Марказий Осиё геосиёсий шокларга юқори чидамлилигини намойиш этмоқда - ЕТТБ
ЕТТБ минтақа ялпи ички маҳсулоти 2022 йилда 4,3 фоизга, 2023 йилда эса 4,8 фоизга ўсишини кутмоқда; Шундай қилиб, банкнинг баҳорги прогнози юқорига қараб қайта кўриб чиқилди. Асосий омиллар орасида товарлар нархининг ошиши ва Россиядан пул ўтказмаларининг кўпайиши бор.
Минтақада инфляция даражаси юқорилигича қолиб, 16 фоизни ташкил этади.
Қозоғистон ва Туркманистон каби Марказий Осиё давлатлари нархларнинг ва экспорт ҳажмининг ошиши туфайли нефть ва газдан рекорд даражада даромад олишмоқда. Қирғизистон Республикаси, Тожикистон ва Ўзбекистон меҳнат муҳожирлари хизматларига талаб кескин ошиб бораётган Россиядан катта миқдорда пул ўтказмаларини олишда давом этмоқда. Минтақада реал иш ҳақи ва давлат даромадларининг ҳам жуда тез ўсиши кузатилмоқда.
Кўпгина Марказий Осиё давлатлари россиялик уй хўжаликлари ушбу мамлакатларда халқаро тўлов карталарини олишга интилаётгани ва ўз валюта жамғармаларини у ерга жойлаштиришидан фойда кўради. Минглаб Беларусь, Россия ва Украина фуқаролари махсус иқтисодий зоналардан фойдаланиб, ўз бизнесларини Марказий Осиёга кўчиришмоқда.
Ўзбекистон IТ-парки «рақамли кўчманчилар» ва IТ-хизматларини экспорт қилувчиларни жалб қилиш учун яратилган. Натижада, минтақанинг метрополитен шаҳарлари кўчмас мулк портлашини бошдан кечирмоқда; меҳмонхона бизнеси ва умумий овқатланиш соҳаси фаол ривожланмоқда. Қозоғистон ва Қирғизистон Республикаси каби минтақавий иқтисодлар, шунингдек, Россияга компьютерлар, маиший техника ва электроника, автомобил эҳтиёт қисмлари, электр ва электрон бутловчи қисмларни реэкспорт қилишдан ҳам фойда кўради.
Россия Федерацияси ва Украина атрофидаги геосиёсий вазият кескинлашганидан кейин қулаган минтақавий валюталар курслари асосан аввалги қийматларига қайтди. Молиявий регуляторлар иккиламчи санкциялар хавфини камайтириш учун назоратни кучайтирдилар. Бугунги кунда барча Марказий Осиё мамлакатлари иқтисодиёти олдида турган энг долзарб муаммо бу инфляциядир. Истеъмол нархлари инфляцияси 10 фоиздан 16 фоизгача бўлиб, мақсадли чегаралардан анча ташқарида бўлиб, кўплаб уй хўжаликларининг фаровонлигига таҳдид солади ва таркибий ислоҳотлар ва фискал консолидацияни хавф остига қўяди.
Ўзбекистон 2021 йилда 7,4 фоизлик ажойиб ўсиш суръатига эришди ва ниҳоятда кучли кўрсаткичларни намойиш этишда давом этмоқда. Иқтисодиётнинг ўсишига Россиядан пул ўтказмаларининг кескин ўсиши таъминланмоқда, бу 2022 йилнинг биринчи ярмида ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 96 фоизга ўсди. Салбий омилларга келсак, 2022 йил июл ойида озиқ-овқат ва товар нархларининг ошиши фонида истеъмол инфляцияси 12,3 фоизга етди. Умуман олганда, Ўзбекистон катта ва жадал ишчи кучи, ички бозор сиғими, ишлаб чиқариш тармоқларини диверсификация қилиш ва бозор ислоҳотларида эришилган ютуқлар туфайли иқтисодий ривожланишнинг жуда тез суръатларини сақлаб келмоқда. ЕТТБ ўз иқтисодиётининг ўсишини 2022 йилда 5,5 фоиз ва 2023 йилда 6,5 фоиз даражасида прогноз қилмоқда.
2022 йилнинг биринчи ярмида Қозоғистон иқтисодиёти ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 3,4 фоизга ўсди. Қозоғистон нефти экспорти 2014 йилдан бери биринчи марта 42,2 миллиард долларга етди. Бунга юқори нархлар асосий ҳисса қўшди, бироқ етказиб бериш ҳажми ҳам деярли 10 фоизга ошди.
Умуман олганда, иқтисодиёт 2022 йилда 3,0 фоиз ва 2023 йилда 3,5 фоиз ўсиши кутилмоқда.
Рубл курсининг кучайиши ва Россияда импорт қилинадиган ишчи кучига талаб кучлилиги 2022 йилнинг биринчи ярмида Қирғизистон Республикасига пул ўтказмалари 11 фоизга ошганига олиб келди. Бу ички талабни қўллаб-қувватлади ва саноат ишлаб чиқариши, меҳмонхона, савдо ва автомобил юк ташиш ҳажмининг ўсишини таъминлади. Давлат секторидаги иш ҳақининг ошиши ва малакали ишчи кучига кучли талаб туфайли мамлакат реал иш ҳақининг ўсиши бўйича ЕТТБ минтақаларида етакчилик қилмоқда. Хитой товарларини Россияга реэкспорт қилиш Қирғизистоннинг кичик компаниялари ва жисмоний шахслари фаолиятининг асосий йўналишларидан бирига айланди. Ҳукуматнинг «Қумтор» олтин кони билан боғлиқ узоқ йиллик можарони ҳал этишдаги муваффақияти хорижий инвесторлар ишончини тиклашга ёрдам берди, тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар оқими 2022 йил январ-июн ойларида қарийб икки бараварга ошиб, 628 миллион АҚШ долларини ташкил этди.
ЕТТБ гидроэнергетика ва темир йўл соҳаларидаги йирик лойиҳаларга қўшимча тўғридан-тўғри инвестиция киритишни кутмоқда. Мамлакат иқтисодиёти реэкспорт, пул ўтказмалари ва Россия компаниялари ва жисмоний шахсларини бошқа жойга кўчириш имкониятларини оширишдан фойда кўриши мумкин; 2022 ва 2023 йилларда ялпи ички маҳсулотнинг ўсиши 7,0 фоизни ташкил этади.
ЕТТБнинг сўнгги «Минтақавий иқтисодий истиқболлар» ҳисоботида келтирилган прогнозлар, агар Россия ва Украина атрофидаги вазият кескинлашса ёки Россия газ экспорти янада камайса, сезиларли пасайиш хавфи мавжуд.
ЕТТБ 2023 йилда ўз минтақаларида ЯИМнинг ўртача ўсишини 3 фоизга прогноз қилмоқда, бу май ойидаги ҳисоботда прогноз қилинганидан 1,7 фоизга паст. Бироқ, бу йил кутилаётган ўсиш суръатларининг юқорига қараб қайта кўриб чиқилиши реал кўринишдаги секинлашувни тўхтатиши мумкин, келгуси йилда ишлаб чиқариш бу ёзда прогноз қилинганидан атиги 0,2 фоизга паст бўлади.