Қозоғистонда мактабгача таълимнинг янги стандартида қандай ўзгаришлар мавжуд
«Кўп йиллардан буён таълим тизимининг устувор йўналиши болаларни имкон қадар кўпроқ қамраб олиш учун янги мактабгача таълим муассасаларини очиш бўлиб келмоқда. Бу йўналишда кам таъминланган оилалар фарзандларини қамраб олишни кенгайтириш ишлари давом эттирилмоқда.
Бугун мен таълим вазирлигининг мактабгача таълим мазмуни ва сифати йўналишидаги сўнгги ташаббуслари ҳақида тўхталиб ўтмоқчиман.
Айтиш мумкинки, бу мустақиллик йилларида мактабгача таълим мазмунини тубдан ўзгартирадиган энг катта ислоҳотдир», — деди вазир.
Унинг сўзларига кўра, жорий йилда мактабгача таълим ва тарбиянинг янги Давлат стандарти ҳамда намунавий дастурларнинг қабул қилингани бу борадаги асосий қадам бўлди. Боланинг ҳар томонлама «тўлиқ ривожланиши» устувор аҳамиятга эга. У интеллектуал, қадриятлар, ижтимоий-емоционал ва жисмоний ривожланишни ўз ичига олади.
Ушбу мақсадга эришиш учун стандартда бир қатор ўзгаришлар мавжуд.
Биринчидан. Ўқув режасининг мослашувчанлиги дарс жадвали ва соат юкламасини қатъий тартибга солишдан қочиш орқали таъминланди. Энди мактабгача таълим муассасалари бепул кун тартибини ишлаб чиқиши мумкин. Бу педагогларга турли хил ўқитиш усулларидан фойдаланиш, ҳар дақиқада қатъий жадвалга боғланмасдан, кун давомида болалар учун ўйинлар ва ўқув машғулотларини ташкил этиш имконини беради.
Иккинчидан. Янги стандарт «ўйин орқали ўрганиш» тамойилига асосланган эрта ёшдаги ривожланишнинг асосий методологиясига қайтиш имконини беради. Илгари Намунавий ўқув дастурида соатлар сони қатъий кўрсатилган эди. Бундай усул дарснинг жадвалга мувофиқ мактаб дарслари каби расмий ўтказилишига олиб келди. Бундан ташқари, у болалар боғчаларини сертификатлаш пайтида текшириш объектига айланди, чунки стандартнинг бажарилиши ишлаган соатлар сони бўйича қатъий текширилди. Дарс шаклида бундай машғулотлар ушбу ёшдаги болаларнинг ёш хусусиятларига мос келмайди.
Учинчидан. Янги намунавий ўқув дастурида биз ўқитувчилар ва болалар ўртасидаги ўзаро муносабатлар асосларини кўриб чиқдик. Буларга болалар нутқини ривожлантириш, китоб ўқиш, математика асосларини ўргатиш, ижодий ва тадқиқот ишларини бажариш бўйича кундалик ишлар киради.
Шуни таъкидлашни истардимки, уйда бундай фаолият турларини ривожлантириш муҳим аҳамиятга эга. Бир мисол келтираман. ТIMSS 2019 тадқиқоти натижалари шуни кўрсатдики, ота-онаси ёшлигидан ўқиш, таълимий ўйинлар, ёзиш, санаш ва чизишни «тез-тез» ўргатадиган 4-синф ўқувчилари математика фанидан ота-оналари буни фақат «аҳён-аҳёнда» бажарадиган болаларга қараганда 15 балл юқорироқ тўплайди.
Тўртинчидан. Шу билан бирга, стандарт болаларда қадриятларни сингдириш усуллари ва воситаларини ўз ичига олади.
Булар миллий, оилавий қадриятлар, ватанпарварлик, Ватанга муҳаббат, жамиятда хулқ-атвор қоидалари, хавфсизлик қоидалари ва бошқалар. Тарбиячи болага нима тўғри ва нима нотўғри эканлигини тушунишга, хушмуомала ва меҳрибон бўлишга, дўст бўлишга, ҳурмат қилишга, ёрдам беришга, баҳам кўришга, қизиқиш билдиришга, атрофдаги дунёни кузатишга, ўрганишга ва ҳоказоларга ўргатади. Буларнинг барчаси етакчи давлатлар, жумладан Финляндия, Гонконг, Эстония, Жанубий Корея дастурларида яққол намоён бўлмоқда.
«Хулоса қилиб шуни таъкидлашни истардимки, болаларни тарбиялаш ва ўқитишнинг аввалги стандартида чекловлар, фаол ўйинлар учун етарли вақт, столда узоқ ўтириш устунлик қилган. Янги стандарт мактабгача таълим муассасалари учун қулай бўлишга, қадриятлар ва малакаларни ривожлантиришга ҳамда ёш болалар учун табиий ўйин моделидан кенг фойдаланишга қаратилган.
Буларнинг барчаси боланинг мактабда ўқишга тайёр бўлишига, келажакдаги таълим ва ҳаётида муваффақиятга эришишига, ҳар томонлама камол топишига таъсир қилади», — деб ёзади Асхат Аймағамбетов.