Келажакда Қозоғистон-Туркия дўстлиги янада мустаҳкамланишига ишончим комил – ҚР Президенти
Президент йиғилишда сўзга чиқиб, Қозоғистоннинг чин дўсти, Туркия Вице-президенти Фуат Октайга тадбирга ташриф буюргани учун миннатдорлик билдирди. Давлат раҳбари Туркия Қозоғистон учун қардош давлат ва муҳим стратегик шерик, шунингдек, энг йирик ташқи иқтисодий шерикларимиздан бири эканини таъкидлади.
«Сўнгги 16 йил ичида турк биродарларимиз Қозоғистонга 4,2 миллиард доллардан ортиқ сармоя киритдилар. Маълумки, пандемия даврида дунёда хорижий инвестициялар ҳажми кескин камайди. Шунга қарамай Туркиядан мамлакатимизга киритилаётган сармоя камаймади. Албатта, бу яхши ҳолат. Бу турк қардошларнинг юртимизга бўлган юксак ишончининг ифодасидир. Ўтган йили Туркиянинг тўғридан-тўғри сармояси рекорд даражадаги 680 миллион долларга етди. Бугунги кунда Қозоғистонда турк капитали иштирокидаги 4 мингга яқин компания муваффақиятли фаолият юритмоқда», — деди Президент.
Президент таъкидлаганидек, мамлакатда ишбилармон доираларнинг самарали вакиллари борлиги нормал ҳолат. Чунки Қозоғистонда қулай сармоявий муҳит мавжуд. Қозоғистон ва Туркия ишбилармон доиралари ўртасидаги тотувлик ва ҳамкорликни таъкидлади.
«Президент сифатида мен бу ҳолатни доимий равишда яхшилашга катта аҳамият бераман ва бор кучимни ишга соламан. Бу иш Қозоғистон учун жуда муҳим. Турк ишбилармонларининг Қозоғистонда истиқболи катта. Бунга ҳеч қандай шубҳа йўқ. Асосийси, халқларимизнинг дунёқараши бир, табиати бир, давлатлар ўртасидаги ўзаро ишонч даражаси юқори. Бундай ишонч бизнес вакиллари ўртасида ҳам мустаҳкам ўрнатилган. Қозоғистонда турк тадбиркорлари иштирокида 61 та йирик лойиҳа амалга оширилди. Бунинг учун 2 миллиард доллардан ортиқ маблағ сарфланди. Бугунги кунда мамлакатимизда умумий қиймати 2,5 миллиард доллардан ортиқ 25 қўшма лойиҳа амалга оширилмоқда. Шунингдек, қиймати 1,3 миллиард доллардан ортиқ 54 та янги лойиҳа амалга оширилмоқда. Шундай қилиб, икки давлат ўртасидаги савдо-иқтисодий ҳамкорлик жадал ривожланмоқда», - деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
Давлат раҳбари ишбилармон доираларга янги Қозоғистон қуришни бошлаганини, сиёсий тизимни тўлиқ модернизация қилишини айтди. У «супер-президентлик» бошқарувидан кучли парламентга эга президентлик республикасига ўтилишини таъкидлади.
«Бешинчи июнда умумхалқ референдуми ўтказилади. Конституциямизнинг 33 та моддасига ўзгартиришлар киритилади. Мақсадим – халқимга янада эркинлик бериш, демократия ва қонун устуворлигини мустаҳкамлаш. Президент сифатида мени ҳеч қандай имтиёзлар қизиқтирмайди. Мен буни хоҳламайман, - деди Президент.
Шу билан бирга, Давлат раҳбари миллий иқтисодиёт тубдан модернизация қилинишини таъкидлади.
«Биз буни ҳалол рақобат, мулкни ҳимоя қилиш, монополиядан чиқариш орқали амалга оширамиз. Буларнинг барчаси мамлакатдаги сиёсий барқарорликни мустаҳкамлайди. Шунингдек, у тадбиркорлик субъектларининг манфаатлари ва ҳуқуқларини ҳимоя қилишга ёрдам беради. Энг муҳими, хорижий инвесторлар учун иқтисодий имкониятларни максимал даражада оширади. Бир сўз билан айтганда, бизда ҳамкорликнинг янги уфқи бор. Бу нафақат Туркиядаги йирик холдинг ва компаниялар, балки кичик ва ўрта бизнесга ҳам имкон беради», — деди Президент.
Қасим-Жомарт Тоқаев Қозоғистон учун ишлаб чиқариш, қишлоқ хўжалиги, соғлиқни сақлаш ва туризм соҳасидаги лойиҳалар стратегик аҳамиятга эга эканини таъкидлади. Унга кўра, ўтган йили ушбу йўналишда «Саноат сиёсати тўғрисида»ги қонун қабул қилинди. Президент Қозоғистон иқтисодиёти ривожига салмоқли ҳисса қўшаётган машинасозлик саноатига алоҳида эътибор қаратди.
«Аммо биз ҳар йили 17 миллиард долларлик маҳсулот импорт қиламиз. Маҳаллий ишлаб чиқариш ҳажми 4,3 миллиард долларга етади. Қозоғистон Тенгиз, Қашаған ва Қарашиғанақ нефт-газ конларини ўзлаштириш бўйича кенг кўламли лойиҳаларни амалга оширмоқда. Chevron, Total, ExxonMobil каби компаниялар кўмагида нефт-газ машинасозлигини ривожлантириш бўйича халқаро марказ ташкил этдик. Нефт ва газ операторлари билан биргаликда 35 000дан ортиқ турдаги товарларни экспертизадан ўтказдик. Хусусан, мамлакатимизда ишлаб чиқарилиши мумкин бўлган товарларни белгилаб олдик. Қозоғистон нефт ва газ саноати учун ускуналар ва эҳтиёт қисмлар ишлаб чиқариш ниятида. Бунинг учун бизда қулай шароит яратилган. Нефт ва газ саноатига сармоядорлар томонидан талаб бор, улар ҳам зарур маблағлар билан таъминлайди. Сизда эса илғор технология ва янги тажриба бор», — деди Президент.
Президент ер ости бойликларидан фойдаланиш соҳасидаги ҳамкорлик жуда истиқболли эканини айтиб, туркиялик инвесторларга қимматбаҳо ва рангли металларни қидириш бўйича 5 та лойиҳани тақдим этди. У ҳамкорликнинг яна бир муҳим йўналиши сифатида қишлоқ хўжалиги соҳасини қайд этди.
«Биз қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини қайта ишлаш бўйича лойиҳаларни ҳар томонлама қўллаб-қувватлашга тайёрмиз. Қозоғистон аҳоли жон бошига экиладиган ерлар бўйича дунёда иккинчи ўринда туради. Яйловлар бўйича бешинчи ўринда. Мамлакатимиз ғалла ва ун етиштириш ривожланган 10 та давлат қаторидан жой олди. Анъанавий бошоқли экинлардан ташқари 1 миллион тоннадан ортиқ ёғли ўсимликлар экспорт қилдик. Сўнгги 5 йилда Қозоғистон зиғир экиладиган майдонларни 2,5 баробарга оширди. Шу тариқа зиғир уруғини экспорт қилувчи етакчилардан бирига айландик. Туркия биздан йилига 10 минг тонна зиғир сотиб оларди. Жорий йилнинг икки ойи давомида 8 минг тонна, яъни ўтган йилга нисбатан 6 баробар кўп маҳсулот қабул қилинди. Биз Қозоғистонда зиғир ва бошқа мойли ўсимликларни қайта ишлаш бўйича қўшма корхоналар очишни таклиф қиламиз», — деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
Президент, шунингдек, Қозоғистон Туркия билан соғлиқни сақлаш соҳасида ҳамкорликни мустаҳкамлашга катта аҳамият беришини таъкидлади. Шу билан бирга, янги геосиёсий вазият туфайли Транскаспий халқаро транспорт йўналишининг роли сезиларли даражада ошди.
«Қуриқ денгиз порти Транскаспий йўлагига уланганидан сўнг, Қорғасдан Истанбулга юк ташиш вақти 5 баробарга қисқарди. Илгари 60 кунда етадиган юк энди 13 кунда етиб келади. Биз Хитой ва Европага нефт экспорт қилиш йўлларини диверсификация қилишни бошладик. Хусусан, Туркиянинг транспорт коридорларидан фойдалана бошладик. Нефт қувурлари қувватини ошириш, Ақтау ва Қуриқ денгиз портларини модернизация қилиш ишлари бошланди», - деди Президент.
Қасим-Жомарт Тоқаев Туркияни туризм бўйича дунёнинг етакчи давлатларидан бири деб ҳисоблайди. Шу билан бирга, у турк компанияларининг Қозоғистон туризм индустриясини ривожлантиришга қўшган катта ҳиссасини қайд этди. Туркистондаги Карвонсарой, «Rixos Aktau» халқаро меҳмонхонаси, «Tetys Blu» парки ва бошқа иншоотлар машҳур.
«Туризм лойиҳаларини давлат томонидан қўллаб-қувватлашга қўйиладиган молиявий талаблар 10 баробарга қисқартирилди. Қозоғистоннинг Каспий денгизи соҳиллари катта туристик салоҳиятга эга. Каспий денгизидаги «Інжу-маржан» кўрфази меҳмонхоналар, курортлар ва дам олиш масканларини қуриш учун идеал жойдир. Агар саъй-ҳаракатларимизни бирлаштирсак, бу ерда Марказий Осиёга сайёҳларни жалб қилиш учун янги марказ ташкил этишимиз мумкин», — деди Президент.
Президент мамлакатимизда инвесторлар учун жуда қулай ва замонавий институционал муҳит яратилганини таъкидлаб, устувор инвестиция лойиҳаларини ҳар томонлама қўллаб-қувватлашга тайёрлигини билдирди.
«Ушбу учрашув, шубҳасиз, Қозоғистон ва Туркия ўртасидаги савдо-иқтисодий ҳамкорликни мустаҳкамлашга ҳисса қўшади. Бугунги кунда мамлакатларимиз компаниялари ўртасида 30 та тижорат ҳужжати имзоланган. Буларнинг барчаси икки томонлама муносабатларнинг жонланишига янги суръат бағишлайди, деб умид қиламан. Барчангизни Қозоғистонга биз билан ва ўзаро манфаатли ҳамкорлик қилишга таклиф қиламан. Асосий вазифа эришилган келишувларни амалга оширишдан иборат. Бу жуда муҳим. Демак, бу менинг шахсий назоратим остида бўлади. Ишларимиз муваффақиятли бўлсин», - деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
Тадбирда, шунингдек, Туркия Вице-президенти Фуат Октай, «Самруқ-Қазна» АЖ бошқаруви раиси Алмасадам Сатқалиев, Туркия палаталар ва биржалар иттифоқи президенти Рифат Ҳисарджиклиоғлу, Yildiz Holding раиси Али Улкер, Anadolu Industry Holding раиси Тунжай Ўзилхон, Aselsan раиси Халик Горгюн, Femash Group раҳбари Юсуф Уге, Eczacıbaşı Holdıng раиси Аталай Гумраҳ, Atabay компанияси раҳбари Зейнеп Атабай, Ronessans Holdıng раиси Эрман Илиджак, MFA Maske раиси Фатиҳ Фуртун, Iskefe Holdıng раҳбари Билал Алкоч, Çalık Holdıng компанияси бошқарув раиси ҳамда Қозоғистоннинг Бурса провинциясидаги фахрий консули Ахмет Чалик сўзга чиқди.