باس ءمۇفتي: مەشىتتەر دە بىرتىندەپ Ashyq جۇيەسىنە قوسىلادى
«شوپان اتا» قويشىلار قاۋىمداستىعىنىڭ ءتوراعاسى الماسبەك سادىربايەۆتىڭ ۇسىنىسىنا قاتىستى قمدب ۇستانىمى قانداي؟ قازاقپارات ءتىلشىسى قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ ءتوراعاسى، باس ءمۇفتي ناۋرىزباي قاجى تاعان ۇلىمەن وسى جانە وزگە دە ساۋالدار توڭىرەگىندە سۇحبات قۇرعان بولاتىن.
- قۇرمەتتى ناۋرىزباي قاجى، قۇربان ايت مەرەكەسىنە وراي قازاقستاندىقتارعا جولداعان ۇندەۋىڭىزدە قۋاڭشىلىقتان زارداپ شەككەن مالدى اۋىلدارعا ق م د ب كومەك جىبەرگەنىن ايتىپسىز. قانشا توننا جەم- ءشوپ جىبەرىلگەنىن، ولاردىڭ كىمدەرگە جانە قالاي تاراتىلاتىنىن ايتا كەتسەڭىز. مۇنى ءبىز وزگە دە ۇيىمدارعا، ۇجىمدارعا ۇلگى بولار دەگەن ماقساتپەن سۇراپ وتىرمىز.
- سۇيىكتى پايعامبارىمىز مۇحاممەد (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): «... كىمدە- كىم مۇسىلمان باۋىرىنىڭ قاجەتىنە جاراسا، اللا تاعالا دا ونىڭ قاجەتىن وتەيدى.. .» دەگەن ءسۇيىنشى حابار جەتكىزگەن. قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى قۋاڭشىلىقتان زارداپ شەككەن وڭىرلەردەگى شارۋالارعا قولداۋ كورسەتۋ ماقساتىندا «قيىندىقتا ەل بىرگە» اتتى قايىرىمدىلىق اكسياسىن باستادى. اكسيا اياسىندا قىزىلوردا، ماڭعىستاۋ وبلىستارىنا جەم- ءشوپ جىبەرىلەدى. وسى يگى ىسكە ۇلەس قوسىپ، سىناقتى ساتتەردى باستان كەشىپ وتىرعان وتانداستارىمىزعا قول ۇشىن سوزۋعا شاقىرامىن. قازىرگى تاڭدا «زەكەت» قورىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن 10500 ءشوپ ورامى قىزىلوردا مەن ماڭعىستاۋ وبلىسىنا جەتكىزىلدى. ۇيىمداستىرۋ شارالارىن مەشىت جانىنان قۇرىلعان جۇمىس توبى جۇزەگە اسىرۋدا.
- ق م د ب جىلدا كاسىپكەرلەر مەن ساۋدا ورىندارىنىڭ يەلەرىنە قۇربان ايت كەزىندە باعانى اسپانداتپاي، مۇمكىن بولعانشا ءتۇسىرۋ تۋرالى ۇندەۋ جولداپ جاتادى. سوعان قۇلاق اسۋ جاعى قالاي؟ مىسالى بىلتىرعى پاندەميا كەزىندە ءمۇفتيات جولداعان ۇندەۋدەن كەيىن باعانىڭ ءسال دە بولسا تومەندەگەنىن بايقاي الدىڭىزدار ما؟
- قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى جانىنان، سونىمەن قاتار بارلىق وبلىستاعى وكىلدىك جانىنان قۇربان ايتتى اتاپ وتۋگە بايلانىستى ارنايى جۇمىس توبى قۇرىلدى. جۇمىس توبى ۇيىمداستىرۋ، ۇيلەستىرۋ، قاداعالاۋ، باقىلاۋ، قۇرباندىق ەتىن مۇقتاج جاندارعا جەتكىزۋ، ت. ب. ءىس- شارالارمەن اينالىسادى. جۇمىس توبى مال باعاسىن تۇراقتى ۇستاپ تۇرۋعا مۇمكىندىگىنشە ىقپال ەتەدى. ويتكەنى، وسىعان دەيىن ءبىز شارۋا قوجالىقتارى باسشىلارىمەن ارنايى كەزدەسىپ، ولارعا مال باعاسىن قىمباتتاتپاۋ تۋرالى ناسيحاتىمىزدى جەتكىزىپ، اباي ايتقانداي، پايدا ەمەس، ار ويلاۋعا شاقىردىق. ادامنىڭ العىسىن الىپ، باتاسىنا بولەنۋ - ساۋاپتى ءىستىڭ ءبىرى. حالقىمىز: «العىس العان ارىماس. بوتا العانشا باتا ال» دەيدى ەمەس پە؟
قۇربان ايت قارساڭىندا كاسىپكەرلەرگە ارنايى ۇندەۋ جولدادىم. قۇربان ايتتىڭ قۇرمەتىنە مال قۇنىن شارىقتاتپاي، حالىققا وڭتايلى باعانى ۇسىنۋعا شاقىردىم. سونىمەن قاتار، بارشا كاسىپكەرلەردى تۇرعىندار كۇندە تۇتىناتىن الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىق- تۇلىك باعاسىنا مۇمكىندىگىنشە جەڭىلدىك جاساۋعا ۇندەدىم. قۇربان ايتتىڭ نەگىزگى ءمانى مۇسىلماندار اراسىندا ءوزارا مەيىرىمدىلىك، جومارتتىق، قايىرىمدىلىق، قاناعات سىندى ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردى قالىپتاستىرۋ. اللانىڭ راقىم نۇرى توگىلەتىن قۇربان ايتتا جۇرتىمىزعا جاقسىلىق جاساپ، كوپشىلىكتىڭ ريزاشىلىعىنا بولەنەيىك. جاراتۋشى يەمىز قۇراندا: «وزدەرىڭ جاقسى كورگەن نارسەنى اللا جولىنا جۇمسامايىنشا يگىلىككە جەتپەيسىڭدەر» («ءال- يمران» سۇرەسى، 92-ايات) دەپ بايانداعان.
ساۋاپتار ەسەلەنىپ جازىلاتىن ساتتەردە اللا رازىلىعى ءۇشىن ەلدىڭ جاعدايىن ەسكەرىپ، تاۋار باعالارىنا جەڭىلدىك جاساپ، ءار وتباسىعا قۋانىش پەن مەرەكەلىك كوڭىل- كۇي سىيلاۋعا تىرىسۋىمىز كەرەك. اللاعا شۇكىر، ۇندەۋىمىزگە ءۇن قوسىپ، ساۋاپتى ىسكە ۇلەس قوسۋعا نيەتىن ءبىلدىرىپ جاتقان جاندار كوپ. ولارعا اللا رازى بولسىن دەگىم كەلەدى. وتكەن جىلى شارۋا قوجالىقتارىنىڭ باسشىلارى ۇندەۋىمىزگە ءۇن قوسىپ، قوي مەن ءىرى قارانى نارىقتاعى باعادان 10-20 پايىزعا دەيىن تومەندەتىپ بەردى. وسى جىلى دا بۇل ءىس جالعاسىن تابادى دەگەن سەنىمدەمىن.
«قىزىل» جانە «سارى» ستاتۋستى قۇربان شالاتىن ورىندارعا ادامدار جىبەرىلمەيدى
- بۇكىل يسلام الەمى قۇربان ايتتى بيىل ەكىنشى جىل پاندەميا جاعدايىندا قارسى الىپ وتىر. مەرەكەمەن بايلانىستى ءدىني راسىمدەردىڭ قالاي وتەتىنىن جەر- جەردەگى سانيتار دارىگەرلەر شەشىپ جاتىر. سوندا دا، سىزدەن ناقتىلاي كەتكىمىز كەلىپ وتىر. قۇربان ايتتى اتاپ ءوتۋ «قىزىل»، «سارى»، «جاسىل» ايماقتار بويىنشا ءتۇرلى ستاندارتپەن وتە مە، الدە بۇكىل قازاقستان بويىنشا ءبىر ورتاق ستاندارت ەنگىزىپ وتىرسىزدار ما؟
- 2021 -جىلى قۇربان شالۋ ءراسىمى ەكى جولمەن جۇزەگە اسىرىلادى. ءبىرىنشىسى - مەملەكەتتىك سانيتارلىق- ەپيدەميولوگيالىق قاداعالاۋ ورگاندارى تاراپىنان رۇقسات بەرىلگەن جەرگىلىكتى قاساپحانالاردا سانيتارلىق ەرەجەلەردى قاتاڭ ساقتاي وتىرىپ، «سارى» جانە «جاسىل» ايماقتاردا ونلاين جانە وفلاين فورماتتا وتكىزۋ.
ەكىنشىسى - ەلىمىزدىڭ «قىزىل» ايماقتارىندا بۇگىنگى پاندەميا جاعدايىندا قۇربان شالۋشىعا قولايلى جاعداي جاساۋ جانە كومەككە مۇقتاج جانداردى قولداۋ ماقساتىندا وتكەن جىلدىڭ تاجىريبەسىن قولدانىپ، قۇربان شالۋ ءراسىمىن شاريعاتتاعى «وكىلدىك» قاعيداسىنا سايكەس qurban2021.kz سايتى ارقىلى تەك ونلاين رەجيمدە جۇزەگە اسىرۋ. اتالعان سايت ايتتىڭ ءۇشىنشى كۇنى، ياعني 22- شىلدەگە دەيىن جۇمىس ىستەيدى. قۇربان شالۋعا نيەت ەتكەن ازاماتتار وسى ارالىقتا تاپسىرىس بەرە الادى. ال اۋىلدىق جەردە جەكە تۇرعىن ۇيدە تۇراتىن ءار ادامنىڭ مۇسىلماندىق مىندەتىن اتقارۋىنا ق م د ب تاراپىنان ەشقانداي شەكتەۋ جوق ەكەنىن جەتكىزەمىز.
- ەلىمىزدە ۆاكسينالاۋ ءجۇرىپ جاتىر. اۋرۋدىڭ تارالۋىن بولدىرماۋ ءۇشىن Ashyq جۇيەسى ەنگىزىلگەنىن بىلەسىز. وعان قاتىسقان نىساندار ادامداردى سىرقات دەرەكتەرى بويىنشا سۇزگىدەن وتكىزىپ قابىلداي باستادى. قۇربان ايت كۇندەرىندە مەشىتتەردە وسى جۇيە جۇمىس ىستەۋى مۇمكىن بە؟ جالپى مەشىتتەر اتالمىش جۇيەگە ەنگىزىلگەن بە؟
- بيىل قۇرباندىق شالاتىن ارنايى ورىنداردا «Ashyq» موبيلدى قوسىمشاسى ىسكە قوسىلدى. «سارى» جانە «جاسىل» ايماقتاعى قۇرباندىق شالاتىن ارنايى ورىنداردا ازاماتتاردىڭ دەنساۋلىعىنا ەرەكشە كوڭىل ءبولۋ جانە قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا وسى ءىستى قولعا الدىق. « قىزىل» جانە «سارى» مارتەبەسى بار ازاماتتار قۇرباندىق شالۋ ورىندارىنا جىبەرىلمەيدى، «كوك»، «جاسىل» مارتەبەسى بار ازاماتتار عانا جىبەرىلەدى. نۇر- سۇلتان، الماتى جانە شىمكەنت قالالارى، وبلىستاردىڭ اكىمدىكتەرى، ىشكى ىستەر، دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىكتەرى ءدىني باسقارمامەن بىرلەسىپ، ەلىمىزدىڭ وڭىرلەرىندە «Ashyq» موبيلدى قوسىمشاسى اياسىندا حالىق اراسىنداعى قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتەتىن بولادى.
مەشىت قىزمەتكەرلەرى پاندەميا كەزىندە كۇشەيتىلگەن رەجيمدە جۇمىس ىستەۋدە. مەشىتكە كەلۋشى جاماعاتتان سانيتارلىق تالاپتاردى ساقتاۋ قاتاڭ تالاپ ەتىلۋدە. «سارى»، «جاسىل» ايماقتاعى مەشىتتەردە جاماعات نامازدارى اۋلادا وقىلۋدا. پارىز نامازى بىتكەن ساتتە جاماعاتتان مەشىت اۋلاسىن بوساتۋدى سۇراپ جاتىرمىز. Ashyq جۇيەسىنە كەلسەك، مۇنى بىرتە- بىرتە جۇزەگە اسىرامىز.
- بيىلعى قۇربان ايتتىڭ راسىمدەرىندە، ساقتىق شارالارىنا بايلانىستى تىيىمداردا بىلتىرعىدان قانداي وزگەشەلىكتەر بار؟ بىلتىر قالالىق جەرلەردە جاپپاي قۇربان ايت شالۋعا شەكتەۋ بولعان ەدى. اۋىلداردا ونداي قاتاڭ شەكتەۋ بولعان جوق. بيىل سول شەكتەۋ كۇشىندە بولا ما؟ مەشىت ارقىلى قۇرباندىق شالعاندارعا كەزەك قالىپتاسپاۋ ءۇشىن مال ەتىنىڭ ۇشتەن ءبىرىن وزىمەن اكەتۋىنە دە شەكتەۋ قويىلعان ەدى. بيىل دا وسى تالاپ ساقتالا ما؟
- قۇرباندىق مالىن شالۋ كەزىندە سانيتارلىق تالاپتار قاتاڭ ساقتالادى. وسى رەتتە ازاماتتاردان تازالىق ماسەلەسىنە ءمان بەرۋگە شاقىرامىز. دىنىمىزدە تازالىقتىڭ ماڭىزى جوعارى. قاساپحاناعا بەتپەردە تاعىپ، اراقاشىقتىق ساقتاپ، دەنە قىزۋى بار ادامداردىڭ جاقىنداۋىنا جول بەرمەۋگە ءتيىسپىز. جاسى 65-تەن اسقان قاريالار، ايەلدەر مەن بالالاردىڭ بارىنشا قۇربان مالىن شالاتىن ورىندارعا بارۋىن شەكتەۋگە شاقىرامىز. بيىل قۇرباندىق شالۋ راسىمدەرى جەرگىلىكتى قاساپحانالاردا جۇزەگە اسادى. قاجەت بولسا، ءبىزدىڭ مەشىت جاماعاتى مەن ەرىكتى ازاماتتار ءار ادامنىڭ وزىنە تيەسىلى قۇرباندىق ەتىن ۇيگە اكەپ بەرەدى.
قاساپحانادا ءار ادامعا 1 ساعات ۋاقىت بەرىلەدى
- بىلتىر «قۇربان ايتتا قۋانت» دەگەن جوبانى قولعا العان ەدىڭىزدەر. بيىل جالعاسا ما؟ گۋمانيتارلىق كومەككە مۇقتاج وتباسىلاردىڭ ءتىزىمى تولىق قالىپتاستى ما؟ قازاقستان بويىنشا بازاعا نەشە وتباسى ەنگىزىلدى؟ مۇنداي اقپاراتتار بازاسى بارلىق وڭىرلەردە بار ما؟ قۇربانعا شالعان مالىن كىمگە ۇلەستىرۋدى ءالى شەشپەگەن ازاماتتار ونداي مۇقتاج وتباسىلاردىڭ ءتىزىمىن، مەكەنجاي دەرەكتەرىن كىمنەن، قانداي جولمەن الادى؟
- قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى جانىنداعى «زەكەت» قورى مەن وڭىرلەردەگى مەشىتتەردىڭ بازاسىندا كومەككە مۇقتاج جانداردىڭ ارنايى ءتىزىمى بولادى. بۇل تىزىمدەگى ازاماتتاردىڭ سانى قۇربان ايت كەزىندە ارتا تۇسەدى. جۇمىس توبى وسى ءتىزىم بويىنشا الدىن الا ءوتىنىش بىلدىرگەن جاندارعا قۇرباندىق ەتىن جەتكىزىپ بەرەدى. كومەككە مۇقتاج ادامنىڭ اتى- ءجونى مەن مەكەنجايىن «زەكەت» قورىنان نەمەسە مەشىت قىزمەتكەرلەرىنەن الۋعا بولادى.
- ءدىني جورالعىلاردىڭ مۇمكىندىگىنشە وركەنيەتكە ساي، سانيتارلىق تالاپتاردىڭ اياسىندا وتكەنى ماڭىزدى. ونى ق م د ب وكىلدەرى ۇنەمى ايتىپ جۇرەدى. دەگەنمەن قۇربان ايتتان كەيىن كومۋسىز قالعان قان- جىننىڭ، اياققا تاپتالعان مالدىڭ تەرىسى مەن ىشەك- قارىننىڭ بەينەلەرى الەۋمەتتىك جەلىگە تاراپ جاتادى. بۇل قۇربان شالۋ ورىندارىنداعى جۇمىستىڭ ناقتى رەگلامەنتى جوق دەگەن ءسوز بە؟ الدە جەرگىلىكتى اكىمدىكتەردىڭ، سانيتارلىق- ەپيدەميولوگيالىق تازالىقتى قاداعالاۋشى ورگانداردىڭ نەمقۇرايلىلىعى دەۋ كەرەك پە؟ قالادا، اۋىلدا، كەنتتە، اۋدان ورتالىعىندا قۇربان شالۋدىڭ جەكە- جەكە رەگلامەنتتەرى بار ما؟ بار بولسا، سونى وقىرماندارعا كەستە نەمەسە ينفوگرافيكالىق اقپارات تۇرىندە ۇسىنساق.
- وكىنىشكە قاراي، كەيدە اقپارات قۇرالدارىنىڭ كەيبىر وكىلدەرى انىقتالماعان اقپاراتتى اسىعىس جاريالاپ جىبەرەدى. سونىڭ سالدارىنان حالىق اراسىندا تۇسىنبەۋشىلىك تۋىندايدى. وسىدان 3 جىل بۇرىن سايتتاردا كومۋسىز قالعان مال تەرىسى مەن باس- سيراعىنىڭ ءۇيىلىپ تۇرعان سۋرەتى تاراپ كەتتى. كەيىننەن بۇل جاعداي كورشى ەلدە بولعانى انىقتالدى. سوندىقتان انىقتالماعان اقپاراتقا اباي بولايىق. اللا تاعالا قۇراندا بىرەۋ حابار اكەلسە، ونى تەكسەرۋدى بۇيىرعان. قاساپحانادا قۇربان شالۋشى ازاماتقا 1 ساعات ۋاقىت بەرىلەدى. ءار ادام ءوزىنىڭ كەزەگى كەلگەندە عانا قۇربان شالادى. قۇربان شالۋ گرافيگى الدىن الا جاسالىپ قويدى. تەك تارتىپكە باعىنىپ، سانيتارلىق تالاپتى قاتاڭ ساقتاۋىمىز ءتيىس. جۇمىس توبى ءتارتىپ پەن تالاپتى قاداعالايدى. قۇربان ايت قارساڭىندا ەلىمىزدەگى بارلىق يمامعا قۇربان شالۋ كەزىندە ىسىراپقا جول بەرمەۋ، تازالىقتى ساقتاۋ، سانيتارلىق تالاپتاردى ورىنداۋ سىندى ءبىرقاتار تاپسىرما بەردىم. ءدىن قىزمەتكەرلەرى وزىنە تيەسىلى مىندەتتەردى جوعارى دەڭگەيدە ورىندايدى دەگەن سەنىمدەمىن.
- يسلام ءدىنى وركەن جايعان، بارلىق جورالعىلارىن حالىقارالىق ستاندارتتارعا سايكەستەندىرگەن ەلدەر بار. قازىر ەۋروپا ەلدەرىندە دە مۇسىلمان قاۋىمنىڭ ۇلەسى ارتىپ كەلەدى. وسى وركەنيەتتى ەلدەردىڭ قۇربان ايت مەرەكەسىن ۇيىمداستىرۋ رەگلامەنتتەرىن زەرتتەپ كوردىڭىزدەر مە؟ سولاردىڭ ىشىندە قانداي تاجىريبەلەردى بىزگە ەنگىزۋگە بولادى؟
- سايت ارقىلى تاپسىرىس قابىلداپ، قۇرباندىق ەتىن كومەككە ءزارۋ جاندارعا تاراتۋ تاجىريبەسى ساۋد ارابياسى، تۇركيا، مالايزيا، يندونەزيا، بىرىككەن اراب امىرلىكتەرى سىندى ءبىرقاتار مۇسىلمان مەملەكەتتەرىندە بۇرىننان قالىپتاسقان جۇيە. بۇل جىل سايىن يگى داستۇرگە اينالعان. ونىڭ باستى ەرەكشەلىگى - قۇرباندىق ەتىن تۇگەلدەي مۇقتاج ازاماتتارعا تاراتۋ.
«ءابۋ حانيفا ءمازھابىندا قۇرباندىق شالۋدىڭ ورنىنا اقشاسىن ساداقا ەتە سالۋ دۇرىس ەمەس»
شاريعات بويىنشا ادام ءوزىنىڭ اتىنان باسقا كىسىنى بەلگىلى ءبىر ىسكە ۋاكىل ەتە الادى. ويتكەنى، ادام بالاسى كەيبىر جاعدايدا ءبىر ءىستى ورىنداۋعا مۇمكىندىگى بولماي قالادى. وسى كەزدە بىرەۋدىڭ كومەگىنە جۇگىنەدى، ياعني سول ءىستى وعان تاپسىرادى، ونى ءوزىنىڭ اتىنان ۋاكىل ەتەدى. بىردە پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) حاكيم يبن حيزام (اللا وعان رازى بولسىن) ارقىلى قۇرباندىق ساتىپ الۋعا تاپسىرىس بەرەدى. ءبىز وسى وقيعادان شاريعات بويىنشا ۋاكىلگە تاپسىرىس بەرۋ ارقىلى قۇربان شالدىرۋعا بولاتىنىن انىق اڭعارامىز.
- الماسبەك سادىربايەۆ دەگەن وتانداسىمىز تەلەديدار ارقىلى سىزگە ۇندەۋ ايتقانىن ەستىگەن شىعارسىز. قۇربان ايتتا مال شالماي- اق، ساداقا جيناپ، تۇسكەن اقشانى قۋاڭشىلىقتاعى ولكەلەردەگى مال باسىن ساقتاپ قالۋعا باعىتتايىق دەگەن ەكەن. سىزدەن سول تۋرالى ءپاتۋا شىعارۋدى ءوتىنىپتى. جالپى يسلام تاريحىندا قۋاڭشىلىقپەن كۇرەستىڭ مۇنداي ءتاسىلى بار ما؟ سىزدەن ءپاتۋا كۇتىپ وتىرعان ۇندەۋ يەسىنە نە دەپ جاۋاپ ايتار ەدىڭىز؟ جالپى قۇربان ايتتىڭ ءمانى نەدە؟
- قۇربان ايت كەزىندە ورىندالاتىن ەڭ ابزال امال - قۇربان شالۋ. جاعدايى بار مۇسىلمان ءۇشىن قۇربان شالۋ - مىندەت. جاعدايى كەلمەيتىن مۇسىلمان ءۇشىن قۇربان شالۋ مىندەت ەمەس. پايعامبارىمىز مۇحاممەد (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) ءوزىنىڭ وسيەتتى حاديستەرىنىڭ بىرىندە: «ادام بالاسى قۇربان ايت كۇنى قۇربان شالۋدان سۇيىكتى باسقا ىسپەن اللا تاعالاعا جاقىنداعان ەمەس.. . سوندىقتان قۇرباندارىڭدى كوڭىل ريزاشىلىعىمەن شالىڭدار» دەگەن.
يسلام دىنىندە ورىندالاتىن كەز كەلگەن امالدىڭ سىرتقى فورماسىنا ەمەس، ىشكى مازمۇنىنا، ياعني نيەتكە ءمان بەرىلەدى. نيەتتى تۇزەتۋدىڭ ءمانى وسىندا. اللا تەك شىنايى نيەتپەن جاسالعان قۇلشىلىقتى قابىل ەتەدى. سوندىقتان قۇراندا مىناداي اياتتار كەلتىرىلگەن: «اللاعا ولاردىڭ ەتتەرى دە، قاندارى دا جەتپەيدى. الايدا وعان سەندەردىڭ تاقۋالىقتارىڭ عانا جەتەدى» («حاج» سۇرەسى، 37-ايات). قۇربان ايتتى اتاپ ءوتۋ كەزىندە ورىندالاتىن كەلەسى يگى امال - قايىرىمدىلىق جاساۋ. قۇربان ايت كۇندەرى جابىرقاعان جانداردى، قامكوڭىل ادامداردى، مۇگەدەكتەر مەن جەتىمدەردى، جەسىر ايەلدەر مەن قاراۋسىز قالعان قارتتاردى قۋاندىرۋدىڭ ساۋابى مول. قۇرباندىق ەتىنىڭ مۇقتاج جاندارعا تاراتىلۋىنىڭ ءمانى ۇلكەن. باي مۇسىلمان قۇرباندىق شالعاننان كەيىن ونىڭ ەتىن كومەككە ءزارۋ ادامدارعا تاراتۋ ارقىلى بويىنداعى قاتىگەزدىك، تاكاپپارلىق سەكىلدى جاعىمسىز سيپاتتاردان ارىلا باستايدى. ويتكەنى، ساداقا بەرۋ - مۇسىلمانداردىڭ اراسىنا مەيىرىمدىلىك سىندى سەزىمدى ۇيالاتاتىن ساۋابى مول ءىس.
قاسيەتتى قۇربان ايت تەك قۇربان شالۋمەن شەكتەلمەيدى. ايت كۇنى وتباسىن، تۋعان- تۋىستاردى، كورشى- قولاڭدى، جالپى مۇقتاج جاندى قۋانتىپ، ولارعا مەرەكەلىك كوڭىل- كۇي سىيلاعان ابزال. سىيلىق بەرىپ، سۇيىسپەنشىلىكتى ارتتىرۋ - پايعامبارىمىزدىڭ (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) ورىنداعان سۇننەت امالدارىنىڭ ءبىرى. اللا ەلشىسى (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): «سىيلىق سىيلاڭدار، سوندا ارالارىڭدا سۇيىسپەنشىلىك، ءبىر- بىرىڭە دەگەن قۇرمەتتەرىڭ ارتادى» دەگەن. تاعى دا قايتالاپ ايتىپ كەتەيىن، قۇربان ايت نامازىنان كەيىن ءۇش كۇن ىشىندە ماتەريالدىق مۇمكىندىگى بار، جاعدايى جاقسى مۇسىلمان ادامعا قۇرباندىق شالۋ - مىندەت.
شاريعاتىمىز بويىنشا «باي» دەپ مال- دۇنيەسى نيساپ مولشەرىنە جەتكەن ادامعا ايتىلادى. نيساپ مولشەرى - 40 قوي نەمەس 40 ەشكى، ياكي 30 ءىرى قارا، نەمەسە 5 تۇيە. ول دا بولماسا قاجەتتىلىگىنەن ارتىق 85 گر. التىن ياعني 1 230 000 تەڭگە قاراجات. مال- دۇنيەسى نيساپ مولشەرىنە جەتپەگەن، ياعني جاعدايى تومەن مۇسىلمانعا قۇربان شالۋ مىندەت ەمەس.
بۇل - اللانىڭ مۇسىلمان بالاسىنا جىبەرگەن ءامىرى ءارى مەيىرىمى. بۇعان قاتىستى قاسيەتتى قۇراندا اللا تاعالا: «راببىڭنىڭ رازىلىعى ءۇشىن ناماز وقى جانە قۇربان شال» («كاۋسار» سۇرەسى، 2-ايات) دەپ بۇيىرعان. اللانىڭ بۇيىرعان امالىن وزگەرتۋگە، ونى بۇرمالاۋعا استە بولمايدى. ال پايعامبارىمىز مۇحاممەدتىڭ (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) ومىرىنە زەر سالساق، اللا ەلشىسى (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) قۇرباندىققا ەكى اق قوشقاردى سويعان. ەكى اق قوشقاردى جاتقىزىپ، ونى اياعىمەن تىرەپ، ءبيسميللانى جانە تاكبىردى ايتىپ باۋىزداعان. بۇل - شاريعاتىمىزدىڭ بىزگە بۇيىرعان امالى. ماتەريالدىق مۇمكىندىگى بار ادام بەلگىلى مالدى اللا جولىندا، جاراتقاننىڭ رازىلىعىنا بولەنۋ نيەتىمەن قۇرباندىققا شالۋ ءتيىس.
ءبىزدىڭ ءابۋ حانيفا ءمازھابىندا قۇربان ايت كۇندەرى قۇرباندىق شالۋدىڭ ورنىنا ونىڭ اقشاسىن ساداقا ەتە سالۋ دۇرىس ەمەس. ويتكەنى، شاريعات بويىنشا قۇرباندىق شالۋ - مىندەت. الايدا، ساتىپ العان قۇرباندىعىن ايت كۇندەرى شالا الماسا، ونى تىرىدەي ساداقا ەتەدى.
اۆتور: ەسىمجان ناقتىباي