Қозоғистон сиёсий қатағонга оид 2 миллион махфий ҳужжатни ошкора қилади
«Давлат комиссиясининг асосий вазифаси 1920-1950 йиллардаги сиёсий қатағон қурбонларини тўлиқ, ҳуқуқий ва сиёсий реабилитация қилишдан иборат», — дейилади вазирлик хабарида.
ҚР Таълим ва фан вазирлиги маълумотларига кўра, 2021 йилдан 2022 йилгача фуқаролардан қариндошлари ва ота-боболарини реабилитация қилиш учун 156 та мурожаат келиб тушган. Улардан 42 таси қаноатлантирилган, 114 та ариза бўйича текширув ишлари давом эттирилмоқда.
Ўтган йили давлат комиссияси вакиллари мамлакат бўйлаб архив материалларини тўплаш мақсадида 30 та илмий-тадқиқот сафарига чиқди. Натижада 268 715 рамка архив ҳужжатлари тўпланди. Кейин улар ҳужжатлар тўплами сифатида жамоатчиликка тақдим этилади.
«Бундан ташқари, олимлар 2020-2021 йилларда Москва ва Киев архивларида катта ишларни амалга оширди. Россия Федерацияси Давлат архиви СССРдаги меҳнат лагерлари, шу жумладан Қозоғистон ССР ҳудудида жойлашган лагерлар тарихига оид архив ҳужжатларини аниқлади ва ўрганди.
Ҳозирда Қозоғистон ва хориждаги (Россия, Қирғизистон, Тожикистон ва бошқалар) турли архивлардан архив материаллари матнларини йиғиш жараёни фаол давом этмоқда.
Айни пайтда сиёсий қатағон қурбонларининг ягона миллий маълумотлар базасини сақлаш учун махсус веб-сайт ишлаб чиқилмоқда.
«Ушбу сайт негизида йигирманчи асрнинг 20-50 йиллари давомида таъқибга учраган барча тоифадаги фуқаролар (бойлар, ўрта табақалар, депортация қилинган халқлар, махсус муҳожирлар, дин арбоблари)ни ўз ичига олган тизимлаштирилган электрон маълумотлар базаси ташкил этилган. Бу иш жорий йилнинг май ойида якунланади ва интернет тармоғида ҳам фойдаланиш мумкин», — дейилади хабарда.
Сиёсий қатағон қурбонларининг ҳужжатлари Қозоғистон Миллий хавфсизлик қўмитаси, Бош прокуратура ва Ички ишлар вазирлигининг махсус архивларида сир сақланган. Давлат комиссияси иши доирасида мазкур ҳужжатларни махфийликдан чиқариш жараёни бошланди.
«Бугунги кунда махфий ҳужжатларнинг амал қилиш муддати тугагани муносабати билан грифни очиш ишлари олиб борилмоқда. Натижада Бош прокуратура 2 миллиондан ортиқ ҳужжатлар, ИИВ махсус архивларида 2190, МХҚ махсус архивларида 333 архив иши ва 1937-1938 йиллар СССР Ички ишлар халқ комиссариатининг 7 та норматив-ҳуқуқий ҳужжатини махфийликдан чиқарди. Ҳозирда ҳудудий комиссиялар аъзолари Бош прокуратура, Миллий хавфсизлик қўмитаси, Ички ишлар ва Мудофаа вазирликларининг ёпиқ архивлари билан ишлашда давом этмоқда», — дейилади хабарда.
Муаллиф: Есимжан Нақтибай