Марказий Осиё давлатлари раҳбарлари ва Европа Кенгаши Президенти қўшма коммюнике қабул қилди
2023 йил 2 июнда Қозоғистон Республикаси Президенти Қасим-Жомарт Тоқаев, Қирғизистон Республикаси Президенти Садир Жапаров, Тожикистон Республикаси Президенти Эмомали Раҳмон, Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев, Туркманистон Республикаси Президенти Сердар Бердимуҳамедов (Туркманистон Вазирлар Маҳкамаси Раиси ўринбосари Нурмуҳаммет Аманнепесов тимсолида) ва Европа Кенгаши Президенти Шарль Мишель Чўлпан-Ота шаҳрида иккинчи юқори даражадаги минтақавий йиғилиш ўтказилгани билан қутлади.
Очиқ ва конструктив учрашувда иштирокчилар ўтган йили Астана шаҳрида бўлиб ўтган илк учрашувдан сўнг Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё давлатлари ўртасидаги кўп томонлама ва ўзаро манфаатли ҳамкорликни кўриб чиқди, шунингдек, халқаро тадбирлар контекстида Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё ўртасидаги муносабатларни муҳокама қилди. Улар Марказий Осиё ва Европа Иттифоқи ўртасидаги олий даражадаги мулоқотни давом эттириш ва Марказий Осиё фаровонлиги ва хавфсизлиги умумий мақсади йўлида томонлар ўртасида белгиланган устувор йўналишларга мувофиқ Европа Иттифоқи – Марказий Осиё шериклигини ривожлантиришга қатъий эканликларини тасдиқлади.
Давлат раҳбарлари Марказий Осиё давлатлари ва Европа Иттифоқи ўртасидаги муносабатларни янада институционаллаштиришни қўллаб-қувватлаш учун мавжуд ва янги юқори даражадаги платформаларнинг ҳиссасини олқишлади. Иштирокчилар Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё ўртасидаги сўнгги мулоқот ва платформалардан, хусусан, 2023 йил 18-19 май кунлари Алмати шаҳрида бўлиб ўтган Европа Иттифоқи ва Марказий Осиёнинг иккинчи иқтисодий форумидан, 2023 йил 10 мартда Тошкент шаҳрида бўлиб ўтган Фуқаролик жамияти форумидан, 2023 йил 23-24 февралда Римда бўлиб ўтган «Европа Иттифоқи – Марказий Осиё» олий даражадаги атроф-муҳит ва сув ресурслари соҳасида ҳамкорлик бўйича 7-чи конференциясидан, Европа Иттифоқи – Марказий Осиё ўзаро алоқаси тўғрисидаги 2022 йил 18-19 ноябрда Самарқанд шаҳрида бўлиб ўтган конференциялардан ва Вазирлар учрашувнинг ижобий натижаларидан мамнунлигини билдирди. Иштирокчилар навбатдаги вазирлар йиғилишида «Европа Иттифоқи – Марказий Осиё» Йўл харитасини қабул қилиш ниятида эканликларини билдирди. Улар ўзаро ҳурмат ва ёрдамга асосланган улкан ҳамкорликни давом эттиришга тайёр эканликларини тасдиқлади.
Давлат раҳбарлари БМТ Низомига, хусусан, барча мамлакатларнинг мустақиллиги, суверенитети, ҳудудий яхлитлигини ҳурмат қилиш, куч ишлатмаслик ёки куч ишлатиш билан таҳдид қилмаслик, халқаро низоларни тинч йўл билан ҳал этиш кабиларга содиқликларини билдирди.
Иштирокчилар Афғонистондаги вазиятнинг ёмонлашувидан умумий хавотирда эканликларини билдирди ва Афғонистонни хавфсиз, тинч, барқарор ва гуллаб-яшнаган мамлакатга айлантиришга қатъийликларини тасдиқлади. Шу муносабат билан улар оғир шароитларга қарамай, халқаро ҳамжамиятнинг Афғонистон халқига радикал асосда ва халқаро ҳуқуқ ва умумеътироф этилган меъёр ва тамойилларга мувофиқ ёрдам кўрсатиш борасидаги саъй-ҳаракатларини эътироф этди. Иштирокчилар халқаро ҳамжамиятни Афғонистон халқига гуманитар ёрдам кўрсатишни фаоллаштиришга чақирди ва БМТнинг Афғонистонга фундаментал асосда гуманитар ёрдам кўрсатишдаги ҳал қилувчи ролини таъкидлади. Улар инклюзив ва вакиллик ҳукуматини барпо этиш муҳимлигини, шунингдек, барча Афғонистон фуқароларининг, айниқса аёллар, қизлар ва этник гуруҳларнинг инсон ҳуқуқлари ва асосий эркинликларини илгари суриш ва ҳурмат қилиш муҳимлигини таъкидлади. Шу муносабат билан 25-26 майда Ашхободда бўлиб ўтган Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё давлатларининг Афғонистон бўйича махсус вакиллари ва махсус элчиларининг тўртинчи учрашуви хулосалари, жумладан, Афғонистон бўйича Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё ўртасидаги мулоқот муҳимлиги таъкидланди.
Терроризм ва экстремизмга қаратилган оммавий мурожаат ва провокацияларнинг олдини олиш зарурлигини таъкидлади, интернет тармоғи орқали терроризм ва унинг мафкураси тарқалишига қарши курашиш борасидаги саъй-ҳаракатларни фаоллаштириш тарафдори бўлди. Шу муносабат билан Давлат раҳбарлари БМТ Хавфсизлик кенгашининг террористик, сепаратистик ва экстремистик ғоялар, жумладан, Интернет тармоғи орқали тарқалишига қарши курашиш бўйича тегишли чораларни изчил амалга оширишга чақирди.
Давлат раҳбарлари Европа Иттифоқининг Марказий Осиё бўйича стратегиясида белгиланган универсал тамойилларга мувофиқ, Марказий Осиё ва Европа Иттифоқи ўртасида эски, янги ва юзага келаётган муаммолар бўйича ҳамкорликни мустаҳкамлаш зарурлигини таъкидлади.
Давлат раҳбарлари ўз ташқи ишлар вазирлари ва Европа Иттифоқининг Олий вакили Жозеп Боррельга Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё ўртасидаги алоқаларни чуқурлаштириш бўйича қўшма Йўл харитасини расмийлаштириш ва амалга оширишни илгари суришни топширди.
Улар Барқарор ривожланиш мақсадларига эришиш йўлида биргаликдаги садоқатли эканликларини тасдиқлади ва шу муносабат билан қонун устуворлиги, демократия, самарали бошқарув, гендер тенглиги, умуминсоний ҳуқуқ ва асосий эркинликларни мустаҳкамлаш бўйича ҳамкорликни янада ривожлантириш муҳимлигини таъкидлади. Бу Европа Иттифоқининг 2019 йилги Марказий Осиё бўйича стратегиясида белгилаб берилган.
Раҳбарлар «Global Gateway» стратегияси доирасида диверсификация ва барқарор уланиш мақсадларига эришишга қаратилган саъй-ҳаракатлар устувор бўлиб қолиши ҳақида келишиб олди. Шу нуқтаи назардан, иштирокчилар Самарқандда бўлиб ўтган «Европа Иттифоқи – Марказий Осиё» ўзаро алоқа конференциясининг ижобий натижаларини олқишлади, унда Марказий Осиё ва Европа Иттифоқи энергия хавфсизлигини мустаҳкамлаш ва муқобил энергия таъминоти йўналишларини ривожлантириш, барқарор ва хавфсиз рақамлаштириш ва рақамли суверенитетни кенгайтириш, транспорт алоқаларини яхшилаш, яшил, барқарор, иқлим ва экологик тоза иқтисодиёт ва электрон тижоратга ўтишни давом эттирмоқда ва Марказий Осиё минтақасида ҳам, Европада ҳам Марказий Осиё ўртасидаги ҳамкорликни фаоллаштиришдан манфаатдор ва тайёр эканини билдирди. Шу нуқтаи назардан улар «Европа жамоаси»нинг сув ресурслари, энергетика ва иқлим ўзгариши, шунингдек, хусусий сектор ва Европа молия институтлари иштирокидаги рақамли алоқа соҳасидаги янги ташаббусларини олқишлади ва уларнинг тез амалга оширилишига умид билдирди. Раҳбарлар Европа Иттифоқининг Марказий Осиёда барқарор уланишга оид тадқиқотини олқишлади ва якуний ҳисоботнинг нашр этилишини интиқлик билан кутмоқда. Бундан ташқари, Европа Кенгаши Президенти Чўлпон-Ота шаҳрида бўлиб ўтган Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг сўнгги маслаҳатлашув учрашувида Марказий Осиёда яшил энергияга ўтиш, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгаришига қарши курашиш бўйича фикр-мулоҳазаларни юқори баҳолади.
Давлат раҳбарлари барча томонларнинг ижтимоий-иқтисодий ривожланишини жадаллаштириш учун ўзаро савдо ва инвестиция механизмларини янада кенгайтириш муҳимлигини таъкидлади. Шунингдек, Европа Иттифоқининг санкциялар режими доирасида яқин мулоқот муҳимлигини таъкидлади.
Иштирокчилар Париж келишуви бўйича томонларнинг мажбуриятларини тўлиқ ва самарали амалга ошириш учун биргаликдаги ҳаракатларни кучайтиришдан манфаатдор эканликларини тасдиқлади. Улар Тожикистон ва Нидерландия ҳамраислигида Нью-Йоркда 2023 йилда бўлиб ўтган БМТ сув конференциясининг хулосаларини олқишлади ва сув бўйича ҳамкорликда ишлашга тайёр эканликларини тасдиқлади. Сув Марказий Осиё халқларининг тинчлиги ва фаровонлиги учун энг муҳим ресурслардан бири эканлигини таъкидлаб, сувдан барқарор фойдаланиш бўйича умумий фикр топиш учун минтақа мамлакатлари ва халқлари манфаатларини ҳисобга олиш зарурлигини эътироф этди.
Давлат раҳбарлари Марказий Осиёда сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш ва муҳофаза қилиш соҳасида инновацион, ўзаро манфаатли ва шаффоф сув-энергетика ҳамкорлигини амалга ошириш мақсадида Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё мамлакатлари ўртасида юқори даражадаги ва минтақалараро мулоқот ўтказишга келишиб олди. Осиё, иқлим ўзгаришига мослашиш, шунингдек, Марказий Осиёда атроф-муҳит ва био хилма-хилликни муҳофаза қилиш соҳаларида ҳамкорликни давом эттириш зарурлигини тасдиқлади ва минтақавий ҳамкорликнинг амалий чора-тадбирларини кучайтириш ва мустаҳкамлашга чақирди. Шу нуқтаи назардан, Европа Кенгаши Президенти Европа Иттифоқининг юқорида қайд этилган соҳаларда ижобий тажрибаси билан алмашишга тайёрлигини тасдиқлади.
Иштирокчилар Орол фожиасининг минтақавий хавфсизликка салбий таъсирини қайд этиб, муаммони бартараф этишнинг янада мақбул йўлларини излаш бўйича биргаликдаги саъй-ҳаракатларни фаоллаштириш зарурлигини таъкидлади.
Улар Европа ва Марказий Осиёда халқлар, айниқса, ёшлар ўртасидаги алоқаларни, жумладан, олий таълим, маданият ва туризм орқали кенгайтириш йўлида ҳамкорлик қилиш муҳимлигини тасдиқлади. Давлат раҳбарлари ташқи ишлар вазирларини Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё ўртасидаги алоқаларни чуқурлаштириш бўйича қўшма Йўл харитаси доирасида ушбу ташаббусларни янада ривожлантиришга таклиф қилди. Улар таҳлил марказлари ва фуқаролик жамияти ўртасидаги ўзаро ҳамкорликни кучайтириш муҳимлигини таъкидлади, шунингдек, Марказий Осиё дипломатларини, жумладан, Европа Иттифоқида биргаликда малака ошириш имкониятларини муҳокама қилди.
Европа Кенгаши Президенти Марказий Осиё давлатларининг минтақада ўсиш, тинчлик, барқарор ривожланиш, яхши қўшничилик, ишонч ва дўстликни таъминлашга қаратилган саъй-ҳаракатларини қўллаб-қувватлади ҳамда давлат раҳбарларининг маслаҳат учрашувлари доирасида минтақавий ҳамкорлик мустаҳкамланаётганини маъқуллади. Марказий Осиё давлатлари раҳбарлари ва Тожикистон Республикасида бўлиб ўтадиган Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг бешинчи маслаҳат учрашуви натижаларини кутади.
Европа Кенгаши Президенти минтақада ижтимоий-иқтисодий ва демократик ислоҳотлар бўйича амалга оширилаётган саъй-ҳаракатларни, шунингдек, минтақавий ҳамкорликнинг ижобий натижаларини Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё давлатлари ҳамкорлигининг муҳим асоси сифатида олқишлади. Халқаро Оролни қутқариш жамғармаси (ХОҚЖ) ташкил этилганининг 30 йиллиги муносабати билан у Орол фожиасидан жабрланган ҳудудларда экологик вазиятни яхшилаш ва минтақадаги ижтимоий-иқтисодий муаммоларни ҳал этишдаги муҳим ишлари учун ХОҚЖни табриклади.
Йиғилиш иштирокчилари Марказий Осиё давлатлари раҳбарлари ва Европа Кенгаши Президентининг иккинчи йиғилишига мезбонлик қилгани учун Қирғизистонга чуқур миннатдорлик билдирди.
Давлат раҳбарлари навбатдаги учрашувни келгуси йилдаги биринчи саммит форматида ўтказиш ниятида эканликларини билдирди ва мунтазам учрашиб туришга келишиб олди. Ўзбекистон томони учрашувни Ўзбекистонда ўтказишни таклиф қилди.