Бокуда Каспий денгизи муаммоларини ўрганиш бўйича халқаро марказ ташкил этиш ташаббуси бошланди

BAKU. Kazinform - Каспий денгизининг саёзлашуви муаммосини ҳал қилиш учун Халқаро илмий марказ ташкил этиш зарур. Озарбайжон Россия , Қозоғистон ва Эрон билан ҳамкорликда тадқиқот олиб бориш бўйича келишиб олди. Бу ҳақда Озарбайжон Миллий фанлар академияси биринчи вице-президенти, академик Иброҳим Гулиев Бокуда бўлиб ўтган «Иқлим ўзгариши, прогнозлар ва мослашиш чоралари контекстида Каспий денгизи сатҳининг ўзгариши» мавзусидаги халқаро конференция давомида маълум қилди, дея хабар беради Kazinform мухбири.

«Ҳозирдан Каспийда сув сатҳининг пасайиши муносабати билан оператив қадамлар ҳақида ўйлаш керак. Агар сув яна 1-2 метрга силжийди, деб ҳисобласак, иқтисодий, жумладан, фавқулодда чоралар кўришимиз керак, саёзлик динамикасига қарашимиз керак. Динамикани аниқлаш учун эса Каспийнинг барча бешта давлатини комплекс мониторинг қилиш керак. Бу муаммони биргина Озарбайжонда ўрганиб бўлмайди, Халқаро илмий марказ керак», — деди Иброҳим Гулиев.

Унинг сўзларига кўра, Каспий денгизи билан боғлиқ илмий тадқиқот ишлари аслида бундан 30-40 йил аввал олиб борилган тадқиқотларга асосланган. Янги технологик имкониятларни ҳисобга олган ҳолда, тадқиқотни мутлақо бошқа даражада олиб бориш зарурати бугунги кунда долзарб бўлиб бормоқда. Шу боис Каспий денгизининг саёзлашуви муаммосини тўлиқ ўрганиш учун барча беш Каспий давлатининг биргаликдаги илмий фаолияти зарур.

5 июл куни Озарбайжон Экология вазирлиги томонидан БМТ Тараққиёт дастури кўмагида ташкил этилган конференцияда Каспий бўйи мамлакатлари экспертлари, халқаро ташкилотлар вакиллари ва хорижий экспертлар Каспий денгизи сатҳининг ҳозирги ва кутилаётган тебранишларига эътибор қаратдилар. Денгиз, шунингдек, иқлим прогнозларини ҳисобга олган ҳолда миллий ва минтақавий мослашув чораларини белгилаш бўйича ҳамкорликни кенгайтириш масалалари муҳокама қилинди.

Европа ва Осиё ўртасидаги дунёдаги энг катта ёпиқ сув ҳавзаси бўлган Каспий денгизининг саёзлашиши Каспий бўйидаги давлатларни ўта хавотирга солмоқда. Муаммо 29 июн куни Ашхобод шаҳрида бўлиб ўтган Каспийбўйи мамлакатлари саммити кун тартибидаги энг долзарб масалалардан бирига айланди. Экологик офат сабабларини аниқлаш ва Каспий денгизининг янада саёзлашишига йўл қўймаслик чораларини белгилаш учун томонлар махсус эксперт гуруҳларини яратиш бўйича ишларни давом эттиришга келишиб олдилар. Натижада Озарбайжон томони йил охирида Боку шаҳрида Каспий денгизининг денгиз муҳитини муҳофаза қилиш бўйича доиравий конвенция иштирокчиларининг 6-конференцияси ўтказилишини маълум қилди. Ушбу ҳужжат минтақавий ҳамкорлик, хусусан, Каспийбўйи давлатларининг экологик муаммоларни ҳал этишда саъй-ҳаракатларини бирлаштириш учун ҳуқуқий асос яратади.

Каспий яқин 10 йил ичида янги нефть ва газ конларини ўзлаштириш, янги Буюк Ипак йўлини ўзлаштиришни ҳисобга олган ҳолда иқтисодий фаоллик, хусусан, транспорт, логистика ва энергетика соҳаларида ўсишни кутмоқда. Бундай шароитда Каспийбўйи мамлакатлари ва экологик муаммоларни ҳал қилиш бўйича ўзаро ҳамкорлиги сув ҳавзасининг барча турдаги ресурсларини сақлаш учун алоҳида аҳамиятга эга. Каспий бўйидаги барча давлатларнинг биргаликдаги мувофиқлаштирилган ҳаракатлари ўз самарасини беради ва ҳар қандай кечикиш муаммоларнинг кескинлашуви ва қайтарилмас жараёнлар билан тўла бўлади. Йил давомида Каспий муаммоси бўйича маслаҳатлашувлар давом этади ва 2022 йил охирида Бокуда муҳим қарорлар қабул қилинишига умид бор.

Муаллиф: Серикбол Қошмағанбетов