ءبىز وتالاردى الەمدىك ستاندارتقا سۇيەنە وتىرىپ جاڭا تەحنولوگيالارمەن جاسايمىز - نەيروحيرۋرگ دارىگەر
- حالىقتا «مىڭنىڭ ءتۇسىن تانىعانشا، ءبىردىڭ اتىن» ءبىل دەگەن دانالىق ءسوز بار. ولاي بولسا، اڭگىمەمىزدى تانىستىقتان باستاساق.. .
- مەن 1985 -جىلى تاراز قالاسىندا قاراپايىم وتباسىندا دۇنيەگە كەلدىم. اكەم - ينجەنەر، ال انام - ءۇي شارۋاشىلىعىمەن اينالاسقان ابزال جان. ءتورت اعايىندىمىز. ەكى اپكەم، ءبىر اعام بار. مەن - ءۇيدىڭ كەنجەسىمىن. مەكتەپتى جاقسى وقىدىم. كىشكەنتايىمنان سپورتپەن شۇعىلداندىم، دزيۋدومەن كاسىبي تۇردە اينالىستىم.
- الايدا، ماماندىق تاڭداۋعا كەلگەندە مەديتسينا سالاسىن قۇپ كورىپسىز. مۇنداي شەشىمدى قابىلداۋعا نە تۇرتكى بولدى؟
- مەكتەپ قابىرعاسىندا جۇرگەندە بولاشاق ماماندىعىمدى سپورتپەن بايلانىستىراتىن ەدىم. الايدا، توعىزىنشى سىنىپتا قولىمنان اۋىر جاراقات الىپ، سپورتپەن قوشتاسۋىما تۋرا كەلەدى. كەيىن بيولوگيا مەن حيمياعا پانىنە قىزىعۋشىلىعىم وياندى. ونىڭ ۇستىنە اتا- انام مەنىڭ دارىگەر بولعانىمدى ارماندايتىن. سەبەبى، ءبىزدىڭ تۇقىمدا دارىگەر جوق. مەديتسينا سالاسىن تاڭداۋعا باعىت- باعدار بەرگەن اتا-انام بولدى.
دارىگەر بولاتىنىم ناقتىلانعان سوڭ، بىشكەك قالاسىنداعى قىرعىز مەملەكەتتىك مەديتسينا اكادەمياسىنا وقۋعا ءتۇستىم. سەبەبى، تارازدىقتاردىڭ كوبى بىشكەككە بارىپ ەمدەلەتىن. سول ەلدىن مەديتسيناسىن ماقتايتىن. ونىڭ ۇستىنە ءبىز تۇراتىن قالاعا جاقىن بولدى. 2007 -جىلى قازاقستاننىڭ ديپلومىن الىپ، ەلورداداعى ەمدەۋ مەكەمەلەرىنەن تاجىربيەدەن ءوتۋ ءۇشىن استانا قالاسىنا اۋىسۋدى ءجون كوردىم. استانا قالاسىنداعى مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتىنە 5-كۋرسقا قابىلداندىم. وقىپ ءجۇرىپ نەيروحيرۋرگيا ورتالىعىنا مەيىرگەر بولىپ قىزمەتكە تۇردىم. سوسىن ءبىلىمىمدى «بولاشاق» باعدارلاماسىمەن ماسكەۋ قالاسىنداعى نەيروحيرۋرگيا عىلىمي ينستيتۋىندا جالعاستىردىم. ەكى جىل رەسەيدەگى بىلىكتى مامانداردان ءدارىس الدىم.
- جالپى، مەديتسينانىڭ كۇردەلى سالا ەكەنى كوپكە ءمالىم. ونىڭ ىشىندە نەيروحيرۋرگيا - ەڭ قيىنى. نەگە وسىنى تاڭدادىڭىز؟
- مەن الدىما ماقسات قويۋدى جانە وعان جەتۋدى ادەتكە اينالدىرعان اداممىن. مەن وڭاي جولدى وتە سيرەك تاڭدايمىن. كوبىنە كۇردەلىسىن باعىندىرۋعا تىرىسامىن. مىسالى، مەكتەپتە وقىپ جۇرگەندە سپورت، اسكەري قىزمەت نەمەسە مەديتسينا سالاسىنا بارامىن دەيتىن ەدىم. جاڭا ءوزىڭىز ايتقانداي، مەديتسينانىڭ ىشىندە كۇردەلىسىن تاڭدادىم. ءاۋ باستا، كارديوحيرۋرگ بولۋدى جوسپارلاعام. ءبىراق، نەيروحيرۋرگيانىڭ قىر- سىرىن بىلگەن سوڭ، باعىتىمدى وزگەرتتىم. ىقىلاسىم اۋعان سالا بولعاندىقتان ەرىنبەي ەڭبەكتەنىپ، اقىرى ءوز دەگەنىمە جەتتىم. دەسە دە، نەيروحيرۋرگيادا ۇيرەنەر نارسەلەر ءالى دە كوپ.
- مارات، دارىگەرلىك تاجىربيەڭىزدە قانشا وپەراتسيا جاسادىڭىز؟
- نەيروحيرۋرگتىڭ نەگىزگى جۇمىسى - مي جانە جۇلىندا پايدا بولعان اۋرۋلاردى انىقتاپ، وتا جاساۋ. بۇل ماماندىقتى يگەرۋ كەز كەلگەننىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. شىدامدىلىق، سابىرلىق سەكىلدى قاسيەتتەرمەن قوسا، ادامعا تەرەڭ ءبىلىم قاجەت. ونىڭ ۇستىنە اسا جاۋاپكەرشىلىكتى دە تالاپ ەتەدى. 13 جىلدىق تاجىربيەمدە 2 مىڭنان استام وتا جاسادىم. نەگىزى ميعا جاسالاتىن كەز كەلگەن وپەراتسيا كۇردەلى.
- ەستۋىمىزشە، ءسىزدىڭ الدىڭىزعا كومەك سۇراپ كەلەتىندەردىڭ سانىندا شەك جوق ەكەن.. .
- ادام ومىرىنە اراشا ءتۇسىپ، ونىڭ كورەر كۇنىن ءارى قاراي جالعاعاننان اسقان باقىت بار ما؟ ءيا، مەنىڭ وپەراتسيا جاساعانىمدى قالاپ كەلەتىن ناۋقاستار كوپ. بار ءۇمىتى دارىگەردە بولعان پاتسيەنتتىڭ اۋرۋىنان ايىعىپ، وتباسىنا امان- ەسەن ورالعانى - ءبىز ءۇشىن دە ۇلكەن جەتىستىك. ەڭ باستىسى، ناۋقاستارىمنىڭ جازىلىپ كەتكەنىن قالايمىن.
- ءسىز جۇمىس ىستەيتىن بولىمشەگە كوبىنەسە قانداي اۋرۋعا شالدىققان ناۋقاستار جۇگىنەدى؟
- بىزگە كوبىنە مي جانە جۇلىننىڭ ىسىگىنە، مي تامىرلارىنىڭ اۋرۋىنا شالدىققان ناۋقاستار، ءار ءتۇرلى قوزعالىس بۇزىلىستارى بار ادامدار جۇگىنەدى. بۇدان باسقا، قازىر بەت-جاق جۇيەسىنىڭ نيەۆرولوگياسى دياگنوزى بويىنشا كوپ وپەراتسيا جاسالىپ جاتىر. ءبىز وتالاردى الەمدىك ستاندارقا سۇيەنە وتىرىپ جاڭا تەحنولوگيالارمەن جاسايمىز. مىسالعا، ومىرتقا گرىجاسىن كىشكەنتاي عانا ەندوسكوپيالىق تۇتىكشەمەن تولىق الىپ تاستايمىز. ەپيلەپسياعا ءدارى- دارمەك كومەكتەسپەي قالعان كەزدە، وپەراتسيا جاسايمىز. نەرۆ جۇيەسىنە ستيمۋلياتور ورناتامىز. بۇل تالىپ قالۋدى 70 پايىزعا تومەندەتەدى. سونداي- اق باسقا دا جاڭا تەحنولوگيامەن جاسالىپ جاتقان وپەراتسيالار كوپ.
- مەديتسينا ءبىر ورىندا توقتاپ قالاتىن سالا ەمەس. ءبىلىمىڭىزدى جەتىلدىرىپ وتىراتىن شىعارسىز؟
- ءيا، رەسەي، تۇركيا، فرانسيا، وڭتۇستىك كورەيا، اراب امىرلىكتەرى، برازيليا جانە تاعى دا باسقا ەلدەردە ءبىلىمىمدى شىڭدادىم. نەگىزى، ورتالىق دارىگەرلەرى ايىنا ءبىر رەت شەتەلگە شىعىپ، جاڭا تەحنولوگيانى كورىپ، ۇيرەنىپ كەلەدى. سوسىن سول جاڭا ءادىستى وزىمىزدە قولدانۋعا تىرىسامىز. ق ر پرەزيدەنتى ءىس باسقارماسىنىڭ كۇندەرى اياسىندا ورتالىق كلينيكالىق اۋرۋحاناسىنىڭ دارىگەرلەرى ايىنا ءبىر رەت وڭىرلەرگە شىعىپ، جەرگىلىكتى نەيروحيرۋگتارمەن تاجىربيە الماسىپ، بىرەگەي وپەراتسيالار جاسايمىز. سونداي- اق، ءبىزدىڭ بولىمشەگە الىس- جاقىن شەتەلدەن دارىگەرلەر كوپتەپ كەلەدى.
- وڭىرلەردە كوبىنە قانداي وپەراتسيا جاسايسىز؟
- جاقىندا اتىراۋدا ەكستراينتراكرانيالدى ميكروتامىرلىق اناستوموز نەمەسە مي ارتەرياسىن شۋنتتاۋ وتاسىن جاسادىق. مۇنداي وتا ق ر پرەزيدەنتى ءىس باسقارماسىنىڭ مەديتسينا ورتالىعى كۇندەرى اياسىندا جىل باسىنان بەرى ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرىندە جاسالىپ جاتىر. اتالعان وپەراتسيا بىتەلگەن تامىردان اينالىپ ءوتىپ، مي ارتەرياسىنداعى قان اعىسىن قالپىنا كەلتىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. سامايءۇستى مەن ميدىڭ ورتا تامىرىنىڭ اراسىنا اناستوموز قويدىق. مۇنداي وتا ماي تۇيىنشەكتىڭ پايدا بولۋى سالدارىنان مي ارتەرياسىنىڭ تەسىگى سيمپتومدىق بىتەلۋى بايقالاتىن ناۋقاستارعا جاسالادى. وتا تەك قانا ميكروسكوپ استىندا جۇرەدى، ويتكەنى تامىردىڭ ديامەترى 0,1 -0,15 س م- دەن اسپايدى، وسى مايدا تامىردى 10-12 جەردەن تىگۋ كەرەك.
سونىمەن بىرگە اتىراۋدا العاش رەت تىزە مەن جامباس بۋىنىن اۋىستىرۋ وتاسى دا جاسالدى. ونى وكا تراۆماتولوگيا جانە ورتوپەديا بولىمشەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ساكەن مولداعاليەۆ اتقاردى.
ق ر پرەزيدەنتى ءىس باسقارماسىنىڭ مەديتسينا ورتالىعى كۇندەرى زاماناۋي مەديتسينا جەتىستىكتەرىن قازاقستان حالقىنا قولجەتىمدى ەتۋ ماقساتىندا وتكىزىلەدى.
ارىپتەستەرىم اتىراۋدا تىزە بۋىنىن ەندوپروتەزدەۋ جانە ارتروسكوپياسىن، جاتىر جانە قوسالقى بولىكتەرگە لاپوروسكوپيالىق ارالاسۋ، ەكستراينتراكرانيالدى ميكروتامىرلىق اناستوموز، لاپاروسكوپيالىق ادرەنالەكتوميا جاسادى. سونداي- اق پاتسيەنتتەرگە ونداعان كونسۋلتاتسيا بەرىپ، ماماندارعا دارىستەر وقىدىق.
- نەيروحيرۋرگيا باعىتىنداعى وتاندىق مەديتسينا ىلگەرى دامىپ جاتىر دەپ ايتۋعا بولا ما؟
- ارينە. مەديتسينا كۇننەن كۇنگە دامىپ جاتىر. ءبىزدىڭ ورتالىق تا سوعان ىلەسىپ دامىپ كەلەدى. بۇل ورتالىقتا جاسالاتىن وپەراتسيالاردىڭ دەڭگەيى شەتەلدىك ورتالىقتاردان كەم ەمەس. الەمدىك دەڭگەيدە دەپ ايتۋعا بولادى. مەديتسينالىق كومەك ەلىمىزدىڭ ازاماتتارىنا عانا ەمەس، شەتەلدىك پاتسيەنتتەرگە دە كورسەتىلەدى. استاناداعى ورتالىقتىڭ ارقاسىندا كوپتەگەن جاڭاشىلدىقتار ەنگىزىلدى. الداعى ءبىر- ەكى جىلدا پاركينسون اۋرۋىنا وپەراتسيا جاسايمىن دەپ وزىمە ماقسات قويدىم.
- شەت ەلگە شىققاندا، اۋدارماشىلاردىڭ كومەگىنە جۇگىنەسىز بە؟
- جوق. اعىلشىن ءتىلىن جەتىك مەڭگەرگەنمىن. بۇل - زامان تالابى.
- ءوزىڭىزدىڭ وتباسىڭىز تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز؟
- ءتورت بالام بار. كوپبالالى وتباسى قاتارىندامىز. بالالارىم ءالى كىشكەنتاي. ۇلكەنى بيىل بەسىنشى سىنىپتى اياقتادى، كىشكەنتايمىز جاقىندا ەكى جاسقا تولادى. جولداسىم - انەستەزيولوگ دارىگەر. قازىر ۇيدە.
- بوس ۋاقىتىڭىزدى قالاي وتكىزەسىز؟
- بوس ۋاقىتىمدى وتباسىما ارنايمىن. تابيعات اياسىنا سەرۋەندەگەندى جاقسى كورەمىز. تاۋعا شىققاندى ۇناتامىن. سپورتپەن شۇعىلدانامىن. اپتاسىنا ەكى- ءۇش رەت 5 شاقىرىم جۇگىرەمىن.
- جاڭا عانا ارىپتەستەرىڭىز وپەراتسياعا دايىنبىز دەپ كەتتى. قانداي وپەراتسيا جاسايسىز؟
- بۇل - جوسپارلى وپەراتسيا. ناۋقاس 57 جاستا. ايەل ادام. مي ىسىگى دياگنوزى قويىلعان. قاتەرسىز ىسىك. ىسىك ميدىڭ جانىندا ورنالاسقان. ميدى ىعىستىرىپ تۇر. بولجام بويىنشا ىسىكتىڭ كولەمى -5 س م.
- وپەراتسيا ءساتتى ءوتسىن
- راحمەت!
- ءوزىڭىزدى ءۇش ساعات بويى كۇتىپ وتىرمىز. وپەراتسيا قالاي ءوتتى؟
- مۇنداي وتالار ءۇش ساعاتقا سوزىلادى. بۇل قالىپتى جاعداي. ەشقانداي قيىندىقسىز ءساتتى ءوتتى. ناۋقاس وياندى، ءوزىن جايلى سەزىنۋدە. بەس جەتى كۇن باقىلاۋىمىزدا بولادى. سودان كەيىن ۇيىنە شىعارامىز.
- اڭگىمەڭىزگە راقمەت!
اۆتور:
الما مۇقانوۆا