استانادا «اڭساپ كەلدىم اتا جۇرت» كىتابىنىڭ تۇساۋى كەسىلدى

استانا. قازاقپارات - استانادا بەلگلى جۋرناليست قالياكبار ۇسەمحان ۇلىنىڭ «اڭساپ كەلدىم اتا جۇرت» كىتابىنىڭ تۇساۋ كەسەرى ءوتتى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.

شاراعا جازۋشى قويشىعارا سالعارا ۇلى، تۇرسىنحان زاكەن ۇلى، قارجاۋباي سارتقوجا ۇلى، ەركىن قىدىر باستاعان زيالى قاۋىم وكىلدەرى قاتىستى.

«وي تۇبىندە جاتقان ءسوز»، «ءسوز سىرىنا قۇشتارلىق»، «تىلدەستىرمەك تىلشىدەن» سىندى ءۇش بولىمنەن قۇرالعان بۇل ەڭبەكتە اۆتوردىڭ سوڭعى جىلدارى ۇلت تاعدىرىنا، ەل جاعدايىنا، ءتىل ماسەلەسىنە قاتىستى جازعان ماقالالارى مەن عالىم، زەرتتەۋشى، جازۋشى، ماماندارمەن ءار تاقىرىپتا وتكىزگەن سۇحباتتارى، سونداي- اق ۇلتتىق دۇنيە تانىم تۇرعىسىنان جازىلعان ەڭبەكتەرى ەنگىزىلگەن. ەل تاريحى مەن جەر تاريحىنا قاتىستى شاعىن زەرتتەۋلەرى دە كىتاپ مازمۇنىنان كورىنىس تاپقان.

«ءوز باسىم ءۇش تاراۋعا توپتاستىرىلىپ، ەلۋ ءتۇرلى تاقىرىپتى قامتىعان قولجازبانى تۇگەل وقىپ شىققاندا ءار ءتۇرلى وقيعالاردان قۇرالعان ۇزىك- ۇزىك شاعىن اڭگىمەلەردى ەمەس، قازاق حالقى باستان كەشىرگەن تىرلىكتىڭ بەلگىلى ءبىر كەزەڭىنىڭ بار بولمىسىن كوز الدىڭا اكەلەر «باس- اياعى ءبۇتىن»، تولىق قاندى تۇتاس ءبىر كوركەم شىعارمانى وقىعانداي كۇي كەشتىم. جيناققا ەنگەن ەڭبەكتەردىڭ قاي- قايسىسىنىڭ دا اقپاراتتىق ماعلۇماتىنان تانىمدىق تاعىلىمى باسىم. وسىعان وراي بۇلاردى گازەت ماقالالارى دەگەننەن گورى «ەتنوگرافيالىق تانىمدىق شاعىن اڭگىمەلەر جيناعى» دەپ قابىلداساق تا ارتىق بولمايتىن سەكىلدى.

مۇنداعى تاعى ءبىر ەرەكشەلىك - ءار اڭگىمە قوزعالعان تاقىرىبىنا قاتىستى قورىتىلعان جەكە ادامنىڭ وزىندىك پايىمداۋىنىڭ ءتۇيىنى بولعانىمەن، سول تۇيىندەۋلەردىڭ قاي- قايسىسىنىڭ دا اۆتوردىڭ ءوزىنىڭ قىتاي مەن قازاقستاندا كورگەنى مەن بىلگەنىندەرىن ءوزارا سالىستىرۋ ارقىلى پايىمدالىپ، ناقتى تۇجىرىم جاسالىناتىندىعىندا، باسقاشا ايتقاندا، تۇرمىس تىرشىلىگى، تانىم- تۇسىنىگى، سالت- ءداستۇرى ءبىر- بىرىنە ۇقسامايتىن ەكى ەلدە قازىرگى تاڭدا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قازاق حالقىنىڭ بۇگىنگى ۇرپاقتارىنىڭ ەلدىك تىرلىگىندەگى جەتىستىگى مەن كەمشىلىگىن سالىستىرا سارالاپ كورسەتۋ ارقىلى جاستاردىڭ ويلاسۋىنا، ىشتەي وزىندىك ءبىر بايلامعا كەلۋىنە، باستان كەشىپ جاتقان جاعدايلارىنىڭ ءمان- مازمۇنىن جەتە تۇسىنۋىنە مۇمكىندىك جاساۋى.

وسى ورايدا شىعارما ءتىلىنىڭ شۇرايلىلىعىن دا ەرەكشە اتاي كەتكەن ءجون. ءار اڭگىمەنى وقي وتىرىپ، وتكەن زامانداردا ءومىر سۇرگەن اتا- بابالارىمىزدىڭ وي ورامىمەن، سويلەۋ مانەرىمەن قايىرا ۇشىراسقانداي كۇي كەشەسىز. بوداندىق بۇعاۋىندا عاسىرلار بويى وتارلاۋشىلار جيىنىنىڭ قاۋلى- قارارلارىن، پلەنۋمدارى مەن سيەزدەرىنىڭ ماتەريالدارىن اۋدارۋ ارقىلى ءوزىنىڭ بۇرىنعى كوركەمدىك كەلبەتىنەن، اۋەزدى ۇندىلىگىنەن ايىرىلىپ، كالكالىق اۋدارما ومىرگە اكەلگەن جاساندى ءسوز تىركەستەرىن قالىپتاستىرىپ ۇلگەرگەن قازاق ءتىلىنىڭ قازىرگى احۋالىن دا انىق اڭعارعانداي بولاسىڭ. وكىنىش وزەكتى ورتەيدى. وسى اۋدارما ءتىلدىڭ سالدارىنان قولدانىسقا ەنبەي، قازاقتىڭ قانشاما قۇنارلى سوزدەرى ۇمىتىلىپ، بۇگىنگى ۇرپاققا جەتپەي قالدى. ءبىر قۋانارلىعى - قالياكبار وسى ەڭبەگىندە سونداي سوزدەردىڭ ءبىرازىن قايتا ءتىرىلتىپ، ۇيىرىنە قوسىپتى. ءار اڭگىمەدەن وسىنداي سوزدەردى كەزدەستىرگەن سايىن، بەينە بوتەن ەلدە جۇرگەندە ويدا جوقتا ەسكى تانىسىڭدى كەزدەستىرگىندەي قۋانىپ، ەرەكشە ءبىر سەزىمگە بولەنەسىڭ»، - دەيدى تاريحشى، عالىم- جازۋشى قويشىعارا سالعارا ۇلى.

قالياكبار ۇسەمحان ۇلى - 1979 -جىلى 18-قىركۇيەكتە ق ح ر شىڭجاڭ ولكەسىنىڭ بوعىدا باۋرايىنداعى شونجى اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن.

1999-2004 -جىلدارى شىڭجاڭ ۋنيۆەرسيتەتىندە «الەۋمەتتانۋ» ماماندىعىن وقىدى. 2018 -جىلى اتاجۇرتقا ورالعان ول 2020-2021 -جىلدارى «تۇران- استانا» ۋنيۆەرسيتەتىندە «قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى» ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم الىپ، پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ ماگيسترى اتاندى.

قالياكبار ەڭبەك جولىن قىتاي قازاقتارى باسپا ءسوزىنىڭ قارا شاڭىراعى - «شىڭجاڭ» گازەتىنەن باستادى. اتالعان گازەتتە ءتىلشى، ءفوتوتىلشى بولىپ 14 جىل قىزمەت اتقارعان قالياكبار قىتاي قازاقتارىنىڭ جۋرناليستيكا سالاسىندا وزىندىك ءىز قالدىردى. ق ح ر شىڭجاڭ اقپارات سىيلىعىنىڭ 1 ورنىن 9 مارتە، Ⅱورنىن 8 مارتە، Ⅲ ورنىن 14 مارتە الدى. قىتاي تەرىستىگىندەگى بەس ولكەنىڭ «از ساندى ۇلتتار اقپارات سىيلىعىمەن» 8 مارتە ماراپاتتالدى. «كوش» فوتوسى ولكەلىك فوتوبايقاۋدا Ⅱورىن الدى. 2020 -جىلى اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان ستۋدەنتتەر مەن ماگيسترانتتار اراسىندا وتكەن «اباي الەمى» عىلىمي بايقاۋىندا Ⅲدارەجەلى ديپلوممەن ماراپاتتالسا؛ 2021 -جىلى «نۇر سۇڭقار» رەسپۋبليكالىق بايقاۋىندا «ۇشقىر قالام» نوميناتسياسىن جەڭىپ الدى.

قالياكبار ۇسەمحان ۇلى قازىر «استانا اقشامى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق- ساياسي گازەتىندە شولۋشى بولىپ قىزمەت اتقارادى.

اۆتور : ريزابەك نۇسىپبەك ۇلى