Қарағанды ғалымдарының мақалалары «Science» және «Nature» әлемдік журналдарында жарияланды
ҚарМУ «Сарыарқа» археологиялық институты ғалымдарының зерттеулері республикада ғана емес, шетелде де кеңінен танымал. Олардың әлемдік деңгейдегі сапалы зерттеулерді ғана жариялайтын белді ғылыми журналдарда басылып шығуы зерттеулердің жоғары беделін көрсетеді. Бұл журналдар өзінің қатаң таңдауымен, жоғары стандарттарымен және ғылыми қоғамдастықтағы сөзсіз беделімен танымал. Дүниежүзіне танымал ғалымдар өз зерттеулерінің нәтижелерін «Science» және «Nature» беттерінде көруге ұмтылады және бұл мақсатқа барлығы бірдей қол жеткізе бермейді. ҚарМУ Сарыарқа археологиялық институты қызметкерлерінің осы журналдарда үш мақаласы жарияланды.
«Nature»-да жарияланған мақалада әлемдік ғылымдағы генетикалық зерттеулердің даусыз көшбасшысы болып табылатын Копенгаген университетінің геогенетика орталығының Дат әріптестерімен ынтымақтастықта орындалған зерттеу нәтижелері сипатталады. ҚарМУ ғалымдары тапқан артефактілердің ДНК талдауы негізінде 4000 жыл кезеңін қамтитын 137 көне геномдардың реті анықталды. Қола дәуірінің соңынан бастап бүгінгі күнге дейін дала өңірінің әртүрлі тарихи топтары арасында генетикалық байланыстар орнатылды», - дейді ҚарМУ «Сарыарқа» археологиялық институтының директоры Валерий Ломан.
Бұл ежелгі тарихи процестерді қайта жаңартуға, қола дәуірінің көші-қонынан кейін бұрын қол жетпейтін дәлдігі мен объективтілігі бар Еуразия даласы халқының тарихын қалпына келтіруге бірегей мүмкіндік берді.
Е. Бөкетов атындағы ЖОО зерттеушілері кейін үнді тілінде сөйлейтін еуропалық генетикалық текті скифтер Шығыс Азия түркітілдес көшпенділермен араласып, біздің дәуірге дейін шамамен екінші немесе үшінші ғасырда батысқа жылжып, біздің дәуіріміздің IV-V ғасырларында ғұн тайпаларын қалыптастырғанын зерттеп шыққан. Одан әрі олар ортағасырлық кезеңде бірнеше қысқа мерзімді хандықтар ішінде Шығыс Азия топтарымен араласқаны зерттелді.
Дәл осы тарихи оқиғалардың нәтижесінде бастапқыда Батыс-Еуразия текті гендердің тасымалдаушылары болған индоеуропалықтар мекендеген Еуразиялық далалар негізінен Шығыс Азия текті қазіргі түркітілдес топтардың үйіне айналған.
Осындай маңызды өзгерістердің біріне «Science»журналында жарияланған «Ерте қола дәуірінің даласындағы алғашқы жылқы өсірушілер және дала экспансиясының Азияға әсері» мақаласы арналған. Бұл үлкен, нағыз пәнаралық зерттеудің нәтижесі. Оның шеңберінде қарағандылық ғалымдар генетиктермен, тарихшылармен, археологтармен, көптеген елдердің лингвистерімен, соның ішінде Гарвард, Кембридж және Оксфорд сияқты үздік ғылыми орталықтардан келген профессорлармен ынтымақтасқан.
«Бұл зерттеуді революциялық деп атауға болады. Себебі ол адамзат дамуының тарихындағы ең маңызды кезеңдердің біріне жарық түсіре алды. Олардың ДНК талдауы негізінде қазіргі Қазақстан аумағында адамзат тарихында тұңғыш рет жылқы қолға үйретілгені көрсетілді», - дейді ҚарМУ ғалымдары.
Сондай-ақ аталмыш университет археологтары Орталық Қазақстан темір мен балқыту ісінің негізгі таралу нүктелерінің бірі болып табылатынын, металлургиялық технологиялардың пайда болуын зерделеуде жаңа беттер ашылғанын, темір жолдың таралу картасын қайта қарастырғанын растады. Бұл адамзат тарихын түсіну үшін өте маңызды. Сондықтан осы зерттеулердің нәтижелері шетелдік тарихшылар үшін айтарлықтай құнды болып табылады.