جارتى الەمنىڭ بايلىعىن جامباسقا باسقان اۋلەت
بۇل اۋلەتتىڭ باۋىرىنا باسقان وراسان زور بايلىقتىڭ ناقتى قۇنى ءالى كۇنگە دەيىن قۇپيا.
ۇلى اۋلەتتىڭ نەگىزىن قالاۋشى روتشيلد گەرمانيانىڭ فرانكفۋرت قالاسىندا قاراپايىم جويىتتىڭ وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1812- جىلى 68 جاسىندا اۋرۋدان كوز جۇمعان. الەمگە ىقپالىن جۇرگىزگەن بانكيردىڭ ارۋاعىنان قورىقتى ما ەكەن، 20- عاسىردا ەۆرەيلەردىڭ مولاسىنا دەيىن تىپ-تيپىل ەتىپ توناعان فاشيستەر روتشيلدتىڭ قابىرىنە قول تيگىزبەپتى.
روتشيلدتەر اۋلەتى ەكى عاسىردان بەرى قارا حالىقتان شىققاندارمەن قاندارىن ارالاستىرماپتى. بابادان قالعان قاتاڭ وسيەت سولاي بۇيىرعان. روتشيلد ديناستياسىنان شىققان ەركەكتەر جاعى تەك قانا نەمەرە، شوبەرە قارىنداستارىمەن عانا باس قۇراي الادى، ال ايەلدەرى، يۋدا ءدىنىن قاتاڭ ساقتاي وتىرىپ، اريستوكرات وتباسىنان شىققان ەركەكتەردى عانا وزىنە جار ەتەدى.
وسىلايشا بۇل اۋلەت ەكى عاسىر بويىنا قان تازالىعىن ساقتاۋ ارقىلى بايلىقتارىن ۇستەمەلەپ قانا قويماي، تاريحقا ساياسي جانە ەكونوميكالىق ىقپالىن جان-جاقتى جۇرگىزىپ كەلەدى. اۋلەتتىڭ نەگىزىن قالاۋشى مايەر امشەلدىڭ ءوزى ۇساق ساۋداگەر وتباسىنان شىققان.
ال اتادان قالعان مالى جوق ول قالاي بايىعان دەسەك، سارى اۋىز بالا كەزىندە اكەسى ءولىپ، مەكتەپتەگى وقۋىن تاستاعان بولاشاق ميللياردەر العاشقى كاپيتالىن كۇن سايىن كۇل-قوقىستاردى اۋدارىپ-توڭكەرىپ ءجۇرىپ تاپقان تەمىر اقشالار مەن مەدالدار سەكىلدى انتيكۆار زاتتاردى ساتۋدان تۇسكەن پايدادان جيا باستاپتى. تاپتىرمايتىن كونە زاتتاردى كوللەكسيونەرلەر مەن ىقپالى زور جوعارى شەندى ازاماتتارعا ساتۋمەن قاتار سىيلاي دا وتىرىپ، قىزىعۋشىلىعىن تۋدىرۋ ارقىلى ولارمەن ۇزاق مەرزىمگە قارىم-قاتىناسىن ارتتىرعان.
سويتە-سويتە جۇزىكتىڭ كوزىنەن وتكەن جويىت بالا انتيكۆار زاتتار ساتاتىن جەكە لاۆكا اشادى. كەلە-كەلە بيزنەسىن كەڭەيتىپ، بانك ىسىنە ارالاسىپ، ارانىن اشا تۇسەدى. قىمبات تۇراتىن شەتەلدىك بانكنوتتاردى بايلارعا ساتۋ ارقىلى پايداسىن اسىرا باستايدى. ايتپاقشى، روتشيلد دەگەن فاميليا وعان اتادان بەرىلمەگەن، جاي عانا ءۇيىنىڭ ەسىگىنىڭ سىرتىندا وسىنداي اتپەن الدەبىر ەمبلەما ءىلىنىپ تۇرىپتى، جۇرت سوعان قاراپ اتاپ كەتكەن. كەيىن وسى «برەند» وزىنە قاتتى ۇناسا كەرەك، اتاتەگىنە جاپسىرىپ العان.
بىردە ول گەرمانيانىڭ ەڭ باي ادامى سانالاتىن پرينس فريدريح ۆيلگەلم گەسسەنگە وتە سيرەك كەزدەسەتىن باعالى زاتتىڭ ءبىرىن سىيعا تارتۋ ەتەدى. كونە زاتقا كوڭىلى قۇلاپ تۇسكەن پرينس: «جومارت جىگىت مەنەن قانداي ناگرادا قالايدى؟» دەپ سۇراعاندا، «سىزگە بۇدان بىلاي دا ەش ناگراداسىز قىزمەت ەتۋگە دايىنمىن» دەپ جاۋاپ بەرەدى.
سودان باستاپ گەسسەنگە داڭعىل جول اشىلادى. پرينس كوپ ۇزاماي ونى ءوزىنىڭ جەكە بانكيرى ەتىپ تاعايىنداپ، اقشاسىن سەنىپ تاپسىرادى. ۇيىقتاپ جاتقان جىلاننىڭ تىسىندەگى ەتتى بىلدىرمەي الىپ جەيتىن جىتقىر جويىت، ارى قاراي اقشاسى مول شەنەۋنىكتەردى سەرىكتەستىككە تارتىپ، دوللاردىڭ بۋىن قىزدىرعان ۇستىنە قىزدىرا تۇسەدى. جاعدايىن ابدەن جاساپ العان بولاشاق ۇلى بانكير وتباسىن قۇراپ، ۇرپاقتارى ەسەيگەن سوڭ بەس ۇلىن لوندون، پاريج، ۆەنا سەكىلدى ەۋروپانىڭ ساياسي جانە قارجىلىق ورتالىقتارىنا جايلى دا مايلى جەرگە ورنالاستىرادى.
«كەلىسىم، بىرلىك، ەڭبەك» دەگەندى ءومىر باقي ۇران ەتكەن اكە تاربيەسىنىڭ ارقاسىندا اۋلەت مۇراگەرلەرى قارجى الەمىندەگى ماڭىزدى تۇلعالارعا تەز-اق اينالىپ، دۆورياندار قاتارىنا ەركىن ەنىپ، اۆستريا يمپەراتورىنان بارون تيتۋلىن الادى. بۇگىندە روتشيلدتەر اۋلەتىنىڭ الەمدە تۇمسىعى مەن تىرناعىن تىقپاعان سالاسى از. ءتۇرلى ەلدەردەگى بانك، مۇناي مەن گاز، ءتۇستى مەتاللۋرگيا، تاۋ-كەن ىسىنەن باستاپ، ب ا ق پەن كينو وندىرىسىنە دەيىن تەگىس جاۋلاپ العان.
لوندونداعى 200 جىلدىعىن تويلاعالى جاتقان الەمنىڭ ەڭ قۋاتتى بانكتەرىنىڭ ءبىرى وسى اۋلەتكە تيەسىلى. ەكى ءجۇز جىل بويىنا اقشانىڭ سوڭىنا ىندەتىپ تۇسكەن بۇل اتاقتى اۋلەتتىڭ كاپيتالىن زەرتتەۋشىلەر باس اينالدىرارلىق قارجىنى اتايدى. 2002 - جىلى اتالعان كلاننىڭ بايلىعى رەسمي تۇردە 20 ميلليارد دوللار دەلىنسە، كەيبىر اقپارات كوزدەرى ەۋروپانىڭ بايىرعى ديناستياسىنىڭ بايلىعىن 500 تريلليون ا ق ش دوللارىنا دەيىن اپارىپ تاستايدى. بۇل سوڭعى سان اقيقات بولسا، وندا بۇكىل الەمنىڭ بايلىعىنىڭ تەڭ جارتىسىنان استامىن ءبىر عانا اۋلەت باۋىرىنىڭ استىنا باسىپ جاتىر دەگەن ءسوز.
ارينە، بۇل جاي عانا بولجام. ويتكەنى روتشيلدتەر اۋلەتىنىڭ جيناعان بايلىعىنىڭ ناقتى كولەمى ماڭگى اشىلمايتىن قارا قۇلىپتىڭ استىندا، ونىڭ كىلتىن بۇدان ەكى ءجۇز جىل بۇرىن اۋلەتتىڭ نەگىزىن قالاۋشى مايەر امشەل وزىمەن بىرگە تەرەڭ كورگە الىپ كەتكەن.
بۇگىندە ميلليونەر بولۋ بۇرىنعىدان وڭاي سەكىلدى. مايكروسوفت كومپانياسىن قۇرعان بيلل گەيتس 50 ميلليارد دوللارىمەن دەمدە الەمدەگى ءنومىرى ءبىرىنشى باي ادام اتانىپ شىعا كەلدى (2012-جىل). روتشيلدتەردىڭ بيلل گەيتستەن ايىرماشىلىعى، ولار اسىقپاي بايدى، ەكى عاسىر بويىنا تابىسقا جەتۋدىڭ فورمۋلاسىن ەش وزگەرتپەگەن.
دەگەنمەن 19 - عاسىردا ميلليونەر اتانۋ قيىننىڭ قيىنى بولعان دەسە دە، ول كەزدە دە بايلار باس اينالدىرارلىق سەكىرىستەر جاساپ وتىرىپتى. ءالى كۇنگە دەيىن روتشيلد، روكفەللەر مەن ۆاندەربيلد ومىرىندەگى كوپ نارسە فانتاستيكا مەن قۇپياعا تولى.
گەينەنىڭ: «اقشا - ءبىزدىڭ زاماننىڭ قۇدايى، ال روتشيلد - پايعامبارى» دەۋىندە كوپ سىر جاتىر. 19- عاسىردان قالعان مىناداي قاناتتى ءسوز بار: «الەمدە ۇلى يمپەريالاردىڭ سانى بار-جوعى التاۋ: ۇلى بريتانيا، رەسەي، فرانسيا، اۆسترو-ۆەنگريا، پرۋسسيا جانە روتشيلدتەر». بۇگىندە وسىلاردان تەك سوڭعىسى عانا قالعان.
مايەر امشەل روتشيلد ولەرىندە بەس ۇلىنا وسيەت قالدىرعان. وسيەتىندە ول ارتىنا قالدىرعان باي مۇرانى ءبولىپ-جارماي، قانداي جاعدايدا دا ۇنەمى بىرگە الىپ ءجۇرۋدى، تاپقان تابىستى تەڭدەي ءبولىسىپ وتىرۋدى، وتباسىلىق كودتى وزدەرىنەن باسقا ەشكىم بىلمەۋىن قاتاڭ تابىستاپتى. بالالارى اكە وسيەتىن تاستاي ەتىپ ىسكە اسىرعان. سونىڭ ارقاسىندا كلاننىڭ بايلىعى 19- عاسىردىڭ 70-جىلدارىندا 1 ميلليارد دوللارعا باعالانعان. بۇل سول زامانداعى فانتاستيكالىق سان بولاتىن.
ءىرى جوبالاردىڭ بىردە-ءبىرى روتشيلدتەرسىز جۇزەگە اسپاعان. وڭتۇستىك افريكاداعى الماز ءوندىرۋ، ەۋروپاداعى تەمىر جولداردى قارجىلاندىرۋ، سۋەس كانالى قۇرىلىسىن جۇرگىزۋ ءۇشىن جەر ساتىپ الۋ، رەسەيدەن مۇناي ساتىپ الۋ سەكىلدى جوبالاردىڭ ءبارى روتشيلدتەردىڭ اقشاسىمەن جۇزەگە اسقان. پرۋسسيا كورولدەرى، اۆستريالىق يمپەراتورلار، ورىس پاتشالارى روتشيلدتەردىڭ مىزعىماس يمپەرياسىمەن تىعىز بايلانىسىپ تۇرعان.
كوپتەگەن زەرتتەۋشىلەر ۇلى اۋلەتتىڭ بايلىعىنىڭ ەشقاشان سارقىلماۋىن ولاردىڭ قاراپايىم ءومىر ءسۇرۋ قاعيداسىن ۇستانعانىمەن، اۋلەت زاڭىنا بارىنشا ادالدىعىمەن دە بايلانىستىرادى. ءار كەلگەن بۋىن قاسيەتتى فاميليانى كىرشىكسىز الىپ ءجۇرىپ، اۋلەت بايلىعىن تەك قانا ۇستەمەلەپ وتىرىپتى. ليونەل روتشيلد 19- عاسىردىڭ اياعىندا ورىس ۇكىمەتىنىڭ لوندونداعى قارجى وكىلدىگىن قۇراسا، ونىڭ بالاسى الەمدەگى ەڭ ءىرى بيرجانى باسقارعان. 20 - عاسىردا ەكى رەت دۇنيەجۇزىلىك سوعىس ءجۇرىپ وتسە دە، كوپتەگەن بايلىق كوزدەرى كامپەسكەلەنىپ، اتادان قالعان مۇراعا ۇلكەن سالىق سالىنسا دا، روتشيلدتەر يمپەرياسىنىڭ قىلى دا قيسايماپتى جانە ءالى كۇنگە دەيىن بۇگىنگى قارجى الەمىندەگى ەڭ ىقپالدى توپتاردىڭ قاتارىندا.
يزرايل مەملەكەتىنىڭ كارتادا پايدا بولۋىنىڭ ءوزى كوپ جاعدايدا اتالعان اۋلەتتىڭ ارقاسى، تارتىپ الىنعان پالەستينا جەرىندەگى قالالاردىڭ ءبىرازى روتشيلدتەردىڭ قارجىسىنا سالىنعان. سونشا بايلىقتىڭ ءبارى بۇل اۋلەتتىڭ سوناۋ ناپولەون زامانىندا انگليانىڭ بانكىن باقىلاۋىنا العان سوڭ-اق بانكتەر جۇيەسى ارقىلى بۇكىل الەمگە باقىلاۋ ورناتا باستاعانىنان باستالعان. كوپتەگەن مەملەكەتتەردىڭ ورتالىق بانكى بۇگىندە وسى روتشيلدتەردىڭ تىكەلەي باقىلاۋىندا.
قىسقاسى، روتشيلدتەر بۇگىندە انگليانىڭ بانكىن، ا ق ش-تىڭ فەدەرالدى رەزەرۆتىك جۇيەسىن، ەۋروپانىڭ ورتالىق بانكىن، بۇكىل الەمدىك بانكتى باسقارۋدا. الەمدەگى بۇكىل سارى التىندى سىپىرىپ جيناپ الىپ، لوندونداعى التىن بيرجاسىن كۇن سايىن قىرىق قۇبىلتىپ، قولىندا ويناتىپ وتىر. الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرى ۇلى اۋلەتتەن العان قارىزىن قايتارۋ ءۇشىن قۇلشا جۇمىس ىستەۋگە ءماجبۇر. قوس دۇنيەجۇزىلىك سوعىستى تۇتاندىرعان دا - ناق وسى اۋلەت. تاعى دا بايىعان ۇستىنە بايۋ ءۇشىن ولارعا ەندى ءۇشىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس وتىن تۇتاتۋ قالىپ تۇر دەلىنەدى.
تورەعالي تاشەنوۆ
«ايقىن» گازەتى. 2012 -جىل