24 қыркүйек. ҚазАқпарат күнтізбесі
АТАУЛЫ КҮНДЕР
Бүкіләлемдік теңіз күні
1978 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясы 10-сессиясының шешімімен қабылданған. Бүкіләлемдік теңіз күнінің мақсаты – теңіздер мен мұхиттарда балықты шектен тыс аулаудың, суаттарды ластау мен жаһандық жылынудың қаншалықты орны толмас зиян шектіретініне халықаралық қоғамдастық назарын аудару. Мейлінше маңызды екі міндет – теңіздегі қауіпсіздікті арттыру және теңіз аумағын, соның ішінде мұнаймен ластаудың алдын алу.
Халықаралық керуеншілер күні
Жыл сайын 24 қыркүйекте Халықаралық керуеншілер күні кәсіби мерекесі аталып өтеді. Бұл мерекені керуенбасылар, көлік колонналары мен кеме керуендері құрамындағы адамдар, алыс жолға қатынайтындар, сауда кемелерінің командалары мен экспорт кемелерінің экипаждары тойлайды.
ЕСТЕ ҚАЛАР ОҚИҒАЛАР
1934 жылы Ұйғыр музыкалық комедия театры құрылды. Театр 1941-1961 жылдары Еңбекші қазақ ауданында болған, кейінірек Алматы қаласына қоныс аударған. 1964 жылы атауы Республикалық ұйғыр музыкалық драма театры болып өзгерді.
1991 жылы ҚазКСР Жоғарғы Кеңесінің Президиумы 1986 жылғы 17-18 желтоқсанда Алматыда болған оқиғаларға байланысты мән-жайларды түпкілікті бағалау жөніндегі комиссияның қорытындылары туралы қаулының алғашқы ресми құжатын қабылдады, онда жастардың алаңға шығып сөз сөйлеуі ұлтшылдық емес екені және бастапқы кезеңде құқыққа қарсы сипатта болмағаны туралы айтылды.
1996 жылы Нью-Йоркте Ядролық сынақтарға жан-жақты тыйым салу туралы шарт қол қоюға ұсынылды. Құжатқа сәйкес, қатысушы мемлекеттердің әрбірі сынау үшін ядролық қаруды жармау, өз бақылауындағы кез келген жерде ядролық жарылысқа тыйым салу міндетін алды. Қазақстан құжатқа 1996 жылғы 30 қыркүйекте қол қойып, 2001 жылдың 14 желтоқсанында ратификациялады.
1997 жылы Франция ұлттық типографиясында жаңа қазақстандық пошта маркасы жасалды. Онда Тәуелсіз Қазақстанның тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаевтың суреті мен республика картасы бейнеленген.
2005 жылы Петропавлда саяси қуғын-сүргін құрбандарына арналған ескерткіш ашылды. Жобаның авторы – Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген өнер қайраткері Хасен Абаев.
Ескерткіш орналасқан жерде бұрын Халықтық Ішкі істер комиссариатының ғимараты орналасқан болатын. Ескерткіштің іргетасына шойын жолға бекітілген пирамида орнатылған. «Саяси қуғын-сүргін құрбандарына» деген жазу қазақ және орыс тілдерінде жазылған. Үшбұрышты пирамида – бәріне белгілі адам символы болып табылады. Ол шойын жолға бекітілген сияқты, сол жолмен кезінде репрессияға ұшырағандарды Қазақстанға жеткізген. Шетінде – үш жол, ол жарлық шығарған сталиндік «үштікті» бейнелейді. Композицияда үш түс пайдаланылған: қара түс – өлім, қызыл түс – қан, ақ түс – болашаққа деген сенім мен үміт. Ескерткіш орнатылған алаңда қазіргі заманғы талаптарға сай шағын бақ ашылды.
2010 жылы танымал қазақстандық ақын және қоғам қайраткері Олжас Сүлейменов «Жәңгір» тарихи драмасының сценарисі және продюсері атанды. Жаңа жоба – 1825 жылғы Желтоқсан оқиғасы туралы тарихи драма, оның эпицентрінде Қазақ ханы Жәңгір болған. Фильмнің түсірілімі Санкт-Петербургте өтті. Картинаға ресейлік, қазақстандық, сондай-ақ француз және фин кинематографистері тартылған. Картинаның жалпы бюджеті – 8-9 млн АҚШ доллар.
2011 жылы «Еуразия» VII Халықаралық кинофестивалінде қазақ режиссері Ерлан Нұрмұхамбетов пен режиссер Сано Синдзюдің «Найзағай алдында» картинасы үздік фильм атанды.
2012 жылы Павлодарда Шоқан Уәлиханов пен Григорий Потанинге ескерткіш ашылды. XIX ғасырда тұрып, Қазақстанның мәдениеті, ғылымы және әдебиетіне зор үлес қосқан екі көрнекті тұлға, екі дос қоладан жасалған мүсіндік композицияда мәңгі есте қалдырылды. «Ш. Уәлиханов пен Г. Потанин» мүсіндік композициясының биіктігі – 3,6 метр, бұл – танымал қазақстандық мүсінші Мұрат Мансұровтың жұмысы. Оның тұғыры өңделген гранитпен қапталған.
2013 жылы Р. Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының ғалымдары Иран мен Үндістаннан XI-XVIII ғасырларға жататын, Қазақстан тарихына тікелей қатысы бар 40-қа жуық көне қолжазбаның көшірмесін әкелді. Құжаттарды Қазақстан ғалымдары «Тарих толқынындағы халық» бағдарламасы аясында Иран Ислам Республикасы мен Үндістанның музейлеріне ұйымдастырған экспедициясы кезінде тапты.
2018 жылы Ақтөбе қаласының 5-шағын ауданында Кеңес Одағының Батыры Әлия Молдағұлованың атындағы көпір ашылды.
2019 жылы Қазақстандық шахматшы Жансая Әбдімәлік Германияның әлемге әйгілі «Баден-Баден» клубымен келісімшартқа қол қойды.
«Баден-Баден» әйелдер клубы классикалық шахматтан да, жылдам шахматтан да әлем чемпионы атанған ең мықты шахматшыларды қатарына қосып келеді. «Баден-Баден» командасының капитаны жас әрі мықты шахматшыны қатарына қосып алғанына қуанып отырғанын жеткізді.
2020 жылы Түркияда қазақ халқының ұлы ақыны және ойшылы Абайдың құрметіне саябақ пен ескерткіш тақтаның ашылу рәсімі өтті. Ашылу салтанатында сөз сөйлеген Анталия қаласы Мұратпаша ауданының мэрі Үміт Уйсал саябаққа Абайдың атын беру қазақ және түрік халықтарының рухани және мәдени жақындығын көрсететін маңызды оқиға екенін атап өтті.
2020 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының штаб-пәтерінде Қазақстанның БҰҰ жанындағы тұрақты өкілі Қайрат Омаров өлім жазасын жоюға бағытталған Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактіге Екінші факультативтік хаттамаға қол қойды.
2020 жылы Әбу-Дабиде (БАӘ) «Абай» мәдени-танымдық залы ашылды, онда оқырмандар ақынның өмірі мен шығармашылығына арналған қазақ, араб және ағылшын тілдеріндегі шығармалармен таныса алады. Аталған зал Қазақстан мен Біріккен Араб Әмірліктері арасындағы мәдени ынтымақтастық мәселелеріне арналған ресми іс-шараларды ұйымдастыру мақсатында да пайдаланылатын болады.
2021 жылы Астанада ақын, тәжік және парсы классикалық әдебиетінің негізін салушы Әбу Абдаллах Рудакиге арналған ескерткіштің ашылу салтанаты өтті.
«Қазақстан ұлы ақын Әбу Абдаллах Рудакидің шығармашылық мұрасын жоғары бағалайды. Оның поэзиясы әлем мәдениетінің қазынасына енді. Шығыстың Омар Хайям, Низами, Фирдоуси, Джами, Руми сияқты көрнекті ақын-жазушылары Рудаки шығармашылығымен өсті. Ал бүгін осы аттас көшеде тәжік және парсы классикалық әдебиетінің негізін салушы Әбу Абдаллах Рудакиге ескерткіш ашамыз. Душанбеде қазақтың көрнекті ойшылы Абай атындағы көше бар екенін білемін. Мәдени-рухани байланыстар әрқашан екіжақты қатынастардың берік іргетасы болды және болып қала береді. Сондай-ақ, көрнекті бабаларымыздың рухына тағзым ету өте маңызды», - деді Сенат төрағасы Мәулен Әшімбаев.
2021 жылы Алматыда ақын, «Тарлан» сыйлығының иегері, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Шөмішбай Сариев тұрған «Самал-2» шағын ауданындағы №43 үйдің қабырғасына ескерткіш тақта орнатылды.
2021 жылы Канев қаласындағы Шевченко ұлттық қорық-мұражайына Тарас Шевченконың өмірі мен шығармашылығының «қазақ кезеңіне» арналған экспозициясын толықтыру үшін қазақ тұрмысына қатысты заттар, ұлттық киімдер және т.б. жеткізілді.
Ұлы Кобзарь Тарас Шевченко 10 жылын Қазақстанның Маңғыстау облысында айдауда өткізіп, осы кезеңде 500-ге жуық бірегей бейнелеу туындыларын жасады, оның 350-і қазақ халқына, оның тұрмысы мен мәдениетіне, Қазақстанның табиғатына арналған.