Түркістан облысы вегетациялық кезеңге қалай дайындалып жатыр

None
None
ТҮРКІСТАН. ҚазАқпарат – Түркістан облысында вегетациялық маусымға дайындық қалай жүргізіліп жатқаны туралы «Қазсушар» РМК Түркістан филиалының су пайдалану бөлімінің бастығы Асқар Қыстаубаев айтып берді, деп хабарлайды ҚазАқпарат.

«Қазгидромет» РМК консультативтік болжамына сәйкес биыл өңірді сумен қамтамасыз ету шамамен 70%-ды құрайды, яғни нормадан кемінде 30%-ға төмен. Сонымен қатар, облыста 300 мың гектардан астам суармалы жерлер бар. Осы жағдайды ескере отырып, облыста вегетациялық маусымға дайындық қалай жүргізіліп жатқаны туралы Асқар Қыстаубаев айтып берді.

Оның бұл салада 11 жылдық тәжірибесі бар. Мамандығы бойынша ол инженер-гидротехник, өмірінің 50 жылға жуық уақытын су шаруашылығында жұмыс істеуге арнаған әкесінің ісін жалғастырып келеді.

«Біздің отбасымызда бәрі де, әкем де, жұбайым да, мен де су саласының мамандарымыз. Сондықтан су шаруашылығы мәселесін жақсы білеміз. Жалпы, облыста өзендердің саны азайып келеді, олар құрғап бара жатыр. Егер 10 жылдан астам уақыт бұрын бізде 183 өзен болса, қазір 122 қалды. Бұл аймақтың су ресурстары көлеміне кері әсер етеді»,- дейді Асқар Өтепбергенұлы.

Оның мәліметінше, «Қазсушар» РМК Түркістан филиалы ауданы 315 мың га суармалы жер мен республикалық маңызы бар объектілерді сумен жабдықтау жүйелерін пайдаланумен айналысады. Түркістан облысының аумағында барлығы 44 су қоймасы бар, оның ішінде 18-і «Қазсушар» РМК балансында, 11 су жинау гидроторабы, 99 магистральдық канал, 1699 шаруашылықаралық және шаруашылықішілік арналар, 408 ұзындығы 3095,12 км коллекторлық-дренаждық желі, 1139 бірлік тік дренаж ұңғымасы.

- Асқар Өтепбергенұлы, вегетациялық маусым жақындап келеді. Оған дайындалу үшін қандай жұмыс жүргізілуде?

- Бүгінгі таңда Түркістан филиалының су нысандарының жағдайы тұрақты бақылауда. Қауіпсіз су тасқыны кезеңін өткізу бойынша іс-шаралар тұрақты түрде жүргізіледі. Су қоймалары мен су тораптарында пайдалану ережелеріне сәйкес жұмыстар жүргізіледі. Су тасқынының алдын алу бойынша су қоймаларының техникалық жағдайына тексеру жүргізілді, тәулік бойы кезекшілік ұйымдастырылды. Арнайы техника тексерілді және инертті материалдар қоры жасақталды, байланыс құралдарымен толық қамтамасыз етілді, су басу қаупі жоқ.

Сондай-ақ, каналдарды механикалық тазалау, ирригациялық жүйелерді, оның ішінде каналдарды, коллекторларды, құрылыстарды реконструкциялау жүргізілуде.

3 өңірде апатты мобильді топ құрылды, оның ішінде арнайы техника (Шардара, Көксарай контр реттегіші, Шымкент қаласы).

Мәселен, Шардара бойынша бұл – Келес, Қазығұрт және Сарыағаш аудандарындағы jбъектілер. Көксарай контрреттегіші бойынша – Арыс қаласындағы, Отырар және Ордабасы аудандарындағы объектілер. Шымкент қаласы бойынша – қаланың өзінде, сондай-ақ Төлеби және Түлкібас аудандарындағы объектілер.

Бүгінгі таңда 108 бірлік қажетті автокөлік, 62 бірлік арнайы техника бар.

Сонымен қатар, 2021 жылға арналған табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар қаупі мен төтенше жағдай туындауы кезіндегі ведомствоаралық өзара іс-қимыл жоспары бекітілді. Түркістан филиалы мен ведомстволық бағынысты мекемелері бойынша биылғы жылы табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар, су тасқыны қаупі немесе су тасқыны туындауы кезінде қадағалау және хабарлау схемасы, ден қою алгоритмі, сондай-ақ арнайы техниканы бөлу кестесі әзірленді. Су тасқыны қаупі бар бағыттар мен қорғаныс құрылыстары бойынша іс-шаралар бекітілді.

Шардара су қоймасы мен Көксарай контрреттегішінің су режимдері су ресурстары комитетімен реттеледі, қазіргі уақытта су бекітілген кестеге сәйкес ағызылады.

Ветегациялық кезеңде біз үшін ең алдымен су маңызды. Сондықтан біз оны жинаймыз. Облыс бойынша ең үлкен су қоймасы – Шардара, сондай-ақ Көксарай контр реттегіші. Қазіргі уақытта Шардара су қоймасы бойынша бізде 5 млрд текше метр су жинақталған, Көксарай су реттегіші бойынша вегетациялық кезеңге шамамен 2 млрд текше метр су жинауды жоспарлап отырмыз. Тағы 15 су қоймасы бойынша жобалық көлемнің 31% - ы жиналды.

Бұл ретте Көксарай контр реттегіші 2 бағыт бойынша жұмыс істейді: қыста су тасқынының алдын алу ретінде - Қызылорда облысында Сырдария өзенінің бойында мұз жиналады, соған байланысты бүгінде Көксарай тостағында су жиналады. Бұл Қызылорда облысындағы күріш дақылдарының вегетациялық кезеңінде сумен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Шардара, Арыс, Отырар, Жетісай және Мақтаарал аудандарында вегетациялық кезең басталып кетті. Соңғы екі аудан еліміздің аграрлық саласындағы ең маңызды өңірлердің бірі болып табылады, яғни бұл аудандарда 136 мың га суармалы жерлер бар. Мұнда өсірілген өнімдер елдің қажеттіліктерін қамтамасыз етеді, ал кейбірі Ресейге экспортталады.

- Алдағы маусым қандай болмақ? Барлық шаруалар сумен жеткілікті көлемде қамтамасыз етіле ме?

- Биыл бізде су жетіспейтін болады. «Қазгидромет» РМК-ның Түркістан облысы бойынша консультативтік болжамдарына сәйкес сумен қамтамасыз ету шамамен 70%-ды құрайды, яғни өңір бойынша нормадан 35-40% - ға төмен. Бұл биылғы жылы біз ирригациялық жүйелер бойынша су айналымын барынша пайдалануға, ылғал сүйгіш дақылдардың, соның ішінде күріш, бақша дақылдарының егістігін азайтуға тиіспіз дегенді білдіреді. 2020 жылдың желтоқсанында, сондай-ақ осы жылдың наурыз айында біз облыстың барлық аудандары бойынша ұсынымдармен тиісті хаттар жібердік. Бізде барлығы 574 мың га суармалы жер бар, оның ішінде «Қазсушар» РМК Түркістан филиалы 313 мың га немесе 1 800-ден астам су тұтынушыны сумен қамтамасыз етеді.

- Өткен маусыммен салыстырғанда қандай өзгерістер бар? Қиындықтар бар ма? Олардың шешімдері қандай?

- Жоғарыда айтқанымдай, биыл оңтүстік өңірлерде су аз болады деп болжануда. Мұны, мысалы, Өзбекстаннан келген әріптестеріміз де растап отыр. Қазақстандағы ең үлкен өзеннің – Сырдарияның толымдылығы Тоқтоғұл су қоймасының деңгейіне де байланысты. Қазір онда жобалық көлемі 19 млрд текше метр болатын 8 млрд текше метр су жинақталған...

2020 жылы өңірде су тапшылығы 30-35%, яғни сумен қамтамасыз ету 70% шамасында болғаны белгілі. Сол кезде біз барлығын жұмылдырдық, барлық қажетті шараларды қабылдадық, соның ішінде су айналымын жүргіздік, Мақтаарал және Жетісай аудандарында дренаждық желілердің тік ұңғымаларын қолдандық. Бұл ұңғымалар шамамен 20 мың га қоректендіруге мүмкіндік берді, сонымен қатар біз суару үшін қолайлы арық суымен сұйылтылған коллекторлық суларды қолдандық.

Биыл жағдай қайталануы мүмкін, сондықтан біз барлық қажетті шараларды қарастырдық. Барлық суару жүйелеріндегі шығындарды азайту маңызды. Бұған жол бермеу үшін, бірінші кезекте, дұрыс есепке алу қажет, сондықтан пилоттық жоба шеңберінде біз К-19 арнасы бойынша сумен қамтамасыз етуді автоматтандыруды іске қостық. Бұл бізге шлюзді қашықтан ашуға және жабуға, текшелердегі судың көлемін көруге және т. б. мүмкіндік береді.

Сонымен қатар, суды үнемдеу технологияларын қолдану маңызды. Түркістан облысындағы арналардың 80% - ға жуығы жер асты сулары, бұл судың үлкен шығынын тудырады. Ирригациялық және дренаждық жүйелерді жетілдіру бойынша іске асырылып жатқан ПУИД-2 жобасы шеңберінде жағдай жақсаруы тиіс.

Біздің облыста Сарығаш, Қазығұрт, Келес аудандарындағы жылыжайларда тамшылатып суару түріндегі су үнемдеу технологиялары да қолданылады, сонымен қатар Келес ауданында ресейлік компания серіктестерімен бірлесіп 500 га алаңда әйнек жылыжай салады, инвестициялардың жалпы сомасы шамамен 1 млрд АҚШ доллар.

Басқа да жағымды оқиғалардың қатарында Мақтаарал, Жетісай және Шардара аудандарындағы 512 ұңғыма бойынша Ислам Даму Банкі қаржыландыратын жобаны атап өтуге болады. Қазіргі уақытта жобалау-іздестіру жұмыстары жүргізілуде. 1 ұңғыма секундына 30-40 литр су береді.

Сонымен қатар, Қазақстан жыл сайын жағдайды талқылап, су бойынша, атап айтқанда трансшекаралық өзендер бойынша, оның ішінде Сырдария өзені бойынша көршілес мемлекеттердің - Тәжікстан, Өзбекстан және Қырғызстанның мамандарымен анықталған уағдаластықтарға келеді.

Сондай-ақ, біздің облыс бойынша республикалық нысандар бойынша 3 млрд 371 млн текше метрді құрайтын су бойынша лимит туралы айтқым келеді. Су аз болған кезде біз үшін лимиттердің кесілмеуі маңызды.

Бұдан басқа, су тарифі бойынша да мәселе маңызды, ол Қазақстан бойынша бірыңғай және 1000 текше метр ҚҚС – мен 421 теңгені құрайды, яғни 1 текше метр су үшін-бұл 0,421 теңге...

Қалай болғанда да, өткен жылдағыдай, біз алдағы вегетациялық кезеңде облыстың барлық тиісті қажеттіліктерін сумен қамтамасыз ету үшін барлық қажетті шараларды қабылдауға дайынбыз.


Соңғы жаңалықтар