Марказий Осиё давлатлари раҳбарлари ва Европа Кенгаши Президентининг қўшма баёноти
2022 йил 27 октябр куни Қозоғистон Республикаси Президенти Қ.К.Тоқаев, Қирғизистон Республикаси Президенти С.Н.Жапаров, Тожикистон Республикаси Президенти Э.Раҳмон, Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев, Туркманистон Президенти С.Г.Бердимуҳамедов (Туркманистон Вазирлар Маҳкамаси Раиси ўринбосари орқали) ва Европа Кенгаши Президенти Ш.Мишел Астанада биринчи олий даражадаги минтақавий йиғилишни ўтказди.
Очиқ ва дўстона ўзаро ҳурмат ва ишонч муҳитида иштирокчилар Марказий Осиё ва Европа Иттифоқи давлатлари ўртасидаги кўп қиррали ва ўзаро манфаатли ҳамкорликнинг ўтган даврини сарҳисоб қилдилар ҳамда умумий қадриятларга асосланган кучли, кенг қамровли ва истиқболли шериклик тузилмасини давом эттириш тарафдори эканликларини тасдиқладилар. Улар тинчлик, хавфсизлик, демократия, қонун устуворлиги ва халқаро ҳуқуқни қўллаб-қувватлаган ҳолда барқарор ривожланиш йўлида ҳамкорлик қилишга қатъиятли эканликларини тасдиқладилар. Улар БМТ Низомига, айниқса, барча мамлакатларнинг мустақиллиги, суверенитети ва ҳудудий яхлитлигини ҳурмат қилиш, куч ишлатмаслик ёки куч ишлатиш билан таҳдид қилмаслик, халқаро низоларни тинч йўл билан ҳал этиш тамойилларига риоя қилиш мажбуриятини билдирдилар.
Марказий Осиё ва Европа Иттифоқи давлатлари ўртасида дипломатик муносабатлар ўрнатилганидан буён ўтган 30 йил ичида минтақалараро ҳамкорлик кўплаб соҳа ва тармоқларда ривожланиб, ўсиш ва барқарорлик йўлидаги кўп томонлама ҳамкорлик намунасига айланди.
Давлатлар раҳбарлари 2019 йил 17 июндаги Европа Иттифоқининг Марказий Осиё бўйича стратегияси доирасида минтақалараро ҳамкорликнинг етакчи тамойиллари бўлган қонун устуворлиги, инсон ҳуқуқлари, гендер тенглик ва институтлар фаолияти соҳасидаги мулоқотни кучайтириш муҳимлигини таъкидладилар.
Иштирокчилар Марказий Осиё ва ЕИ ўртасидаги муносабатларнинг юқори даражадаги мавжуд платформалар доирасида институционаллашувини олқишладилар, шунингдек, минтақалараро ҳамкорликни ривожлантиришга фуқаролик жамиятини фаол жалб этиш муҳимлигини таъкидладилар.
Европа Кенгаши Президенти Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг маслаҳат учрашувлари қўшма баёнотларида белгиланган минтақавий ҳамкорлик ва ўзаро муносабатларни мустаҳкамлашга қаратилган саъй-ҳаракатларини олқишлади.
Ўз навбатида, Марказий Осиё давлатлари раҳбарлари Европа Иттифоқининг пандемиядан кейинги иқтисодий ривожланишни жонлантириш, COVID-19 сабаб бўлган ижтимоий-иқтисодий муаммоларни бартараф этиш ва минтақада трансчегаравий ҳамкорликни ривожлантиришга қўшган ҳиссасини юқори баҳоладилар. Ўзаро савдо ва инвестиция механизмларини қўллаб-қувватлаш ва кенгайтириш барча томонларнинг ижтимоий-иқтисодий ривожланишига сифат жиҳатидан туртки беради. Томонлар бизнес юритиш учун қулай шарт-шароитлар яратиш минтақага инвестициялар ҳажмини янада ошириш, ўзаро алоқа ва савдони ривожлантиришга хизмат қилишини таъкидладилар. Шу нуқтаи назардан, томонлар «Европа Иттифоқи – Марказий Осиё» иқтисодий форумининг янги платформасини олқишладилар.
Иштирокчилар Афғонистондаги гуманитар вазиятдан умумий хавотир билдирдилар ва афғон халқига гуманитар ёрдам кўрсатишда ҳамкорликни кенгайтириш зарурлигини эътироф этдилар. Иштирокчилар барча афғонлар, хусусан, аёллар, қизлар ва озчиликларнинг инсон ҳуқуқлари ва асосий эркинликларини илгари суриш ва ҳурмат қилиш, шунингдек, инклюзив ва вакиллик ҳукуматини барпо этиш муҳимлигини таъкидладилар. Шу нуқтаи назардан, Қозоғистон ва Ўзбекистон, шунингдек, Қирғизистон Республикаси, Тожикистон ва Туркманистон университетларида махсус таълим дастурлари доирасида афғон қизларини тайёрлаш бўйича Европа Иттифоқи ва БМТ Тараққиёт дастурининг пилот лойиҳасининг оралиқ натижалари муҳим ҳисобланади. Ушбу ташаббуслар афғон фуқароларига олий маълумот олиш учун имкониятлар яратиш ва афғон жамиятида аёлларнинг инклюзив ижтимоий-иқтисодий ривожланишига ҳисса қўшишга қаратилган.
Томонлар Марказий Осиё ва Европа Иттифоқи ўртасида чегараларни бошқариш ва хавфсизлик соҳасида, терроризм, трансмиллий уюшган жиноятчилик, одам савдоси, мигрантлар контрабандаси, ўқотар қуроллар ва енгил қуролларнинг ноқонуний савдоси, трансмиллий гиёҳванд моддаларнинг ноқонуний айланиши ва киберхавфсизликка таҳдидларни умуминсоний тамойилларга мувофиқ равишда бартараф этиш имкониятларини қайд этди.
Иштирокчилар Европа Иттифоқининг «Global Gateway» стратегияси ҳамда Марказий Осиё давлатларининг транспорт ва транзитни ривожлантириш бўйича миллий мақсадларига мувофиқ Марказий Осиё ва ЕИ ўртасида барқарор муносабатларни яратишда минтақавий ёндашув ва ҳамкорликни ривожлантириш алоҳида аҳамият касб этишини таъкидладилар.
Марказий Осиё мамлакатлари етакчилари Европа Иттифоқининг «яшил» ривожланиш стандартларини сақлаб қолган ҳолда барқарор транспорт логистикаси ва рақамли ўзаро боғланишни ривожлантиришга кўмаклашиш ниятини олқишлайди. Марказий Осиёда барқарор ўзаро боғланиш бўйича Европа Иттифоқи тадқиқотининг кутилаётган натижалари ҳам, томонларнинг Марказий Осиё ва ЕИ транспорт йўналишларини, шу жумладан Транс-Европа транспорт тармоғини (TEN-T) мувофиқлаштириш бўйича яқин ҳамкорлиги катта аҳамиятга эга. Шу нуқтаи назардан, иштирокчилар 2022 йил ноябр ойида «Европа Иттифоқи – Марказий Осиё» вазирларининг ўзаро муносабатлар бўйича вазирлар конференцияси ўтказилишини олқишладилар.
Иштирокчилар томонларнинг Париж мажбуриятларига мувофиқ «яшил ривожланиш», атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши соҳасида қўшма ҳаракатларни кучайтиришдан манфаатдор эканликларини билдирдилар. Иштирокчилар Европа Иттифоқининг сув ресурслари ва трансчегаравий дарёларни биргаликда бошқариш механизмларини ишлаб чиқиш ва жорий этиш борасидаги ижобий тажрибасини инобатга олиб, Марказий Осиёда инновацион, ўзаро манфаатли ва очиқ сув энергетикасини жорий этиш йўлида минтақалараро ҳамкорликни мустаҳкамлаш имкониятларини муҳокама қилдилар. Томонлар умумий вазифаларга қўшма ёндашувларни ишлаб чиқиш учун икки ҳудуд таҳлил марказлари ўртасидаги эксперт-таҳлил ҳамкорлигини кучайтириш муҳимлигини таъкидладилар.
Иштирокчилар Қозоғистонга Марказий Осиё ва Европа Иттифоқи давлатлари раҳбарларининг биринчи учрашувини ўтказиш ташаббуси ва уни ўтказгани учун чуқур миннатдорлик билдириб, навбатдаги учрашув ҳақида келишиб олдилар.