Қозоғистон халқаро мулоқот соҳасидаги таклифларини самарали амалга оширади – Еркин Туқимов
– Еркин Валитханўғли, жаҳон хавфсизлигини таъминлаш ва Минг йиллик ривожланиш мақсадларига эришишда Қозоғистоннинг ўрни қандай?
- Менимча, Қозоғистоннинг ўрни жуда муҳим. Дарҳақиқат, бу йўналишда жиддий ишлаяпмиз. Қандайдир йирик натижалар ҳақида гапиришга ҳали эрта. Аммо биз тўғри йўлдамиз. Чунки бу мақсадларнинг аҳамиятини яхши тушунамиз.
Албатта, Минг йиллик ривожланиш мақсадлари жуда муҳим ва уларни тегишли эътиборсиз қолдириб бўлмайди. Бироқ улар асосан гуманитар ва экологик соҳаларда, иқтисодий соҳада жамланган. Бу - болалар ўлимини камайтириш, қашшоқлик ва юқумли касалликларга қарши кураш. Айни пайтда бу давом этаётган пандемия нуқтаи назаридан жуда муҳим.
Аммо менимча, глобал хавфсизлик масалаларини бутун инсониятнинг мавжудлиги нуқтаи назаридан муҳокама қилиш ўта муҳимдир. Чунки Совет Иттифоқи парчаланганидан кейин 30 йил ичида инсоният яна муҳим танлов олдида турибди. Бу ҳам халқаро ҳуқуқ нормаларига риоя қилиш масаласи бўлиб, бу борада кам иш олиб борилмоқда. Ушбу серияда ядро қуролидан фойдаланиш муаммолари ҳам мавжуд.
Шу билан бирга, тинчлик ва урушлар, бошқача айтганда, халқаро хавфсизликнинг барча меъёрларига риоя этилиши учун масъул бўлган ягона халқаро глобал ташкилот сифатида БМТ фаолиятини такомиллаштириш муҳим аҳамиятга эга. Ва одатдагидек, сентябр ойи охирида барча давлат раҳбарлари Нью-Йоркда БМТ штаб-квартирасида тинчлик ва уруш, халқаро муносабатлар ва глобал исишни муҳокама қилиш учун йиғилади.
Қозоғистон қатор масалалар бўйича ўз ташаббусларини давом эттиришига шубҳа йўқ. Мамлакатимиз доимо халқаро муносабатларнинг фаол субъекти бўлиб келган. Қолаверса, биз бу таклифларни нафақат киритамиз, балки ўша таклифларни, жумладан, халқаро мулоқот соҳасидаги таклифларни ҳам амалга оширамиз. Бунга яқинда Астанада бўлиб ўтган Жаҳон ва анъанавий динлар етакчиларининг VII съезди далил бўла олади.
Бундан ташқари, Қозоғистон ядро қуролини тарқатмаслик масалаларида бир неча бор ташаббус кўрсатган. Энди бу муаммоларни ҳал этиш бўйича янги таклифлар билан чиқиш вақти келди, деб ўйлайман. Зеро, мамлакатимизнинг бунга тўла маънавий ҳуқуқи бор.
- Сизнингча, Бош Ассамблеянинг 77-сессиясида бутун инсоният учун фойдали қандай ечимлар ишлаб чиқилади?
Одатда, давлат раҳбарлари инсониятнинг энг долзарб муаммоларини муҳокама қилиш учун йиғилишади. Халқаро хавфсизликка келсак, бу йил, албатта, Украинадаги вазият билан боғлиқ масалалар. Бундан ташқари, санкциялар масаласи ҳам долзарбдир. Давлат раҳбарлари давом этаётган пандемия ва ядро қуролини тарқатмаслик масалаларини муҳокама қиладилар. Минг йиллик мақсадлари мавзуси албатта чиқади. Биз қандай мақсадларга эришганимизни ва инсониятнинг долзарб муаммоларини ҳал қилиш учун қандай қўшимча қадамлар қўйиш кераклигини аниқлаб олишимиз керак.
Ҳар ҳолда, мулоқот керак. Бироқ ҳар қандай радикал қарорлар қабул қилиш учун узоқ муддатли дипломатик иш керак, уларсиз глобал сиёсатда тез ва самарали ечимлар бўлмайди. Бугунги кунда энг муҳими, сайёрамизнинг кўп жойларида тинчликни сақлашдир.
Шунингдек, билишимча, кун тартибида бутун дунё бўйлаб озчиликлар ҳуқуқлари тўғрисидаги декларациянинг 30 йиллиги бор. Бу ҳам жуда муҳим мавзу.
Шу кунларда таълим соҳасидаги глобал инқирозга жавобан Таълимни ўзгартириш саммити бўлиб ўтади. Маълумки, Қозоғистон таълим масаласига эътибор қаратади. Биз аллақачон аниқ қадамлар ташламоқдамиз.
Айни пайтда мамлакатимизда Халқ таълими вазирлиги ҳамда Фан ва олий таълим вазирлиги томонидан иш олиб борилмоқда. Яъни, биз халқаро ҳамжамиятнинг масъулиятли аъзоси сифатида таълим соҳасида стратегик мақсадларга эришишга тўғри эътибор қаратмоқдамиз. Келгусида жаҳон миқёсида ишлаб чиқилган таклифларни ҳам инобатга оламиз.
БМТ ўзининг самарадорлиги ва зарурлигини исботлаган ягона халқаро глобал ташкилотдир. Шу боис, муҳим қарорлар қабул қилинмаса ҳам, бу йўналишда муҳокама бўлади, деб ўйлайман. Албатта, ҳар йили кўплаб масалалар кўриб чиқилади. Лекин шуни тушуниш керакки, бу йил глобал хавфсизлик нуқтаи назаридан алоҳида йил.
- Қозоғистон ва АҚШ ўртасидаги кўп режали ҳамкорликнинг қайси йўналишларини самарали ва муваффақиятли деб аташ мумкин?
- Мен бу йил Гарвард университети вакили эдим ва шуни таъкидлашим керакки, бизда Гарвард битирувчилари ҳамжамияти тобора кўпайиб бормоқда. Бу салоҳиятдан Қозоғистон тараққиёти учун фойдаланишни жуда муҳим деб биламан. Айниқса, ҳозир биз туб иқтисодий ва сиёсий ислоҳотларни эълон қилдик. Агар иқтисодий ва ижтимоий модернизация ҳақида гапирадиган бўлсак, Гарвард университети ва дунёнинг бошқа етакчи университетлари битирувчилари олган тажриба ва билимлардан Қозоғистон тараққиёти учун фойдаланиш мумкин.
АҚШ ва Қозоғистон ўртасидаги ўзаро муносабатларга келсак, мустақилликка эришганимиздан буён биз сиёсий, иқтисодий ва гуманитар соҳаларда жуда яхши муносабатларга эгамиз. Биз АҚШ билан муносабатларни биринчи навбатда миллий манфаатларимиз учун ривожлантирамиз. Барча хорижий ҳамкорлар орасида энг катта сармоя Америка сармоясидир. Бизнинг бозорда кўплаб йирик трансмиллий корпорациялар мавжуд. Таълим соҳасидаги ҳамкорлик ҳам яхши ривожланмоқда.
Бир неча минг талаба «Болашақ» дастури орқали хорижда таҳсил олмоқда. Бу Ватанимиз тараққиётига катта туртки беради. Менимча, бизнинг «янги олтин»имиз инсон капиталидир. Биз уни ривожлантиришга доимо алоҳида эътибор бериб келганмиз.
Инсон капиталисиз иқтисодий, сиёсий ва ижтимоий ислоҳотларни амалга ошириб бўлмайди. Президент Қасим-Жомарт Тоқаев, биринчи навбатда, тафаккурни ўзгартириш кераклигини тўғри айтди. Онг эса билимдан бошланади. Лекин, албатта, иқтисодий алоқаларни ҳам ривожлантириш керак. Биз ҳаммамиз тушунамизки, Қўшма Штатлар етакчи глобал куч бўлган ва шундай бўлиб қолади.
Бу янги технологиялар, шунинг учун мамлакатда технологик компанияларнинг ваколатхоналарини очиш муҳим аҳамиятга эга. Шу боис нонефт секторига инвестицияларни жалб этиш масалалари долзарбдир.
Бизда таклиф қиладиган нарсалар ҳам бор. Масалан, қишлоқ хўжалиги соҳаси. Ҳа, дунё озиқ-овқатга муҳтож. Бизда эса фойдаланилмаётган ишлаб чиқариш салоҳияти кўп, Америка бу соҳада илғор технологияларга эга.
Олий даражадаги ташрифлар сиёсий муносабатларни ривожлантиришда икки томонлама муносабатлар сифатини оширишга хизмат қилиши керак, деб ҳисоблайман. Биз муносабатларимизни янги, юқори даражага олиб чиқишга ҳаракат қилишимиз керак.
Икки давлат ўртасидаги стратегик муносабатларни ривожлантиришимиз керак. Менимча, бу биз учун ҳам, АҚШ учун ҳам муҳим.
- Суҳбат учун раҳмат!
Асосий сурат: signalng.com