Доллар ўрнини юань эгаллаши мумкинми – эксперт жавоб берди
«Россия-Украина вазиятидан сўнг хорижий давлатлар, жумладан, АҚШ, Европа Иттифоқи ва Шарқий Осиё Россияга нисбатан санкциялар эълон қилди. Ҳеч қачон бундай кўламли санкциялар бўлмаган. Ўшанда бизнинг тахминий курсимиз бўйича 1 рубл – 5 тенге эди. Унга кўра, тенгенинг долларга нисбатан курси бундан ўн кун олдин мингга (1 долларга 1000 тенге) етиши керак эди. Бироқ Миллий банк базавий ставкани 13,5 фоиз даражасида сақлаб қолди. Миллий банк Ҳукумат билан биргаликда тенге депозит мукофотини чиқариш, яъни фоиз ставкасини ошириш, 10 минг доллардан ортиқ экспортни тақиқлаш тўғрисида қарор қабул қилди - бу тенгенинг долларга нисбатан мустаҳкамланишига олиб келди. Кеча 1 доллар 518 тенгедан 459 тенгегача арзонлашди. Куни кеча АҚШ президенти Жо Байден стратегик захиралардан 150 миллион баррел нефтни бозорга чиқаришини эълон қилгани сабабли нефт нархи кескин 7 фоизга тушиб кетди ва бу тенгенинг долларга нисбатан 6 тенгега қимматлашишига олиб келди», - тушунтирди иқтисодчи.
Унинг сўзларига кўра, ҳар қандай вазиятда ҳам якуний мақсад бор - бунинг учун операциялар амалга оширилади.
«Бозорда экспортёр ва импортчилар, кичик ва ўрта бизнес, йирик тадбиркорлик субъектлари, бюджет даромадлари иштирок этади. Агар ушбу воқеаларга қадар валюта курси пастроқ — бир доллар учун 436 тенге бўлган бўлса, бу кичик бизнес, йирик тадбиркорлик субъектлари, экспортёрлар ва бюджет даромадлари учун фойдасиз эди. Тенгенинг долларга нисбатан курси ошганида эса бюджетнинг даромад қисми бўлган КЎБ ва экспортёрлар учун фойдали бўлади... Башорат қилиш қийин. Эҳтимол, бир ой ичида Россия ва Украина ўртасидаги муносабатлар барқарорлашади ва бизда тахминан 1 доллар 450-460 тенге курси барқарор шаклланади», — деди Бауржан Исабеков.
Долларни сотиб олиш ёки олмаслик масаласига келсак, маърузачи бу вақт аллақачон ўтиб кетган деб ҳисоблайди.
«Нақд пул саватларида доллар, юань, еврони сақлаш керак. Сўнгги вақтда криптовалюта кучли ўринни эгаллаб келмоқда», - дея таъкидлади эксперт.
Иқтисодчи юаннинг доллар ўрнини эгаллаши борасида ҳам ўз фикрини билдирди.
«АҚШнинг 2021 йилдаги ялпи ички маҳсулоти 16,7 триллион долларни ташкил этди. Хитой ялпи ички маҳсулоти эса тахминан 15,4 триллион долларни ташкил этди. Қаерда йирик иқтисодиёт мавжуд бўлса, ўша ерда йирик экспорт-импорт операциялари амалга оширилади. Илгари Қўшма Штатлар устунлик қилган, барча операциялар долларда амалга оширилган, у 1943 йилдан бери доллар ҳукмронлик қилмоқда. Жаҳон амалиёти шуни кўрсатадики, бир мамлакат валютасининг бошқа мамлакатларга нисбатан ҳукмронлиги ўртача 100 йилни ташкил қилади. Эҳтимол, ҳозир шундай тенденция мавжудки, Хитой ялпи ички маҳсулоти ва АҚШ ялпи ички маҳсулотининг йиллик ўсиши шуни кўрсатадики, келгуси 10 йил ичида, эҳтимол, Хитой АҚШни ортда қолдириши мумкин ва юаньга талаб ортади. Дунё Хитой билан кўпроқ ҳамкорлик қила бошлайди, экспорт-импорт операцияси ва ҳисоб-китоблар юанда амалга оширилади. Бундан ташқари, сўнгги пайтларда мамлакатлар ўртасида ўз валюталари бўйича келишувлар амалда. Масалан, Қозоғистон-Хитой: тенге-юан, Россия-Хитой - рубл-юан. Ҳатто бир ҳафта олдин Saudi Aramco нефт компанияси юанга ўтаётгани ҳақида хабар берилган эди. Компания нефт экспортчиларидан юанда тўлашни сўрайди», — дея қўшимча қилди Бауржан Исабеков.
Муаллиф: Арайлим Мурат