқори технологияли саноатни ривожлантириш яратилди. Муайян сиёсий барқарорлик, билимли кадрларнинг мавжудлиги, тўпланган ва текширилаётган геологик маълумотларнинг кўплиги, шунингдек, яратилган либерал қонунчилик базаси мамлакатда зарур инвестиция муҳитини яратиш имконини берди. Буларнинг барчаси мамлакатга йирик халқаро инвестицияларни жалб қилиш ва ер қаъри участкаларида ер қаъридан фойдаланиш бўйича муҳим лицензиялар/контрактлар тузишга ёрдам берди.

Индустрия ва инфратузилмаларни ривожлантириш вазирлиги маълумотларига кўра, Қозоғистон мустақиллик йилларида тоғ-кон саноатига қарийб 189,2 миллиард доллар тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар жалб қилган (96,5 миллиард доллар тоғ-кон саноатига, 92,7 миллиард доллар геологик разведкага). Қаттиқ фойдали қазилмалардан фойдаланишга ҳар йили 2 триллион тенге сармоя киритилади, шу жумладан илмий-тадқиқот ишларига 24 миллиард тенгедан ортиқ, ижтимоий соҳага 10 миллиард тенгедан ортиқ, қозоғистонлик кадрлар тайёрлашга 4,4 миллиард тенгедан ортиқ сармоя жалб этилади.