Booking-تە جۇمىس ىستەيتىن نارىكبي: قازاقتارعا اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنۋ ونشا قيىنعا سوقپايدى
- نارىكبي، سۇراقتى قازىرگى وزەكتى ماسەلە - كوروناۆيرۋس تاقىرىبىنان باستاساق. امستەردامداعى قازىرگى جاعداي قالاي؟ ەۋروپالىقتار قاۋىپسىزدىك شارالارىن قالاي ساقتايدى؟ ءتارتىپتى بۇزعاندارعا ايىپپۇل نەمەسە قاماۋعا الۋ سياقتى جازا قولدانىلا ما؟ جۇمىسى توقتاپ قالعان كاسىپورىندار نەمەسە ۋاقىتشا جۇمىسسىز قالعاندارعا مەملەكەت تاراپىنان قانداي دا ءبىر كومەك جاسالىپ جاتىر ما؟
- نيدەرلاندى ەلىندەگى كارانتين رەجيمىنە 2-ايداي ۋاقىت بولىپ قالدى. جەرگىلىكتى ۇكىمەت بۇنى «intelligent lockdown « دەپ اتايدى. ياعني، اقىلدى قۇلىپتاۋ. مەملەكەت باسشىلىعى حالىق سانالى تۇردە دالاعا شىقپايتىنىنا سەنەدى. ەگەر 3 نەمەسە ودان ارتىق ادام جينالاتىن بولسا، ءار ادامعا 400 ەۋرو ايىپپۇل سالىنادى. وتباسى مۇشەلەرى وعان كىرمەيدى. بارلىق مەيرامحانا مەن ءدامحانالار جابىق. ازىق-تۇلىك دۇكەندەرى مەن سۋپەرماركەتتەر عانا جۇمىس ىستەپ جاتىر.
ءبىراق، دۇكەندەرگە كىرگەندە 1,5 مەتر ارا قاشىقتىقتى ۇستاۋ كەرەك. ەسەسىنە، تاعامدى جەتكىزۋ سەرۆيستەرى جاقسى جۇمىس ىستەيدى. كەز كەلگەن ءدامحاناعا ونلاين تاپسىرىس بەرۋگە بولادى. كوپ مەكەمەلەر ۇيدە وتىرىپ جۇمىس ىستەۋ تاجىريبەسىنە كوشتى. مەملەكەت كوپ جۇمىس ورىن قامتاماسىز ەتەتىن كومپانيالارعا قارجىلاي كومەك بەرىپ جاتىر. ءبىراق، ناقتى ساندارىن بىلمەيمىن.
- ءسىز جۇمىس ىستەيتىن Booking كومپانياسى قالاي قىزمەت ەتىپ جاتىر جانە ءسىزدىڭ رەجيمىڭىز قالاي وزگەردى؟
- Booking.com كومپانياسى تولىعىمەن ونلاين جۇمىس ىستەۋگە كوشكەن. ونىڭ ىشىندە كومپانيا باسشىلىعى دا كىرەدى. اپتاسىنا بىرنەشە رەت كومپانيا باسشىلىعى ونلاين ميتينگ ۇيىمداستىرىپ، سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى. مەن ۇيدەن جۇمىس ىستەپ ءجۇرمىن. ۇيدە ىستەۋگە بارلىق قۇرال- جابدىقتارىم بار.
- Booking – قوناق ءۇي مەن تۇرعىن بولمەلەردى برونداۋمەن اينالىساتىن، ياعني تۋريستىك باعىتتا جۇمىس ىستەيتىن الەمدىك كومپانيا. قازىر كوروناۆيرۋسقا بايلانىستى زارداپ شەگىپ وتىرعان سالانىڭ ءبىرى وسى - تۋريزم. بۇل تۋرالى نە ايتار ەدىڭىز؟ قانداي دا ءبىر قارجىلىق قيىنشىلىقتار بولىپ جاتقان جوق پا؟
- ءيا، ترەۆەل بيزنەس بۇل داعدارىستان ۇلكەن زارداپ شەگىپ جاتىر. ءبىراق، بۇل ءۇشىن كوڭىل ءتۇسىرۋدىڭ قاجەتى جوق. سەبەبى، جالعىز Booking.com عانا ەمەس، بۇكىل ترەۆەل يندۋسترياسى داعدارىستا. اسىرەسە، اۋە كومپانيالارى شىعىنعا باتۋدا. ءبىراق داعدارىس ءبىر كۇنى اياقتالادى عوي. ادامدار ساياحاتتاي باستايدى. يندۋستريا مەن ەكونوميكا ورنىنا كەلەدى.
ەسەسىنە كومپانيا ارتىق شىعىنداردان ارىلىپ جاتىر. قانشا قارجىلىق قيىندىقتار بولسا دا، ەشكىمدى جۇمىستان شىعارىپ جاتقان جوق.
- ەندى وزىڭىزگە ورالساق. ءسىز وتكەن جىلدىڭ قاراشا ايىندا الماتىدان امستەردامعا قونىس اۋدارىپ، Booking كومپانياسىنا جۇمىسقا ورنالاستىڭىز. وسى وزگەرىستى تۋعان-تۋىستارىڭىز قالاي قابىلدادى؟ تىلدىك كەدەرگىلەر بولدى ما جانە قانداي قيىنشىلىقتارعا تاپ بولدىڭىز؟
- مەنىڭ بۇل باستامامدى تۋعان-تۋىستارىم جاقسى قابىلدادى، قولدادى. بۇرىننان وسى IT سالاسىنا اۋەستىگىمدى بىلەتىن. ءتىل جاعىنا كەلەتىن بولساق، مەنىڭ اعىلشىن دەڭگەيىم جاقسى بولاتىن. تەك ورتا جەتىسپەيتىن. قازىر سول سويلەيتىن ورتانى تاپتىم. نەگىزى، ايتارلىقتاي قيىن ەمەس. تەز ۇيرەنىسىپ كەتەسىڭ. ءبىزدىڭ قازەكەڭ، قازاق پەن ورىس ءتىلىن قاتار بىلەدى. وعان قوسا اعىلشىندى ۇيرەنۋ دە ولارعا قيىنعا سوقپايدى. بۇل ءبىزدىڭ ارتىقشىلىعىمىز دەپ ويلايمىن.
- ءسىز الماتىدا ءجۇرىپ Booking كومپانياسىنا قالاي جۇمىسقا ورنالاستىڭىز؟ قانداي ىرىكتەۋ ساتىلارىنان ءوتتىڭىز؟
- ماعان IT مامانى رەتىندە دامۋدىڭ جالعىز جولى - ءىرى الىپ كومپانيالاردا جۇمىس ىستەپ كورۋ بولدى. سول سەبەپتى شەتەل نارىعىنداعى كومپانيالاردى زەرتتەپ كوردىم. سولاردىڭ ىشىندە Booking.com كومپانياسىنا نازارىم ەرەكشە اۋدى. جۇمىسقا قابىلداۋ بارىسىنا كەلەر بولساق، جالپى الەمدىك ءىرى IT كومپانيالاردا ىرىكتەۋ پروتسەسى بىردەي ستاندارتتارعا نەگىزدەلگەن. قايسى ءبىر ءىرى كومپانياعا بارساڭىز دا، شامامەن ءبىر- بىرىنە ۇقساس سۇحباتتاسۋ كەزەڭدەرىنەن وتەسىز. بۇلاردى بىرنەشە ساناتقا بولسەك بولادى: كادرلىق (HR interview)، تەلەفونمەن تەحنيكالىق (Phone technical interview)، جالپى باعدارلامالاۋ تۋرالى (General programming interview)، جۇيەلىك ديزاين بويىنشا (System design interview)، مادەني ۇلگىدەگى (Cultural fit interview) جانە بەتپە-بەت سۇقباتتار (Onsite interview).
- قازىر شەتەلگە شىعىپ، جۇمىس ىستەپ تاجىريبە جيناعىسى كەلەتىن قازاقستاندىق جاستار كوپ. ولارعا قانداي كەڭەس بەرەر ەدىڭىز؟
- شەتەلگە شىققىسى كەلىپ جۇرگەن جاستارعا ايتارىم - سىزدە ناقتى ماقسات بولۋ كەرەك. جاي شەتەل عوي دەپ كەتۋدىڭ قاجەتى جوق. ءار ەلدە ءوز پروبلەماسى بار. قانشا دەگەنىمەن، ءسىز جۇمىس ميگرانتى بولىپ بارا جاتىرسىز. جەرگىلىكتى تۇرعىن بولىپ كەتە المايسىز. ەرتەلى-كەش ەلگە قايتامىز. كەلگەندە وزىمىزبەن نە الىپ كەلەمىز؟ وسىنى ويلانۋ كەرەك.
- Booking كومپانياسىندا 20 دان استام قازاقستاندىق جۇمىس ىستەيدى دەپ ەستىدىم. ولارمەن ارالاسىپ تۇراسىز با؟
- ءيا، بىزدە 20 دان استام قازاق بار. اللاعا شۇكىر، ءبارىمىز وتە جاقىن ارالاسامىز. ءبىر-بىرىمىزگە قوناققا بارامىز. تۋعان كۇندەردى بىرگە تويلايمىز. بىرگە ساياحاتتايمىز. باسقا ەلدەگى قازاقتاردىڭ وسىنى كورىپ تاڭعالاتىنى دا بار.
- قازاقستانعا قاشان ورالاسىز؟
- ارينە، ءبىر كۇنى ورالامىن عوي. ءبىراق، قازىر مەن ءۇشىن تاجىريبە الۋ ماڭىزدىراق. ويتكەنى، ەلگە كومەك بەرۋ ءۇشىن دە تىڭ يدەيالار بولۋ كەرەك. باياعى جۇيەنى وزگەرتۋ كەرەك... قانشا جىل كەرەك ەكەنىن ايتا المايمىن. بۇل ادامنىڭ ىشكى سەزىمىنە بايلانىستى شىعار.
- ەۋروپاداعى ءومىر سىزگە قانداي قۇندىلىقتاردى ۇيرەتتى؟
- ءوز باسىم، گوللاندىقتاردان كوپ زاتتى ۇيرەندىم. بۇل قىزىق، نيدەرلاند ەلى تۇرعىندارىنىڭ بويىندا زاڭدى ساقتاۋ مەن ونى بۇزۋدىڭ ەرەكشە بالانسى بار. مىسالى، قاعاز تاستايتىن جاشىككە اينەك تاستاساڭىز، 100 ەۋرو شاماسىندا ايىپپۇل تولەيسىز. ءبىراق، جول پوليتسياسى ءسىزدىڭ جولاۋشىنى زاڭسىز جەردە تۇسىرگەنىڭىزدى كورسە، ايىپپۇل سالۋى ەكىتالاي. ادامدارعا دەگەن ەرەكشە تۇسىنىستىكپەن قارايدى. نيدەرلاندى ۇكىمەتى حالىقتىڭ ءوزى ءجيى شەشىم قابىلداۋىن قالايدى. بىردە مەن تۇرىپ جاتقان اۋداندا جەرگىلىكتى اكىمدىك بارلىق تۇرعىندارعا حات جىبەردى. ىشىندە وسى جىلى 300 مىڭ ەۋرو بيۋدجەتتى قالاي جۇمسالۋى كەرەك ەكەنىن سۇرادى. ياعني، تۇرعىندار سول اۋداندى قالاي دامىتۋ كەرەك ەكەنىن وزدەرى شەشەدى. مەنى وسى جاعى قاتتى تاڭعالدىردى.
- قازىر تەحنولوگيالىق رەۆوليۋتسيا ادامزاتتىڭ ومىرىنە وڭ جانە كەرى اسەرىن تيگىزىپ جاتىر دەيدى ساراپشىلار. Netflix تۇسىرگەن «Black mirror» (قارا اينا) سەريالى وسى پروبلەمانى كوتەرەدى... وسى سالادا جۇرگەن مامان رەتىندە نە دەر ەدىڭ؟
- تاپ وسىدان 10 جىل بۇرىن قازىرگىدەي ءبىر تەلەفونمەن بارلىق اقپارات الاقانىڭىزدا سىرعىپ سالا بەرەتىنىن ەلەستەتپەك تۇگىلى، ءۇش ۇيىقتاساق تا تۇسىمىزگە كىرمەپ ەدى. كلاۋس شۆابتىڭ ءتورتىنشى يندۋستريالىق رەۆوليۋتسياسى باستالعان شاقتا تەحنولوگيادان باس تارتۋ مۇمكىن ەمەس. ادامنىڭ مورالدىق ماسىلدىعى كۇشەيىپ، ساناسى داعداراتىنىن نەمەسە بيولوگيالىق بولمىسى مۋتاتسياعا ۇشىرايتىنىنا قاتىستى ءتۇرلى بولجامدار ايتىلۋدا.
ال Netflix تۇسىرگەن «Black mirror» انتيۋتوپيالىق سەريالدارى تۋرالى ايتار بولسام، Black mirror (قارا اينا) نەگىزگى يدەياسى - جاساندى ينتەللەكپەن بايىتىلعان تەحنولوگيالارمەن ەتەنە ءسىڭىسىپ كەتكەن قوعامنىڭ ءومىرى. ويلانىپ قاراسام، ءبىز كوبىنە تەحنولوگيالاردىڭ تەك پايدالى جاقتارىن ايتىپ، زياندى جاقتارىن جايلى ويلانا بەرمەيمىز.
- ءسىز ايتپاقشى، قازىر sharing economy زامانى. وسى پىكىرىڭىزدى تارقاتىپ ايتساڭىز؟
- ءسىز بەن ءبىز زاتتاردى ساتىپ الۋعا داعدىلانىپ العانبىز. كولىك، پاتەر، تەلەفون، ت. ب. جالپى، زاتتاردىڭ يەسى بولۋدى جاقسى كورەمىز. ءبىراق، ول ءۇشىن قىرۋار اقشا جۇمسايسىز، قارىزعا كىرەسىز. Sharing economy - وسى پروبلەمانىڭ شەشىمى. بۇگىنگى كۇنى ءسىز ءبىر زاتتىڭ يەسى بولماي-اق، سونىڭ تەك فۋنكسيونالدى جاعىن قولدانا الاسىز. ادام كولىك ءبىر جەردەن ەكىنشى جەرگە اپارۋى ءۇشىن قاجەت ەمەس پە؟ وندا نەگە ونىڭ سول قاسيەتىنە عانا اقشا تولەمەيمىز؟ بۇنىڭ شەشىمى - تاكسي جالداۋ نەمەسە كارشەيرينگ سەرۆيستەرىن قولدانۋ.
ءسىزدىڭ بۇزىلعان كولىكتى جوندەۋگە، ونىڭ سالىعىن تولەۋگە جانە ت. ب. پروبلەمالارىنا باس قاتىرۋدىڭ قاجەتى جوق.
وسى ءتاسىل ەۋروپا ەلدەرىندە قاتتى دامىعان. مەنىڭ ءوزىم ءتىپتى ۆەلوسيپەدتى جالعا الامىن. كۇلكىلى ەستىلۋى مۇمكىن، ءبىراق امستەردامدا ۆەلوسيپەد وتە ءجيى ۇرلانادى. بىرەۋىنە 2-3 قۇلىپ قويامىز. ال مەن جالعا الاتىن ۆەلوسيپەدپەن ونداي پروبلەما جوق.
ايىنا 16 ەۆرو تولەيمىن. ەسەسىنە ۇرلاناتىن بولسا ماعان جاڭاسىن قايتا بەرەدى. باس قاتىرۋدىڭ قاجەتى جوق. بۇل ءادىس حالىقتى ۇنەمدىلىككە شاقىرادى. ويتكەنى، سىزگە ءبىر زاتتى قولدانۋ ءۇشىن ارتىق اقشا كەرەك ەمەس. قولدانىپ بولعاننان كەيىن باسقالارعا جالعا بەرەسىز، نە ساتىپ جىبەرەسىز. ىڭعايلى ەمەس پە؟
- سوڭعى كەزدە ءسىز كوپتەگەن تانىمال ادامدارمەن پودكاست جازىپ، ونى جاريالاپ ءجۇرسىز. ناقتىلاپ ايتسام، ءسىزدىڭ جۋرناليستەر رۋسلان مەدەلبەك، وركەن كەنجەبەكپەن جاساعان پودكاستارىڭىزدا بۇگىنگى قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ پروبلەمالارى مەن قازىرگى باعىت-باعدارى قامتىلعان. ءسىزدىڭ ماماندىعىڭىز مۇلدەم باسقا عوي. پودكاست جازۋعا نە تۇرتكى بولدى؟
- پودكاست جازا باستاۋىمنىڭ باستى سەبەبى - مەن ەلدەن كەتكەلى ءوزىمنىڭ ارالاسقان ورتامدى جوعالتىپ الدىم. ونلاين سويلەسەمىز عوي، ارينە. ءبىراق، جاڭا ادامدارمەن تانىسۋ مۇمكىن بولماي قالدى. ال مەن ادامدارمەن ارالاسىپ، پىكىر الماسقاندى وتە جاقسى كورەمىن.
ودان بولەك، ەلىمىزدە كاسىبي دارەجەدە باسەكەگە دايىن ازاماتتاردىڭ از ەكەنىن بىلەمىن. كەز كەلگەن كومپانيانىڭ ايتاتىن ءۋاجى وسى. ال مەنىڭ ارالاساتىن ورتام كاسىبي دامۋعا وتە كوپ كوڭىل بولەدى. سوندىقتان جاستارعا كومەك بەرگىم كەلدى. بۇگىنگى كۇنى ءبىراز پروگرامميست، عالىم، ەكولوگ جانە جۋرناليستەرمەن پودكاست جازىپ ۇلگەردىم.
ەندى جۋرناليستيكاعا كەلەر بولساق، ءسىز ايتقانداي مەن پروگرامميسپىن، جۋرناليستيكاعا قاتىسىم جوق. ءبىراق، مەن ءدال وسى سالاداعى پروبلەمالاردى ءوز كوزىممەن كورىپ ءجۇرمىن. ءسىزدىڭ ارىپتەستەرىڭىز مەنى كەشىرەر، ءبىراق قازاقستاندا بۇل جوعالعان ماماندىقتىڭ ءبىرى دەپ ويلايمىن. حالىققا اقپاراتتى بىلىكتى جۋرناليستەر جەتكىزبەسە، كىم جەتكىزەدى؟
بۇگىنگى قازاق ءتىلدى جۋرناليستيكا زامانعا ساي ماسەلەلەردى كوتەرمەيدى. مەن وقىرمان رەتىندە قازاق تىلىندە ساۋاتتى جانە مەنىڭ سۇرانىسىمدى قاناعاتتاندىراتىن اقپارات العىم كەلەدى. وسى جانە باسقا دا پروبلەمالاردى تالقىلاۋ ءۇشىن وركەن كەنجەبەك، رۋسلان مەدەلبەك جانە مارفۋعا شاپيانمەن پودكاستتار جاسادىم.
قىزىعى، وسىدان كەيىن ماعان جەكەگە شىعىپ، جاس جۋرناليستەر العىس ءبىلدىرىپ جاتىر. ال ماعان بۇدان ارتىق نە كەرەك؟
- تاپقان تابىسىڭىز ءومىر سۇرۋگە تولىق جەتە مە؟
- اللاعا شۇكىر، جەتەدى. اسىرەسە، مەنىڭ ءالى بويداق ەكەنىمدى ەسكەرەتىن بولساق تابىسىم وزىمە تولىقتاي جەتەدى. باتىستا كومپانيالار سول تۇرىپ جاتقان ەلدەگى ورتاشا دەڭگەيدەن ارتىق تولەۋگە تىرىسادى. قانشا دەگەنىمەن جاقسى ماماندى تەك وسىلاي ۇستاۋعا بولاتىنىن ولار جاقسى بىلەدى.
- ەۋروپالىقتار يسلام دىنىنە قالاي قارايدى؟ امستەردامدا قانشا مەشىت بار؟ ورازا ۇستايسىز با؟
- مەن تەك نيدەرلاندى ەلىنە بايلانىستى ايتا الامىن. قالعان ەۋروپا ەلدەرى وزگەشە بولۋى مۇمكىن. گوللاندىقتار وتە تولەرانتتى حالىق بولىپ ەسەپتەلەدى. بۇل ەلدە حريستيان، مۇسىلمان، اتەيست، اگنوستيك ءبارى زاڭنىڭ الدىندا بىردەي. ءدىن ەركىندىگى بارىنە بىردەي بەرىلگەن. مۇسىلماندارعا كەلەر بولساق، نيدەرلاندىدا وتە ۇلكەن ماروككاندىق جانە تۇرىك دياسپورالارى بار. امستەردامنىڭ شەت جاق اۋداندارى ءتىپتى كەيدە ىستانبۇلعا ۇقساپ كەتەدى. مەشىتتەردىڭ ماسەلەسى ءتىپتى قىزىق. ءوزىمنىڭ تەلەگرام كانالىمدا سول تۋرالى دا ايتقانمىن. امستەردامنىڭ ورتالىعىندا ەسكى شىركەۋ بار. سىرتتان قاراساڭ كادىمگى شىركەۋ سەكىلدى. ءبىراق، ىشىنە كىرسەڭ - مەشىت. ياعني، بۇل شىركەۋدى تۇرىك اعايىندار ساتىپ الىپ مەشىت قىلعان. بەيرەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، تەك امستەردامنىڭ وزىندە شامامەن 60 قا جۋىق مەشىت بار. 12 جىلدان بەرى ورازا ۇستاپ كەلەمىن.
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
اۆتور: ساياگۇل جارىلقاسىن