Қор нарығы 2022 жылғы сәтсіздіктен кейін біртіндеп қалпына келеді - қаржыгерлер қауымдастығы
Геосаяси оқиғалар, пайыздық мөлшерлемелердің жаһандық өсуі және дивидендтік саясатты қайта қарау 2022 жылы инвесторлардың тәуекелге деген тәбетіне айтарлықтай теріс әсер етті.
Нәтижесінде 2015 жылдан бері алғаш рет KASE индексі жылды 11,5%-ға төмендеумен аяқтады. Сонымен бірге, AIXQI 15,0% төмендеді. Ал, 2021 жылы KASE индексі 37%-ға, ал AIXQI 10%-ға өскен болатын.
Индекстердің төмендеуіне қарамастан, бөлшек инвесторлар базасы қарқынды өсуін жалғастырды. 2022 жылы елде (KASE+AIX) жеке тұлғалардың 700 мың жаңа инвестициялық шоты (+184%) ашылды. Бұл негізінен екі биржада шоттар ашу тәжірибесіне, ҚазМұнайГаздың IPO өткізуіне, брокерлік шот ашу процесін жеңілдетуге, сондай-ақ саланы белсенді цифрландыруға байланысты.
Осылайша, олардың жалпы саны 1,1 миллионға дейін өсті және Орталық депозитарий (51%) мен AIX CSD (49%) арасында шамамен бірдей бөлінді.
Десе де, бөлшек инвесторлардың жаппай келуі олардың нақты кірістерінің төмендеуі аясында (-12,8%) нарықтағы сауда-саттыққа белсенді қатысуымен қатар жүрмейді. Мысалы, қайталама нарықтағы акциялардың жалпы айналымындағы бөлшек сауда үлесі 45,5-тен 44,5%-ға дейін төмендеді.
Проинфляциялық тәуекелдерді іске асыру және МБҚ табыстылығының базалық мөлшерлемесін арттыру аясындағы мөлшерлеме қысқа мерзімде 280-660 пунктіге өсті, бірақ ұзақ мерзімде 25-120 пункт шегінде төмендеді. Тиісінше, тәуекелсіз қисық инверсиялық пішінге ие болды.
Соған қарамастан, корпоративтік облигацияларды орналастыру көлемі квазимемлекеттік сектор, МҚҰ, ЕДБ жекелеген өкілдерінің жоғары белсенділігінің арқасында 31%-ға немесе ₸350 млрд-қа (₸1,1 трлн-ға дейін) өсті.
Қысқа мерзімді кезеңдегі жоғары кірістілікке қарамастан, шетелдік инвесторлар теңгемен позицияларды жабуды жөн көрді. ҚРҰБ ноталарындағы резидент еместердің үлесі 9,8%-дан 5,6%-ға дейін, ҚР МБҚ жалпы көлемінде-2,4%-ға (3,9%-дан) дейін төмендеді.
2022 жылға жоспарланған үш IPO-дан (ҚазМұнайГаз, Тау-Кен Самұрық, Air Astana) мұнай-газ саласының ұлттық операторының қағаздарын бір ғана бастапқы орналастыру жүргізілді. ҚМГ акциялары олардың жоғары өтімділігіне байланысты AIXQI және KASE индекстеріне қосылды.
Бұл ретте, қазақстандық «көгілдір» чиптердегі рекордтық тәуекел-сыйлықақы, биылғы бірінші жартыжылдықта ставкалардың өсу циклінің аяқталуы және олардың жыл соңына қарай ықтимал төмендеуі инвесторлардың сентиментін жақсартып, салбырап қалған қағаздардың қалпына келуіне әкелуі мүмкін.
Елдің қор нарығы 2022 жылды бірқатар қолайсыз ішкі оқиғалар (дәстүрлі жоғары дивидендтік төлемдерді қайта қарау, депозиттер кірістілігінің айтарлықтай өсуі) аясында көптеген шетелдік алаңдар (S&P 500 – 19,4%-ға, Stoxx 600 – 12,9%-ға, Shanghai – 15,1%-ға, Nikkei – 9,4%-ға төмендеді) сияқты екі таңбалы төмендеумен аяқтады. Инвестициялаудың дәстүрлі құралы – жылжымайтын мүлік бағасының өсуін жалғастыру және сыртқы факторлар (геосаяси шиеленіс, шетелдік капиталдың ұшуы, монетарлық жағдайлардың жаһандық қатаюы).
Алайда, құлдырау жылынан кейін тәуекелге деген қадам қаңтардың алғашқы апталарында қалпына келеді (KASE индексі – 2,0%, AIXQI – 3,4%, S&P 500 – 4,2%), бұған АҚШ пен ЕО-дағы инфляция туралы оң деректер, Қытайдағы Covid-19-ға «нөлдік төзімділік» саясатының жойылуы ықпал етті, бұл әлемдік экономикадағы рецессияға қатысты алаңдаушылықты жеңілдетті.
Сонымен қатар, алдағы дивидендтік төлем маусымы (2022 жылға) жергілікті акцияларға деген қызығушылықты арттыруы мүмкін. Заңнамалық бастамалардың ішінде азаматтардың зейнетақы жинақтарының 50%-на дейін БЖЗҚ-дан жеке басқаруға аударылғанын атап өтеміз, бұл РҚБ-дағы бәсекелестіктің өсуіне және жергілікті нарықтың өтімділігін арттыруға ықпал ететін болады.
2023 жылы квазимемлекеттік сектордың қазақстандық компанияларының IPO-сын жандандыруды жалғастыру өте маңызды, бұл инвесторлардың нарыққа одан әрі келуіне, қазақстандықтардың әл-ауқатын жақсартуға, корпоративтік ашықтықты арттыруға, сондай-ақ акциялар нарығын капиталдандыруды қалпына келтіруге ықпал етеді (2022 жылы ЖІӨ-нің 22%- на дейін төмендеді, бір жыл бұрын – 35%).