ҚР Президенти Олий Евроосиё иқтисодий кенгаши мажлисида иштирок этди
Давлат раҳбари Қасим-Жомарт Тоқаев билан бирга Россия Федерацияси Президенти – ОЕИК раиси Владимир Путин, Арманистон Бош вазири Никол Пашинян, Беларусь Президенти Александр Лукашенко, Қирғизистон Президенти Садир Жапаров, ОЕИК қошидаги кузатувчи давлатлардан Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев, Куба Президенти Мигель Марио Диас-Канель Бермудес; учрашувга таклиф этилган давлатлардан Озарбайжон Президенти Илҳом Алиев, Тожикистон Президенти Эмомали Раҳмон, шунингдек, МДҲ Бош котиби Сергей Лебедев ва ШҲТ Бош котиби Чжан Мин иштирок этди.
ҚР Президенти ўз нутқида геосиёсий муаммолар бутун дунёдаги иқтисодий вазиятга сезиларли таъсир кўрсатаётганини таъкидлади.
«Жорий йилда халқаро молия институтлари жаҳон иқтисодиётини ривожлантириш прогнозларини ўртача икки баробарга қисқартирди. Аммо ташқи омиллар босимига қарамай, Евроосиё иқтисодий иттифоқи доирасидаги ҳамкорлигимиз жадал ривожланмоқда. Иттифоққа аъзо давлатлар ўзларининг макроиқтисодий барқарорлигини сақлаб, иқтисодий ўсиш суръатларини ва ўзаро савдо ҳажмини оширмоқда. Ўз тарафимдан шуни таъкидлашни истардимки, ЕОИИ ташкил этилгандан буён Қозоғистон ва Иттифоқнинг бошқа аъзо давлатлари ўртасидаги товар айирбошлаш ҳажми 74 фоизга ошди. Бу борада экспорт 98 фоизга ошди. Бу яхши кўрсаткич, деб ҳисоблаймиз», – деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
Президентнинг таъкидлашича, ҳозирги геоиқтисодий вазиятда Иттифоқ имкониятларидан тўлиқ ва самарали фойдаланиш умумий устувор вазифага айланди.
«Бу ерда, биринчи навбатда, тўртта эркинликнинг биринчиси – товарларнинг ҳаракатланиш эркинлиги тўлиқ амалга оширилиши ҳақида гап кетмоқда. Яъни, аслида тўсиқларсиз ягона бозор яратиш, товарларни учинчи давлатларга бемалол ташишни таъминлаш муҳим аҳамиятга эга. Бу мақсадга эришиш ҳукуматлар ва Евроосиё иқтисодий комиссияси фаолиятининг асосий йўналиши бўлиши керак, деб ҳисоблайман. Интеграция ривожланишининг ҳозирги босқичида биз «вазиятга қараб қарор қабул қилиш», ситуацион келишувлар, «қўлда бошқариш» усулидан воз кечишимиз керак. Бизга тўлақонли ва тизимли фаолият юритувчи ички бозор керак», – деди Давлат раҳбари.
Президент умумий кучларни сафарбар этган ҳолда экспортчилар бозорини кенгайтириш муҳимлигини таъкидлади. Унинг сўзларига кўра, Иттифоқни ташкил этишнинг асосий мақсадларидан бири кучли, изчил умумий позиция асосида учинчи давлатлар билан энг самарали савдо шартларига эришишдир.
«Интеграция бирлашмалари ва давлатлари билан тизимли мулоқотни давом эттириш муҳим. Чунки биз улар билан ҳамкорлик ўрнатишдан иқтисодий манфаатдормиз. Комиссия зудлик билан Бирлашган Араб Амирликлари, Ҳиндистон, Миср, Индонезия ва Исроил билан эркин савдо ҳудуди тўғрисидаги битим тузиш ишларини якунлаши керак. Биз ШҲТ, АСЕАН, МЕРКОСУР ва бошқа халқаро ташкилотлар билан фаолиятимизни сифат жиҳатидан мустаҳкамлашимиз керак», – деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
ҚР Президентининг фикрича, Иттифоқ ҳузуридаги кузатувчи институтини ривожлантириш ва расмийлаштириш муҳим аҳамиятга эга. Шунингдек, Давлат раҳбари ушбу институт ўзаро манфаатли ҳамкорлик механизмига айланиши керак, деб ҳисоблайди.
«Комиссия назорат қилувчи давлатларнинг Иттифоқ доирасидаги алоҳида келишувларга қўшилиш имкониятларини, шунингдек, уларнинг аниқ ҳамкорлик ва инфратузилма лойиҳаларида иштирок этишини ишлаб чиқиши керак. Ўйлайманки, ҳамкорларимиз энергетика, қишлоқ хўжалиги, транспорт ва логистика соҳаларидаги ҳамкорликка алоҳида қизиқиш билдирмоқда. Комиссия шартнома ва лойиҳаларнинг тегишли рўйхатини қайта кўриб чиқиши керак, деб ҳисоблайман», – деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
Президент саноатни ривожлантиришни муҳим йўналиш сифатида қайд этди. Бу борадаги ҳамкорликни мустаҳкамлаш мақсадида бир қанча кўп томонлама ҳамкорлик лойиҳалари ва давлатлараро дастурлар амалга оширилди. Қайд этилишича, Ерни масофадан туриб зондлаш бўйича давлатлараро дастур доирасида ЕОИИ ҳамкасблари ҳамкорликда муваффақиятли иш олиб бормоқда.
«Ҳозирги геосиёсий вазиятда Қозоғистон ўзининг географик жойлашуви ва имкониятларини ҳисобга олган ҳолда Евроосиё саноат кооперациясини ривожлантириш марказига айланишга тайёр. Булар электромобиллар, темир йўл локомотивлари, вагонлар, қишлоқ хўжалиги ва енгил машиналар ишлаб чиқарувчи, қурилиш материаллари ва кимёвий моддалар ишлаб чиқарувчи қўшма корхоналар бўлиши мумкин. Шунингдек, қора ва рангли металл конларини ўзлаштириш, уларни қайта ишлаш ва тайёр маҳсулот ишлаб чиқариш бўйича қўшма лойиҳаларни амалга оширишга ҳам тайёрмиз. Бу соҳаларда Россия Федерацияси билан муваффақиятли ҳамкорликни йўлга қўйганимизни алоҳида таъкидламоқчиман. Фақат кейинги бир-икки йил ичида йирик юк машиналари, магистраль локомотивлар ва темир йўл саноати учун маҳсулотлар, ғилдираклар ишлаб чиқариш бўйича кенг кўламли лойиҳалар амалга оширилди. Яна бир қанча лойиҳалар амалга оширилади», – деди Давлат раҳбари.
Президент янги халқаро автомобиль йўллари қурилиши келажакда интеграцияни ривожлантиришнинг муҳим йўналишига айланиши мумкин, деб ҳисоблайди. Қасим-Жомарт Тоқаев Евроосиё иқтисодий иттифоқи Европа ва Осиёни, жаҳон жануби ва шимолини боғловчи марказга айланишига ишонч билдирди.
«Биз Россия Федерациясининг Хитой, Ҳиндистон, Покистон, Эрон, Яқин Шарқ ва Жануби-Шарқий Осиё мамлакатлари билан транспорт йўлакларини очиш ниятини олқишлаймиз. Транскаспий йўналиши билан ўзаро боғланган «Шимол-Жануб» транспорт коридорини ривожлантириш зарурлигини тушуниш вақти келди, деб ўйлайман. Шу билан бирга, Қозоғистон ўзининг барча имкониятлари ва ресурсларини сафарбар этиб, Евроосиё иқтисодий иттифоқининг ишончли логистика марказига айланади. Аниқ ташаббус сифатида Челябинск-Болашақ-Эрон темир йўлида тезюрар юк поездларини йўлга қўйишни таклиф қиламиз. Челябинскда юкларни сақлаш марказини очиш учун «Шимол-Жануб» транспорт коридорининг мавжуд инфратузилмасидан фойдаланиш мумкин. Биз Бейнеу-Манғистау темир йўл линияси ва Бейнеу-Шалқар автомобиль йўлининг талабларга жавоб бермаган участкаларини қайта қуришга тайёрмиз. Тўғри юк оқимини яратиш учун биргаликда ишлаш муҳимдир. Шунинг учун Қозоғистон буни албатта амалга оширади. Бақти-Аягўз темир йўлининг қурилиши ўзаро манфаатли ҳамкорлигимизнинг ёрқин намунасидир. Унинг ишга туширилиши Қозоғистон ва Россия томонидан Хитойга жўнатиладиган юклар ҳажмини сезиларли даражада ошириш имконини беради. Бундан ташқари, Эрон ва Туркманистоннинг денгиз ва қуруқ портларида инфратузилмани қуришга қўшма сармоя киритиш имкониятлари кўриб чиқилиши мумкин. Бу ташкилотга аъзо давлатларнинг экспорт географиясини сезиларли даражада кенгайтиради, логистика салоҳиятимизни оширади», – деди Президент.
Давлат раҳбари жисмоний инфратузилмани ривожлантириш билан бир қаторда юк ташишнинг умумий рақамли тизимини шакллантириш бўйича аниқ қарор қабул қилиш жуда муҳимлигига эътибор қаратди. ҚР Президенти таъкидлаганидек, бундай тизим ишончли, фойдаланишда қулай ва илғор рақамли технологияларга асосланган бўлиши керак.
«Электрон муҳрни қўллаш, тезкор ахборот алмашиш учун кафолат тизими, шунингдек, «Электрон ойна» тизимини ривожлантириш масалаларини ҳал этиш зарур. Ушбу чора-тадбирлар товарларни ташишни тезлаштирадиган ва етказиб бериш занжирини оптималлаштирадиган умумий рақамли мультимодаль коридорни яратиш имконини беради. Рақамлаштириш, туризм, агросаноат комплекси каби соҳаларда ҳамкорликда ишлаш учун кенг имкониятлар мавжуд», – деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
Президент Евроосиё иқтисодий иттифоқининг улкан салоҳиятини мамлакатлар фаровонлиги йўлида изчил ва тизимли ҳаётга татбиқ этиш муҳим, деб ҳисоблайди.
«Бу жуда муҳим. Чунки иқтисодий интеграция, энг аввало, иқтисодий ўсишга эришиш ва халқ фаровонлигини оширишнинг асосий воситасидир. Шунга кўра, интеграция фаолиятининг муваффақияти ёки муваффақиятсизлигини осонлик билан баҳолаш мумкин – корхоналар ва фуқаролар Иттифоқ фаолияти натижасида ўз меҳнатлари самарасини ва турмуш даражасининг яхшиланишини ҳис қилишлари керак. Шундагина улар ҳокимиятнинг келажакдаги интеграция қадамларига ишонч билан қарашади. Шу боис Қозоғистоннинг Иттифоқни ривожлантириш борасидаги позицияси мамлакатларимиз иқтисодий салоҳиятини изчил оширишдан иборат. Яъни, лойиҳалар, технологиялар, иш ўринлари, солиқлар. Умуман олганда, биз кучларни бирлаштириб, олдимизга қўйилган барча вазифаларни муваффақиятли бажариб, Евроосиё иқтисодий иттифоқини янада юксак тараққиёт босқичига олиб чиқишимизга қатъий ишонаман», – деди Давлат раҳбари.
Президент нутқи якунида келаси йил Иттифоқ ташкил топганига 10 йил тўлиши ва ЕОИИ юбилей саммитини ташкил этиш режалаштирилаётганини айтди.
«Ушбу муҳим воқеа бизнинг йўлимизни таҳлил қилиш ва Иттифоқнинг келажакдаги стратегик истиқболларини белгилаш учун асос бўлиши керак. Шу муносабат билан Олий Кенгашнинг навбатдаги йиғилиши учун Евроосиё интеграциясининг биринчи босқичи тўғрисидаги ҳисоботни ишлаб чиқиш вазифасини комиссияга топширишни таклиф қиламан. Ҳужжатда асосий хулосалар ва ютуқлар, шунингдек, келажакда интеграцияни ривожлантириш бўйича аниқ тавсиялар ўрин олади. Албатта, интеграция иттифоқимиз ўн йиллиги муносиб нишонланиши керак бўлган муҳим воқеадир. Астанада юбилей йиғинларини ўтказиш рамзий маънога эга. Чунки ЕОИИни ташкил этиш тўғрисидаги шартнома Қозоғистон пойтахтида имзоланган», – деди Президент.
Йиғилиш якунларига кўра бир қатор ҳужжатлар қабул қилинди.