Италиядаги ҳалокатли тошқинлар: сабаблари, оқибат ва прогноз

ASTANA. Kazinform – Май ойида Италия шимолида ҳалокатли сув тошқини содир бўлди. Эмилия-Романья маъмурий ҳудуди фалокат ҳудудига айланди. Воқеа кўлами ва ҳозир нима бўлаётгани ҳақида Kazinform материалида ўқинг.

Қурбонлар, минглаб одамлар бошпанасиз қолди ва қишлоқ хўжалигига катта зарар етказди

Эмилиа- Романья – Италиянинг энг йирик минтақаларидан бири. У шимолда Ломбардия ва Венеция, ғарбда Лигурия ва Пьемонт, жанубда Тоскана ва Марке, шарқда Адриатика денгизи билан чегарадош. Италиянинг шимоли-шарқидаги минтақа дарёларга бой: По, Треббия, Парма, Энца, Панаро, Рено, Секкия, Нуре, Арда, Рубикон ва бошқа дарёлар бор, уларнинг аксарияти Апеннин оролларидан бошланади. Кучли ёғингарчилик туфайли йирик дарёлар ўз каналларидан тошиб, ҳалокатли сув тошқини ва кўчкиларга сабаб бўлди.

Фото: Luca Bruno/AP

Кучли қурғоқчиликдан сўнг жорий йил 2-3 майда вилоятда кучли ёмғир ёғди. Бир қатор экспертларнинг фикрича, иқлим ўзгариши бунга сабаб бўлган ва қисқа вақт ичида ерга катта миқдордаги ёғингарчилик тушган.

12 майда Болонья вилоятида ёмғир ёғиб, майда сув тошқинлари содир бўлди, 16 майда эса минтақага «Минерва» тўфони таъсир қилди. Икки кун давомида кучли ёмғир ёғди. Натижада вилоят бўйлаб 23 та дарё канали тошиб, 280 та кўчки содир бўлди.

Фото: Getty Images

17 майда Эмилия-Романья губернатори Стефано Боначчини «сўнгги 24 соат ичида 300 миллиметрдан ортиқ ёмғир ёғганини» эълон қилди ва сув тошқинини «мисли кўрилмаган ҳалокатли ҳодиса» деб баҳолади. Эмилия-Романьянинг аҳоли зич яшайдиган ҳудуд эканлиги вазиятни янада чигаллаштириб юборди, бу сувнинг ерга сингиб кетишини қийинлаштирди.

Май ойининг бошидан бери давом этган узоқ муддатли ёмғир тупроқни сувни ўзига сингдира олмайдиган даражага олиб келди. Аввалги қурғоқчилик ҳам тупроқни қаттиқлаштириб, сувнинг сингишига салбий таъсир кўрсатган. Бундан ташқари, тик қияликлар кўринишидаги рельеф кўчкиларни келтириб чиқарди.

Май ойида содир бўлган сув тошқинлари 15 кишининг ҳаётига зомин бўлган, 305 дан ортиқ кўчкига сабаб бўлган ва минтақада 500 дан ортиқ йўл шикастланган ёки ёпилган. Минглаб одамлар бошпанасиз қолди, 36 мингдан ортиқ киши ўз уйларини тарк этишга мажбур бўлди. Маҳаллий транспорт хизматлари, корхоналар фаолияти тўхтатилди. Айниқса, маҳаллий қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқарувчилар катта зарар кўрди. Уларнинг ҳозирги экинлари ва далалари сув остида қолган.

Фото: © AP Photo / Francois Mori

Италиядаги сабзавот ва меваларнинг умумий ишлаб чиқаришининг 10 фоизи Эмилиа-Романьяга тегишли. Вилоят Италиянинг энг бой минтақаларидан бири ҳисобланади. Муҳим даромад манбаи қишлоқ хўжалиги (ғаллачилик, картошка, пиёз ва помидор, узум ва мевачилик, чорвачилик, чўчқачилик ва бошқалар) ҳисобланади. Эмилиа-Романья яхши ривожланган гастрономик ва виночилик анъаналарига эга. Масалан, маҳаллий фермерлар Parmigiano (пармезан) пишлоғини, Парма хом дудланган гўштни, машҳур вино брендларини ишлаб чиқаради.

Дастлабки маълумотларга кўра, Италия шимолидаги йирик сув тошқини 7 миллиард доллардан ортиқ зарар келтирган.

Фото:EPA

Мамлакат президенти харобаларни қайта тиклашни қўллаб-қувватлашга ваъда берди

Жорий йил 30 майда Италия президенти Серджио Маттарелла Эмилия-Романья минтақасига ташриф буюрди ва маҳаллий аҳолини ҳокимият томонидан қўллаб-қувватланишига ишонтирди.

«Бутун Италия сиз билан бирга. Вайроналарни тиклашда сиз ёлғиз қолмайсиз», – деди Давлат раҳбари Форли шаҳрига ташрифи чоғида.

Италия матбуотининг хабар беришича, Серджио Маттарелла харобаларни қайта тиклаш нафақат шимоли-шарқий минтақа, балки бутун мамлакат учун муҳим аҳамиятга эга эканлигини таъкидлаган.

Бунинг эвазига маҳаллий Coldiretti фермерлар ассоциацияси аъзолари сешанба куни Эмилия-Романьяда яқинда юз берган сув тошқинлари ва кўчкилардан омон қолган мева ва сабзавотлар солинган саватни Президентга совға қилди.

Жамият аъзоларининг фикрича, маҳаллий қишлоқ хўжалиги ва озиқ-овқат маҳсулотларини сотиб олиш маҳаллий аҳолини қўллаб-қувватлаш ва қишлоқ хўжалиги ва озиқ-овқат саноатида ҳозирда сув тошқини хавфи остида бўлган 50 000 га яқин иш жойларини сақлаб қолишнинг энг яхши усули ҳисобланади.

Фото:Claudia Greco/Reuters

Форлига ташрифидан сўнг Серджио Маттарелла Чезена шаҳрига бориб, кўнгиллилар билан учрашди. Улар тошқиндан жабр кўрган маҳаллий аҳолига биринчи ёрдам йиғиш марказига ёрдам беради.

«Фидойилигингиз, меҳнатингиз ва зукколигингиз учун ташаккур», – деди Италия президенти.

Ҳозирда мамлакат ҳукумати минтақага ёрдам сифатида 2 миллиард евро ажратган.

Фото: Cecilia Fasciani/Getty Images

Хулоса ва башорат

Маҳаллий ва хорижий экспертлар Италиянинг ушбу ҳудудидаги офатлар глобал иқлим ўзгариши билан боғлиқ деб ҳисоблайди. Афсуски, бу такрорланиши мумкин. Мутахассисларнинг огоҳлантиришича, шунга ўхшаш тез-тез ва кучли бўронлар яна давом этиши мумкин.

Ўз навбатида, бундай тахмин Италия Ҳукуматининг вазиятга сиёсий ёндашувга мажбур қилади. Ўз навбатида потенциал сув тошқинидан ҳимоя қилиш инфратузилмаси учун миллиардлаб евро сармоя талаб этилади.

Эмилия-Романья ҳудудининг қарийб 70 фоизи ҳозир ҳам сув тошқини хавфи остида. «Бу ҳаммага маълум факт», – деди Миллий геологлар кенгаши президенти Франческо Виоло.

Фото: Luca Bruno/AP

Бир аср олдин Италия кўплаб тоғли ҳудудларда сунъий тўсиқлар ва тўғонлар қуришни бошлади. Тоғли ҳудуд Италия ҳудудининг қарийб 70 фоизини ташкил этади. Аммо кейинчалик тўғонларни таъмирлаш аста-секин тўхтатилган.

Флоренция университети ЮНЕСКОнинг Қишлоқ хўжалиги мероси бўлими раҳбари Мауро Аньолеттининг сўзларига кўра, паст текисликдаги сув тошқини муаммосини ҳал қилиш шу ердан бошланади. Унинг таъкидлашича, «айниқса, сув тошқини хавфи мавжуд ҳудудларда» техник хизмат кўрсатишни кучайтириш керак.

Фото: Claudia Greco/Reuters

Италияликлар, одатда, табиий офатлар содир бўлгунга қадар уларнинг турмуши ёки ҳаётига таҳдид солиши мумкинлигини тан ола бермайди.

Бу бефарқлик хавфларни янада оширади, дейди «Хавфсиз Италия» ҳукумат ташкилотининг собиқ раҳбари Эрасмо Д'Анджелис.

Иқлим ўзгариши билан курашиш учун баъзи экспертлар ердан фойдаланишни тўхтатиш ёки ташландиқ, ифлосланган ёки таназзулга учраган ҳудудларни тиклашни тавсия қилади. Уларнинг сўзларига кўра, агар янги иншоот қурилиши муқаррар бўлса, мавжуд гидротехника ҳолатини ҳисобга олиш ва қурилиш тугагандан кейин унинг сақланиши кафолатланиши керак.

Фото: Luca Bruno/AP

«Барча режалаштиришда иқлим ўзгариши ҳисобга олинишига ишонч ҳосил қилинг», – деди Италия атроф-муҳит геологияси жамияти вакили Илария Фалькони.

Баъзи экологлар дарёлар бўйлаб сув омборларини қуришни тавсия қилди. Аммо сиёсий қаршиликка дуч келиши мумкин. Э.Д'Анджелиснинг таъкидлашича, Миланда Севезо дарёсининг тошиб кетишининг олдини олиш учун сув омборлари қурилиши шаҳар ҳокимлари билан «қаттиқ тўқнашув»га олиб келган ва бир неча йил давом этган.

Фото: Antonio Denti/Reuters

«Тўғонлар Италияда уларни қуриш учун энг яхши жойларда олдиндан мавжуд. Муаммо уларни тўлиқ қувват билан ишлашга қайтаришда», – деди Италиянинг атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва тадқиқотлар миллий маркази ходими Ластория.

Фото: Claudia Greco/Reuters

Муаллиф: Марлан Жиембай