ەردوعاننىڭ ءۇشىنشى پرەزيدەنتتىك مەرزىمىندە تۇركيا ساياساتىندا نە وزگەرەدى

استانا. قازاقپارات - تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ ەكىنشى تۋرىندا جەڭىسكە جەتتى. ءسويتىپ، تۇرىك رەسپۋبليكاسىنىڭ ءجۇز جىلدىعى قارساڭىندا حالىق ونى الداعى بەس جىلعا تاعى دا پرەزيدەنت ەتىپ سايلادى.

ساياسي باسەكەنىڭ العاشقى تۋرى 14- مامىردا ءوتىپ، ۇمىتكەرلەردىڭ ەشقايسىسى 50 پايىزدان استام داۋىس جيناي الماعان ەدى. سوندىقتان دا سايلاۋدىڭ ەكىنشى تۋرى 28- مامىرعا بەلگىلەندى. ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، ەردوعان جەڭىسكە جەتكەن سوڭ ەندى سىرتقى ساياساتتا ايتارلىقتاي وزگەرىستەر بولماۋى ءتيىس، پرەزيدەنت تۇرىك حالقىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايىن جاستارتۋعا كۇش سالماق. ويتكەنى تابيعي اپاتتان كەيىن ەلدىڭ ەڭسەسى ەندى كوتەرىلىپ جاتىر. بارىمىزگە بەلگىلى، تۇركيادا بيىلعى اقپانداعى جەر سىلكىنىسىنەن 49 مىڭ ادام قايتىس بولىپ، جۇزدەگەن عيمارات قيراعان بولاتىن... ال تۇركياداعى سايلاۋعا ورالار بولساق، ەلدەگى بيىلعى ساياسي دودا تارتىستى وتكەنگە ۇقسايدى.

وسىعان بايلانىستى تۇركياداعى ساياسي كۇرەس قالاي ءوتتى، پرەزيدەنتتىككە ءۇشىنشى رەت سايلانعان رەجەپ ەردوعاننىڭ بيلىكتەگى جىلدارى نەسىمەن ەستە قالدى، ونىڭ باستى قارسىلاسى كىم، سايلاۋ الدىندا ەلدەگى رەيتينگ شىعاراتىن كومپانيالار قانداي بولجام جاسادى، سونىمەن قوسا پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ ناتيجەسى الىس-جاقىن مەملەكەتتەرگە، ونىڭ ىشىندە قازاقستانعا قالاي اسەر ەتەتىنى جايلى ماتەريال دايىنداۋدى ءجون كوردىك.

تولىعىراق قازاقپارات ساراپشىسىنىڭ ماتەريالىندا.

قازاقستان-تۇركيا: تاۋار اينالىم 30 جىلدا 210 ەسە ءوستى

تۇركيا - قازاقستاننىڭ ءىرى ساۋدا جانە ستراتەگيالىق سەرىكتەستەرىنىڭ ءبىرى عانا ەمەس، قازاق ءۇشىن باۋىرلاس مەملەكەت. ايتا كەتۋ كەرەك، قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن ەڭ العاش مويىنداعان دا تۇركيا مەملەكەتى ەدى. بۇگىندە ەكى ەل اراسىنداعى دوستىققا نەگىزدەلگەن قارىم-قاتىناسقا 30 جىلدان استى. وسى ءۇش ونجىلدىقتا ەكى ەل اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 210 ەسە ارتقان. ال وتكەن جىلى تاۋار اينالىم 54,4 پايىزعا كوبەيىپ، 6,3 ميلليارد دوللاردى قۇراعان. ەندىگى مەجە بۇل كورسەتكىشتى 10 ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋ بولىپ وتىر.

وسىلايشا، ەكى مەملەكەت اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ دامۋ ديناميكاسى ءارقاشان تۇراقتى ءوسىپ وتىرعانىن بايقايمىز. بۇعان جوعارىدا اتاپ وتكەنىمىزدەي، تاۋار اينالىمنىڭ 1991-جىلدان بەرى 210 ەسە، ياعني جىلىنا 30 ميلليون دوللاردان 6,3 ميلليارد دوللارعا دەيىن وسكەنىن دالەل رەتىندە كەلتىرۋگە بولادى.

سونداي-اق تۇركيا - قازاقستاننىڭ بەس جەتەكشى ساۋدا سەرىكتەستەرىنىڭ ءبىرى. 2021-جىلى تۇركيا قازاقستان ەكونوميكاسىنا 680 ميلليون دوللار ينۆەستيتسيا سالعان، بۇل رەكوردتىق كورسەتكىش بولدى. ال قازاقستان تۇركيا ەكونوميكاسىنا 1 ميلليارد دوللاردان استام ينۆەستيتسيا قۇيدى.

قازاقستان تۇركيا ينۆەستورلارىنىڭ قاتىسۋىمەن جالپى قۇنى 1 تريلليون تەڭگەدەن اساتىن 31 جوبانى 2022-2025-جىلدارى جۇزەگە اسىرماقشى. ناتيجەسىندە، 7,1 مىڭنان استام ادام جۇمىسقا ورنالاسادى، 31 جوباعا سالىنعان ينۆەستيتسيا كولەمى - 1,1 تريلليون تەڭگە. ولاردىڭ قاتارىندا جامبىل وبلىسىندا 200 ميلليارد تەڭگەگە ناتريي كاربوناتىن وندىرەتىن كاسىپورىن اشۋ، تۇركىستان وبلىسىندا 570 توسەكتىك كوپسالالى مەديتسينالىق ورتالىق سالۋ، پاۆلودار وبلىسىندا 134 ميلليارد تەڭگەگە قانت ءوندىرىسىن ىسكە قوسۋ، س ق و- دا 116,5 ميلليارد تەڭگەگە اۋرۋحانا كەشەنىن ىسكە قوسۋ جوبالارى بار. سونداي-اق اباي وبلىسىندا حروم بايىتۋ كەشەنى مەن فەرروقورىتپا زاۋىتى ىسكە قوسىلماق.

ءبىرىنشى تۋر: ەشقانداي ۇمىتكەر 50 پايىزدان استام داۋىس جيناعان جوق

مىنە، جوعارىدا ءبىز كەلتىرگەن ساندارعا قاراپ-اق، تۇركيا باۋىرلاس مەملەكەت قانا ەمەس، ستراتەگيالىق جاعىنان دا ماڭىزدى ارىپتەس ەكەنىن بايقاۋعا بولادى. سوندىقتان دا تۇرىك جەرىندە بولىپ جاتقان قانداي دا ءبىر وزگەرىس الىس-جاقىن ەلدەرگە، سونىڭ ىشىندە قازاقستانعا دا اسەر ەتەدى. ەندەشە، ەلدەگى بيىلعى باستى ساياسي باسەكە پرەزيدەنت سايلاۋىنا ورالايىق...

سايلاۋدىڭ 14- مامىردا وتكەن العاشقى تۋرىندا 4 كانديدات باق سىنادى. ولار - كۇنى كەشە سايلاۋدا جەڭىسكە جەتكەن پرەزيدەنت رەجەپ تايىپ ەردوعان، وپپوزيتسيونەرلەر كەمال قىلىشداروعلى، مۇحاررەم ينجە ءجانا سينان وعان. الايدا باستى باسەكە بيلىك پارتياسىنىڭ اتىنان سىنعا تۇسكەن رەجەپ تايىپ ەردوعان مەن ەلدەگى نەگىزگى وپپوزيتسيالىق كۇش سانالاتىن «رەسپۋبليكالىق حالىق پارتياسىنىڭ» ءتوراعاسى كەمال قىلىشداروعلى اراسىندا ءوتتى.

ال قالعان كانديداتتار ەكەۋىنىڭ شاڭىنا دا ىلەسە المادى. سايلاۋ قارساڭىندا 11- مامىردا م. ينجە ەلدىڭ تىنىشتىعى ءۇشىن ساياسي دوداعا قاتىسپاي، ءوز كانديداتۋراسىن كەرى قايتارىپ الاتىنىن مالىمدەگەن بولاتىن. ال ءبىرىنشى تۋردا حالىقتىڭ 5 پايىزدان استام داۋسىن جيناعان س. وعان ءوز جاقتاستارىن ەكىنشى كەزەڭدە ر. ەردوعاندى قولداۋعا شاقىردى.

رەيتينگ كومپانيالارى قانداي بولجام جاسادى؟

جالپى ەلدەگى كوپتەگەن رەيتينگ جۇرگىزەتىن كومپانيا قازىرگى بيلىككە وپپوزيتسيالىق باعىتتاعى «ۇلتتىق كواليتسيانىڭ» ۇمىتكەرى كەمال قىلىشداروعلىنىڭ جەڭىسكە جەتۋگە مۇمكىندىگى مول ەكەنىن ايتقان. ماسەلەن، بيىلعى ساۋىردە وپپوزيتسيامەن بايلانىسى بار «Gezicy» رەيتينگ كومپانياسى ك. قىلىشداروعلى - 53,4 پايىز، ر. ەردوعان - 43,2 پايىز، م. ينجە - 2,1 پايىز جانە س. وعان - 1,3 پايىز داۋىس جينايدى دەگەن مالىمەت جاريالادى. ولاردىڭ بولجامىنشا، ەگەر سايلاۋ ەكىنشى تۋرعا وتسە، كەماليستەر - 55,2 پايىز، قازىرگى پرەزيدەنت تەك 44,8 پايىز داۋىس الۋى ءتيىس.

ناۋرىز-ساۋىردە جۇرگىزىلگەن «AR- G Research» كومپانياسىنىڭ ساۋالناماسى جاڭا پرەزيدەنت تەك ەكىنشى تۋردا انىقتالاتىنىن كورسەتكەن. ال «Türkiye Raporu» اگەنتتىگىنىڭ (وپپوزيتسيامەن بايلانىستى) پىكىرىنشە، ساۋالناما ناتيجەلەرىنەن ءالى ءبىر شەشىمگە كەلمەگەن داۋىس بەرۋشىلەردى الىپ تاستاعاندا ك. كىلىشداروعلى مەن ر. ەردوعان اراسىنداعى ايىرماشىلىق كەماليستەر پايداسىنا 9 پايىز (54,5 پايىز جانە 45,5 پايىز) قۇراعان.

جالپى بۇدان ءبىز تۇركيالىق رەيتينگ شىعاراتىن كومپانيالاردىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ زەرتتەۋى وپپوزيتسيالىق «ۇلتتىق كواليتسيادان» ۇمىتكەر ك. قىلىشداروعلىنىڭ سايلاۋدا جەڭىسكە جەتۋ مۇمكىندىگى جوعارى ەكەنىن كورسەتكەنىن بايقايمىز. ولاردىڭ پايىمىنشا، سايلاۋشىلاردىڭ شامامەن 53 پايىزى كەماليستەردى جاقتايدى، حالىقتىڭ 50 پايىزعا جۋىعى ر. ەردوعانعا داۋىس بەرەدى. وسى رەتتە «Optimar» كومپانياسىنىڭ بيىلعى ءساۋىر ايىندا 4745 ادام قاتىسقان ساۋالناماسى نازار اۋدارتادى. اتاپ ايتقاندا، ولار ر. ەردوعاندى ​​رەسپوندەنتتەردىڭ - 45,9 پايىزى، ال ك. قىلىشداروعلىنى - 43,9 پايىزى، م. ينجەنى - 8,3 پايىزى جانە س. وعاندى - 1,7 پايىزى قولدايدى دەگەن بولجام جاساعان. «پرەزيدەنت سايلاۋىندا كىم جەڭەدى؟» دەگەن ساۋالعا رەسپوندەنتتەردىڭ 53 پايىزى ر. ەردوعاننىڭ كانديداتۋراسىن تاڭداعان. ايتپاقشى، 2018-جىلى 24- ماۋسىمدا ك. قىلىشداروعلىنىڭ قاتىسۋىنسىز وتكەن پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ ءبىرىنشى تۋرىندا ر. ەردوعان 52,4 پايىز داۋىس جيناپ، ەل پرەزيدەنتى بولىپ سايلانعان بولاتىن. ال ول كەزدە م. ينجە سايلاۋشىلاردىڭ 30,8 پايىزىنىڭ قولداۋىنا يە بولعان ەدى.

ەكىنشى كەزەڭ: رەجەپ ەردوعان بيلىكتە قالدى

14- مامىردان كەيىن ەلدەگى سايلاۋ ناۋقانى توقتاعان جوق. قالا كوشەلەرىندە پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەر ەكى كانديداتتىڭ دا ۇگىت-ناسيحاتى قاتار ءجۇرىپ جاتتى. كوشەدە پاراقشالار تاراتىپ، داۋىس زورايتقىشپەن ۇران تاستاعاندار سانى جەتىپ ارتىلدى.

تۇركيا پرەزيدەنتىن سايلاۋدىڭ ەكىنشى كەزەڭىن وتكىزۋ ءۇشىن اشىلعان داۋىس بەرۋ ۋچاسكەلەرى جەكسەنبى كۇنى جەرگىلىكتى ۋاقىتپەن ساعات 08.00 دە اشىلىپ، جەرگىلىكتى ۋاقىتپەن ساعات 17.00 دە (استانا ۋاقىتىمەن 20.00 دە) جابىلدى. ەل ىشىندە جانە وزگە مەملەكەتتەردە بارلىعى 191,8 مىڭ جاشىك ورناتىلدى.

ەلدەگى جانە ودان تىسقارى اۋماقتاردا تۇراتىن 64 ميلليون تۇرىك ازاماتى داۋىس بەرۋ قۇقىعىنا يە. شەت مەملەكەتتەردە سايلاۋ 24- مامىر كۇنى اياقتالىپ، بيۋللەتەندەر انكاراعا جەتكىزىلگەن بولاتىن.

پرەزيدەنت سايلاۋى وتكەن رەسپۋبليكانىڭ 81 پروۆينتسياسىندا ايتارلىقتاي قۇقىق بۇزۋشىلىق بولعان جوق. ءتارتىپتى 600 مىڭنان استام پوليتسيا جانە جاندارمەريا قىزمەتكەرى قاداعالادى. سايلاۋدىڭ ەكىنشى كەزەڭىندە جەڭىسكە جەتۋ ءۇشىن ۇمىتكەرلەر 50 پايىزدان استام داۋىس جيناۋى ءتيىس بولاتىن.

ءسويتىپ، ەكىنشى كەزەڭنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، جوعارىدا اتاپ وتكەن رەيتينگ كومپانيالارىنىڭ بولجامىن جوققا شىعارىپ، رەجەپ تاييپ ەردوعان - 52,14 پايىز، كەمال قىلىشداروعلى 47,86 پايىز داۋىس جينادى. وسىلايشا، رەجەپ ەردوعان تۇركيانىڭ 13-پرەزيدەنتى اتاندى.

ەرەكشە وبراز يەلەرى: «ورمەكشى ادام»، بۇعى كوستيۋمى مەن قوزىسىن ەرتىپ كەلگەن تۇرعىن

ەكىنشى كەزەڭدە داۋىس بەرگەندەر اراسىندا سايلاۋ ۋچاسكەسىنە ەرەكشە وبرازدا كەلگەن تۇرعىندار كوزگە ءتۇستى. ماسەلەن، سارىەر اۋدانىنىڭ تۇرعىنى ايازاگ باستاۋىش مەكتەبىنە قوزىسىن ەرتىپ كەلگەن. ول ءتىپتى جانۋارعا اق-قارا جولاقتى توقىلعان جەمپىر مەن شارف تاعىپ قويعان.

ەسەنيۋرتتە نازيم دجيحان ەسىمدى سايلاۋشى ءوزىنىڭ توتىقۇسىمەن بىرگە داۋىس بەرۋگە كەلدى. قىزىل-كوك-جاسىل ءتۇستى «پاشا» دەگەن لاقاپ اتى بار قۇس ءوزىن «جاقسى ۇستاعان». ال قۇس يەسى وسمانلى ءداۋىرىنىڭ كوستيۋمىن كيگەن.

بۋرسادا جەرگىلىكتى تەاتر اكتەرى باقتيار كەسكين داۋىس بەرۋگە بۇعى كوستيۋمىمەن كەلدى: ول اشىق قوڭىر كومبينەزون كيىپ، بەتىنە ءمۇيىزى بار ماسكا تاعىپ العان. ەلدىڭ بىرنەشە قالاسىندا تۇرعىندار وسمانلى اسكەرلەرىنىڭ وبرازىندا سايلاۋ ۋچاسكەلەرىنە كەلگەن. ال ادانادا دجان شاشقىن ەسىمدى سايلاۋشى ورمەكشى ادامنىڭ كيىمىن كيىپ كەلگەن.

يزمير مەن ەرزۋرۋمدا ءبىر توپ ادام ات ۇستىندە داۋىس بەرۋگە كەلگەن. ديۋزدجەدە نەكەلەرىن ەندى عانا تىركەگەن ەرلى-زايىپتىلار ءبىرىنشى بولىپ داۋىس بەرگەن. ال دەنيزليدە مەيرامحانا مەنەدجەرى مەحمەت كيۆيلجيم سايلاۋ ۋچاسكەسىنە اتپەن جانە توتىقۇسىن يىعىنا وتىرعىزىپ كەلدى.

2003-2023: ەردوعان بيلىك ەتكەن جىلدار نەسىمەن ەستە قالدى؟

رەجەپ ەردوعان 1954-جىلى 26- اقپاندا ىستانبۇلدا تۇركيا جاعالاۋ كۇزەتى قىزمەتكەرىنىڭ وتباسىندا دۇنيەگە كەلدى. مەكتەپ كەزىندە ءدىني كوزقاراسى قالىپتاستى. ستۋدەنتتىك جىلدارى يسلامشىل ۇلتتىق قۇتقارۋ پارتياسىنا قوسىلىپ، كەيىن وسى پارتيانىڭ ىستانبۇلداعى جاستار فيليالىن باسقاردى. وسىلايشا، ەردوعان ساياساتقا جاستايىنان ارالاسا باستادى. كەيىن 2003-جىلى ەلدىڭ پارلامەنتى پرەمەر- مينيستر ەتىپ تاعايىندادى، ءسويتىپ 2014-جىلدىڭ 28- تامىزىنا دەيىن، ياعني 10 جىلدان استام ۋاقىت وسى قىزمەتتە بولدى. وسى جىلدارى ەلدىڭ ج ءى ءو 2,7 ەسەگە، ياعني 303 ميلليارد دوللاردان 820 ميلليارد دوللارعا دەيىن وسكەن.

2014-جىلدىڭ 10- تامىزىندا ەردوعان پرەزيدەنتتىك سايلاۋدىڭ ءبىرىنشى تۋرىندا 51,8 پايىز داۋىسپەن جەڭىسكە جەتتى. ول مەملەكەت باسشىسى رەتىندە ەلدە يسلام ءدىنىن كۇشەيتۋگە جانە اسكەريلەردىڭ ىقپالىن السىرەتۋگە باعىتتالعان ساياسات جۇرگىزدى. بۇل 2016-جىلعى 15- شىلدەدەگى اسكەري توڭكەرىسكە اكەلىپ سوقتى. بۇدان سوڭ پرەزيدەنت قارۋلى كۇشتەردى باسقارۋ جۇيەسىن وزگەرتتى، كەيىنىرەك 2017-جىلعى 16- ساۋىردە وتكەن رەفەرەندۋمدا كونستيتۋتسياعا پرەزيدەنتتىك باسقارۋ نىسانىن ەنگىزۋدى كوزدەيتىن تۇزەتۋلەر قابىلدادى.

2018-جىلى 24- ماۋسىمدا پرەزيدەنت سايلاۋىندا ەردوعان 52,59 پايىز داۋىس جيناپ، ەكىنشى مەرزىمگە قايتا سايلاندى (ونىڭ باسەكەلەسى، نەگىزگى وپپوزيتسيالىق رەسپۋبليكالىق حالىق پارتياسىنان شىققان مۋحاررەم ينجە 30,64 پايىز داۋىس العان ەدى). ول 2018-جىلدىڭ 9- شىلدەسىندە قىزمەتىنە كىرىستى.

جالپى تۇركيا سوڭعى جىلدارى ىشكى جانە سىرتقى قارىم-قاتىناستا جاڭاشىل كوزقاراسىمەن كورىنە باستادى. ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، وسى جيىرما جىلدا ەردوعان تۇركيانى ايماقتاعى كوشباسشى مەملەكەتكە اينالدىردى.

تۇركيا - قازىرگى ۋاقىتتا الەمدەگى ەڭ ۇلكەن ەكونوميكالاردىڭ (19-ەكونوميكا) قاتارىندا. ونىڭ ج ءى ءو 906 ميلليارد دوللاردان اسادى. ەل ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمىنا (ە ى د ۇ)، G20 ۇيىمىنا مۇشە. سونىمەن قاتار دامۋعا رەسمي كومەك (د ر ك) باعدارلاماسىنىڭ ماڭىزدى دونورى. سونداي-اق 2020-جىلعا قاراي ەلدەگى كەدەيلىك دەڭگەيى ەكى ەسە تومەندەگەن. ءبىز بۇدان سوڭعى جىلدارى تۇركيانىڭ ايماقتاعى الپاۋىت مەملەكەتكە اينالعانىن كورەمىز، دەگەنمەن ساراپشىلار تۇرىك ليراسىنىڭ قۇنسىزدانىپ، ەكونوميكانىڭ دامۋى تەجەلگەنىن، ءومىر ءسۇرۋدىڭ قىمباتتاي تۇسكەنىن دە جوققا شىعارمايدى.

شەتەلدىك ب ا ق- تاعى تۇركيا: «رەسەيمەن تىعىز ساياسي جانە قارجىلىق قاتىناستاردى جالعاستىرادى»

سوڭعى ۋاقىتتا تۇركيا الەم نازارىندا. حالىقارالىق بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى دا ەلدەگى ساياسي باسەكەنى جارىسا جازىپ، كىمنىڭ مۇمكىندىگى كوپ ەكەنىن ايتىپ، الدىن الا بولجامدار دا جاسادى. وسىعان بايلانىستى ءبىرقاتار ب ا ق- تا جاريايلانعان ماقالادان ءۇزىندى كەلتىرۋدى ءجون ساناپ وتىرمىز.

The Spectator (ۇلى بريتانيا): «سايلاۋ ناتيجەلەرى ەردوعاندى ​​ەڭ ۇلكەن ساياسي كۇرەسكەرلەردىڭ ءبىرى رەتىندە كورسەتتى. ونىڭ پارتياسىنىڭ بەدەلى تومەندەگەنىنە قاراماستان، ونىڭ جەكە تانىمالدىعى ارتا ءتۇستى. سايلاۋ ناتيجەلەرى تۇرىكتەردىڭ وزگەرىسكە دەگەن ءۇمىتىن ءولتىردى. ءوزىنىڭ جەڭىسىن تويلاي وتىرىپ، ەردوعان «تۇركيانىڭ عاسىرى» باستالعانىن جاريالادى. بيىل كەمال اتاتۇرىك ريەۆوليۋتسياسىنىڭ ءجۇز جىلدىعى. اتاتۇرىك سياقتى ەردوعان دا ناتو مەن G20 مۇشە تۇرىك مەملەكەتىن وزىنشە وزگەرتتى».

Bloomberg (ا ق ش): «ينۆەستورلار ەردوعاننىڭ قازىرگى قولعا الىپ وتىرعان ءىس-شارالارى تۇراقتى بولمايتىنىن ايتىپ وتىر. مۇنى وتكەن جەكسەنبىدە تۇرىك ليراسىنىڭ رەكوردتىق دەڭگەيگە دەيىن قۇلدىراۋى دالەلدەي ءتۇستى. ساراپشىلار ءبىر نارسەگە سەنىمدى: ەردوعاننىڭ جەڭىسى بىردە-ءبىر شەتەلدىك ينۆەستورعا پايدا اكەلمەيدى. ينفلياتسيا، وتە تومەن پايىزدىق مولشەرلەمە جانە تازا ۆاليۋتالىق رەزەرۆ بولماعان جەردە، بارلىق اكتيۆكە كەرى اسەر ەتەتىن داعدارىس بولاتىنى ءسوزسىز».

Handelsblatt (گەرمانيا): «مەملەكەتتەگى بيلىكتىڭ باسىم بولىگى پرەزيدەنتتىڭ، ياعني ەردوعاننىڭ قولىنا شوعىرلانباق. ەردوعان تۇركيا ناتونىڭ مۇشەسى بولسا دا، بەيتاراپ ويىنشى جانە ايماقتىق دەلدال دەرجاۆا رەتىندە ارەكەت ەتەدى».

The Wall Street Journal (ا ق ش): «ينفلياتسيا، اقپانداعى جويقىن جەر سىلكىنىستەرى ساۋالناما ساندارىنا اسەر ەتتى... بۇل كوپتەگەن ادام ءۇشىن، ونىڭ بيلىگى ءۇشىن ناعىز ساياسي سىناق بولدى. ويتكەنى العاش رەت وپپوزيتسيالىق پارتيالاردىڭ كوپشىلىگى بىرىكتى. سوعان قاراماستان، پرەزيدەنت سول 2016-جىلعى توڭكەرىستەن امان وتكەنى سياقتى، رەسەي، باتىس جانە ودان تىس جەرلەرگە قاتىستى ءوزىنىڭ ىقپالدى پوزيتسياسى بار بيىل دا سول باياعى تاكتيك ەكەنىن دالەلدەدى».

Xinhua (قىتاي): «ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، ەردوعان ءوزىنىڭ ەكونوميكالىق ساياساتىنا بەرىك بولا وتىرىپ، باتىس پەن شىعىستىڭ اراسىندا نازىك تەپە- تەڭدىك ساقتاپ، ءوزىنىڭ باتىل سىرتقى ساياساتىن ساقتاپ قالۋى مۇمكىن. ونىڭ باسشىلىعىمەن تۇركيا ا ق ش- پەن جانە باسقا باتىس وداقتاستارىمەن سيريا قاقتىعىسى جانە رەسەيمەن جاقىنداسۋ سياقتى ماسەلەلەر بويىنشا كەلىسپەي، ايماقتىق ىستەردە ءوز ساياساتىن جۇرگىزدى. ە و ساراپشىلارىنىڭ پىكىرىنشە، بولاشاقتا انكارا باتىس وداقتاستارىنىڭ سىنىنا قاراماستان، رەسەيمەن تىعىز ساياسي جانە قارجىلىق قاتىناستاردى جالعاستىرادى».

ساراپشىلار پىكىرى: «تۇركيا ەردوعاننىڭ تۇسىندا ايماقتىق دەرجاۆاعا اينالدى»

قازاقستان ستراتەگيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ باس ساراپشىسى مۇحيت اسانبايەۆ تۇركياداعى سايلاۋ ناتيجەسىنىڭ قازاقستان ءۇشىن قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىنە قاتىستى پىكىر ءبىلدىردى. ونىڭ سوزىنشە، بىرىنشىدەن، تۇرىك حالقىنىڭ جاساعان تاڭداۋى قازاقستان ءۇشىن دە ماڭىزدى. ەكىنشىدەن، تۇركيانىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى ر. ەردوعاننىڭ جەڭىسكە جەتۋىمەن انكارانىڭ قازاقستانعا قاتىستى قازىرگى سىرتقى ساياساتى جالعاسا بەرمەك.

«اتاپ ايتقاندا، ءبىز تۇركيا مەن قازاقستاننىڭ تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمى اياسىنداعى ىنتىماقتاستىعىن تەرەڭدەتۋ، تۇركيا باستاماسىمەن قولعا الىنعان، جىبەك جولىنىڭ قازاقستاندى بايلانىستىراتىن ۋچاسكەسى بولىپ سانالاتىن «ورتا ءدالىزدى» نەمەسە ترانسكاسپيي ءدالىزىن ودان ءارى دامىتۋ تۋرالى ايتىپ وتىرمىز. ياعني قازاقستان، ازەربايجان، تۇركيا اۋماعى ارقىلى قىتاي نارىقتارىن ە و- مەن بايلانىستىراتىن جىبەك جولى ۋچاسكەسىن ودان ءارى دامىتۋ، سونداي-اق اسكەري-تەحنيكالىق جانە باسقا دا ەكىجاقتى دەڭگەيدە دە، كوپجاقتى دەڭگەيدە دە ەلدەر اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ قاجەت. ەڭ باستىسى، جاڭادان سايلانعان تۇركيا كوشباسشىسى ر. ەردوعان قازاقستانمەن جانە تۇركىتىلدەس ەلدەرمەن بايلانىستى نىعايتۋ ۇدەرىسىنە بەلسەندى قاتىسىپ، وسى ساياساتتى ودان ءارى جالعاستىرۋعا نيەتتى»، - دەپ تولىقتىردى م. اسانبايەۆ.

الەمدىك ەكونوميكا جانە ساياسات ينستيتۋتىنىڭ ساراپشىسى جۇمابەك سارابەكوۆ تە كۇنى كەشە قايتا سايلانعان پرەزيدەنت رەجەپ ەردوعاننىڭ بۇعان دەيىنگى سىرتقى ساياساتىن جالعاستىراتىنىن اتاپ ءوتتى. ونىڭ سوزىنشە، ول تۇركيانىڭ ىقپالىن ارتتىرۋعا كۇش سالاتىن بولادى.

«پرەزيدەنت ەردوعاننىڭ سايلاۋداعى جەڭىسى، ەڭ الدىمەن، تۇركيا ءوزىنىڭ سەرپىندى سىرتقى ساياساتىن جالعاستىراتىنىن كورسەتىپ وتىر. بارىمىزگە بەلگىلى، ونىڭ تۇسىندا تۇركيا نەگىزگى ويىنشىعا، ايماقتىق دەرجاۆاعا اينالدى. تۇركيا بىردەن بىرنەشە ايماقتىڭ پروتسەستەرىنە قاتىسىپ ءجۇر. ماسەلەن، بۇل تۇركيا ءوز ىقپالىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋگە تىرىسىپ جۇرگەن تاياۋ شىعىستى اتاپ وتۋگە بولادى، ياعني تۇركيا ءقازىر نەووسمانيزم ساياساتىن ۇستانىپ وتىر (نەووسمانيزم - بۇرىن وسمان يمپەرياسىنىڭ قۇرامىندا بولعان ەلدەردە تۇركيانىڭ ساياسي ىقپالىن ارتتىرۋ - رەد.)»، - دەدى ول.

سونىمەن قوسا ول تۇركيانىڭ ورتالىق ازيا مەن ۋكراينا قاقتىعىسىنا قاتىستى دا كوزقاراسى وزگەرمەيتىنىن دە تىلگە تيەك ەتتى.

«بۇعان قوسا، تۇركيا ۋكراينا قاقتىعىسىندا وتە بەلسەندى، ياعني ماسكەۋمەن دە، كيەۆپەن دە تىكەلەي سويلەسىپ، ەرەكشە ءرول اتقارىپ وتىر. مەنىڭ ويىمشا، تۇركيانىڭ مۇنداي قارىم-قاتىناسى جالعاسا بەرمەك. كەلەسى ماسەلە - ورتالىق ازيا، ياعني تۇركىتىلدەس الەم. انكارا مۇنداعى ءتورت مەملەكەتپەن ارىپتەستىك قارىم-قاتىناسىن ودان ارمەن جالعاستىرادى. ولار - قىرعىزستان، قازاقستان، تۇرىكمەنستان، وزبەكستان. ال تاجىكستان تۇركىتىلدى مەملەكەت ەمەس. مەنىڭشە، انكارا تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنا الداعى ۋاقىتتا دا قولداۋ كورسەتەتىن بولادى. سونداي-اق تۇركيا ينۆەستيتسيانى ارتتىرىپ، ءوزارا ساۋدانى جانە كەيبىر گۋمانيتارلىق جوبالاردى ودان ءارى دامىتۋعا كۇش سالادى دەپ ويلايمىن»، - دەپ تۇيىندەدى جۇمابەك سارابەكوۆ.

قورىتىندىلاي كەلە، كوپتەگەن ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا، مەملەكەتتى 20 جىل باسقارعان رەجەپ تايىپ ەردوعان الداعى كەزەڭدە دە سىرتقى ساياساتتاعى پوزيتسياسىنان اينىماي، تۇركيانىڭ ىقپالىن ارتتىرا بەرمەك. ال ىشكى ساياساتتا ەردوعانعا باعىتىن وزگەرتۋ قاجەتتىگىن، ايتپەسە ەلدەگى ينفلياتسيا، تۇرىك ليراسىنىڭ قۇلدىراۋى جالعاسىپ، اقىرىندا داعدارىسقا اكەلىپ سوعۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتۋدا. دەسە دە، اتالعان ەكونوميكالىق قيىنشىلىقتارعا قاراماستان حالىقتىڭ جارتىسىنان كوبى ەردوعانعا داۋىس بەرۋىنەن ءتۇرعىنداردىڭ ءالى دە ءوز پرەزيدەنتىنە سەنىم ارتاتىنىن بايقاۋعا بولادى...

اۆتور: نازەركە سۇيىندىك