كاتونقاراعايدىڭ كوز تويماس جەرلەرىنە قالاي جەتۋگە بولادى

None
وسكەمەن. قازاقپارات - مۇزتاۋ شىڭى - ەلىمىزدىڭ كيەلى جەرلەرىنىڭ قاتارىنان ورىن العان. مۇندا ۋاقىت ءبىر ساتكە توقتاپ قالادى دەسەدى.

سەبەبى بۇل اسپانمەن استاسقان ءور التايدىڭ ەڭ بيىك نۇكتەسى. شىعىس قازاقستان وبلىسى كاتونقاراعاي اۋدانىنداعى ماڭعاز جاتقان مۇزتاۋ مەن كوككول سارقىراماسىنا قالاي جەتۋگە بولاتىنى قىزىقتىرسا وسى ماقالامىزدى وقىڭىز.

مۇزتاۋعا بارماس بۇرىن الدىن الا ازىرلەنگەن ءجون. ولاي بولماعاندا شارشاپ-شالدىعىپ، جەتكەنشە دىڭكەلەپ قالاسىز. ەگەر دجيپ پەن ۋازيك سىندى تەمىر تۇلپارىڭىز بولسا، تىپتەن جاقسى. كولىگىڭىز بولماسا تاكسيمەن جەتۋگە بولادى.

وسكەمەننەن شىقساڭىز 450 شاقىرىمدى باعىندىرۋعا تۋرا كەلەدى. ونىڭ وزىندە بۇل تەك اسفالتتى جول بولىگى عانا. ءارى قاراي 37 شاقىرىم جولدى سالت اتپەن نەمەسە جاياۋ ءجۇرۋ قاجەت. ەكىنشىدەن، شەكارالىق اۋدان مەن كاتونقاراعاي ۇلتتىق ساياباعىندا ءجۇرۋ ءۇشىن ارنايى رۇقسات قاعازىن الۋ كەرەك. ۇشىنشىدەن، تۋريستىك ساپارعا جارايتىن زاتتارىڭىزدى تاس-ءتۇيىن دايىنداپ الىڭىز: اس-سۋ، قۇرال-جابدىق جانە وزگە دە زاتتار.

photo

ساپارعا شىعۋ بارىسىندا ساياحاتشىلاردىڭ بىردەن ءارالۋان ورىنداردى تاماشالاۋعا مۇمكىندىگى بار. ءيا، شىعىستىڭ ءدال وسى تۇسىنا جەتكەندە قالاداعى قاربالاس پەن قالتافوننىڭ تىنىمسىز شىرىلىن ءبىر ءسات ۇمىتاسىز. ايتالىق، اسقار شىڭى مۇنارتىپ تۇرعان مۇزتاۋ مەن عيبادات تاسى (تاعى ءبىر اتاۋى رەريح تاسى). اتالعان ورىنداردىڭ بۇگىپ جاتقان الدەقانداي سىرى مەن قۇپياسى بار، اۋماعى اڭىزعا تولى. ال بيىكتىگى 4500 مەتردەن اساتىن تاۋدىڭ كيەسى ءوز الدىنا. ساياحاتشىلاردىڭ «عيبادات تاسى مەن مۇزتاۋدىڭ ماڭايىنا اياق باسساڭ الدەقانداي قۇدىرەتتى كۇش ونە-بويىڭدى بيلەي جونەلەدى» دەيتىنى بار.

بۇدان بولەك، شىعىس قازاقستانداعى ەڭ بيىك سارقىراما كوككولدىڭ كوركىنە كوز تاستاۋعا بولادى. ەگەر بارۋدى ماقسات ەتكەن ولكەگە بارعىم كەلەدى، الايدا جەتۋ جولى قيىن دەگەندەي ەكىۇشتى ويدا بولساڭىز، مامانداندىرىلعان فيرمالارعا جۇگىنۋىڭىزگە بولادى. كاتونقاراعاي اۋدانىنا تۋر ۇيىمداستىراتىن بىرنەشە تۋريستىك كومپانيا قىزمەت كورسەتۋگە ءازىر.

مۇزتاۋ - التاي تاۋلارىنىڭ ەڭ بيىك شىڭى. سونىمەن قاتار بۇل تاۋ - «التايدىڭ التىن تاۋلارى» بۇكىل الەمدىك مۇراسىنىڭ ءبىر بولىگى. مۇزتاۋعا اپاراتىن ەڭ قىسقا جول تۇنگىر اۋىلىنان باستاپ، كاتۋن وزەنىنىڭ وڭ جاق ساعاسىمەن، ودان كەيىن اككەم وزەنىمەن جوعارى (نەمەسە كوشىرلى اۋىلى ارقىلى 1513 مەترلىك جالعىزاياق جولمەن، اككەم وزەنىنە دەيىن). اككەم وزەنىنەن تومەنگى اككەم وزەنىنە دەيىن شامامەن 30 شاقىرىم.

photo

مۇزتاۋ تاۋى ەكى بيىكتىكتەن تۇرادى: شىعىس مۇزتاۋ (4506 م.) جانە باتىس مۇزتاۋ (4435 م.). سولتۇستىككە - اككەم مۇزدىعىنا قاراي كۇرت اياقتالادى جانە وڭتۇستىككە - كاتۋن مۇزدىعىنا بىرتىندەپ تومەندەيدى. قويناۋى اڭىز بەن تاريحقا تولى مۇزتاۋ كيەلى ورىنداردىڭ ءبىرى.

مۇزتاۋدىڭ بىرنەشە اتاۋى بار. التايدىڭ بايىرعى تۇرعىندارى ونى ۋچ-سۋمەر (ءۇش سۇمەر) دەپ تانيدى. «ءۇش» ءسوزى تۇسىنىكتى بولسا، «سۇمەر» دەگەن موڭعول تىلىندە، بۋدديزمدەگى «مەرۋ» - «كيەلى تاۋ» دەگەن ماعىنانى بەرەدى. ياعني «ءۇش سۇمەر» - «ءۇش باستى كيەلى تاۋ» دەگەن اتاۋدان شىققان. كەزىندە التايدىڭ ەكى جاعىن قاتار قونىستانعان ەلدەردىڭ اراسىنداعى ماڭىزدى ساۋدا - ەكونوميكالىق ءرول اتقارعان ۇكىك جازىعىنان قاراعاندا مۇزتاۋدىڭ ءاپپاق ءتاج كيگەن ءۇش باسى انىق كورىنەدى.

photo

مۇزتاۋدىڭ ەكىنشى اتاۋى «قاتىن باجى». «قاتىن» ءسوزى ەرتەدەگى تۇركىلەر تىلىندە «حانشايىم، تەگى اسىل ايەل» دەگەن ماعىنا بەرگەن. ال «باجى» كەيىننەن ترانسفورماتسياعا ۇشىراعان «باسى»، ياعني «باس» نەمەسە «شىڭ» سوزدەرىنە كەلەدى. «قاتىن باجى» ءسوزى قازىرگى تىلمەن ايتقاندا «ءاپپاق ءتاج كيگەن حانشايىم» ماعىناسىنا يە. تاعى ءبىر تارجىمە-تۇسىنىكتەمە بويىنشا ەجەلگى كوك تاڭگىرگە تابىنعان ەلدەر اراسىندا «قۇدايلار تاۋى» دەگەن دە تۇسىنىككە يە بولعان-مىس.

مۇزتاۋدىڭ ەتەگىندە قاتىن وزەنىنىڭ جاعالاۋىندا «پاتشالار القابى» بار. بەرەلدىڭ بەل ورتاسىندا ورنالاسقان. تەرەڭ مۇزدىقتارعا جەرلەنگەن، تاستارمەن باسىلىپ تاستالعان قورىمدار بەرتىنگە دەيىن «بەلگىسىز حالىقتار مولاسى» اتانىپ كەلگەن. «مارال قورىمى» دەگەن اتاۋى جەرگىلىكتى حالىققا ەتەنە تانىس. كەيىننەن ۇلى تۇركى قاعاناتىنا تىكەلەي قاتىسى بار، قاعانداردىڭ جەرلەنەتىن ورنى ەكەنى بەلگىلى بولعان بۇل القاپپەن دە بايلانىستى اڭىز وتە كوپ. سونىڭ بىرىندە بىلاي دەيدى: «وسى ءوڭىردى مەكەندەگەن ءىلىمى مەن بايلىعى باسقالاردان ەكى باس جوعارى تايپا ءومىر ءسۇرىپتى. جاۋگەرشىلىك زاماندا ەل باسىنا كۇن تۋىپ، تايپا ادامدارى ۇڭگىرلەر ارقىلى بەلگىسىز جاققا كەتۋگە ءماجبۇر بولعان. اڭىز بويىنشا باسىنا بالبال تاس ورناتىلعان تاس قورىمدار تايپانىڭ جەر استىنا كەتۋ جولدارى ەكەن».

photo

ءبىر-ەكى كۇندە مۇزتاۋعا بارىپ بويجازىپ، اسەم تابيعاتقا تامسانىپ ۇلگەرەمىن دەسەڭىز، قاتەلەسەسىز. رەتىن تاۋىپ، كەمى ءبىر جەتى ۋاقىتقا بارعانىڭىز ءلازىم. تۋر فيرما وكىلدەرى مۇزتاۋعا 10 كۇنگە (جولعا ەكى، ساياحاتتاۋعا سەگىز كۇن قاجەت. كورىكتى جەرلەرىنە بارىپ، جان-جاعىن الاڭسىز ارالاۋعا بولادى) بارىپ كەلۋگە ۇسىنىس جاسايدى.

قالاي جەتۋگە بولادى؟

مۇزتاۋعا جەتۋ ءۇشىن: وسكەمەن - التاي - ۇلكەن نارىن اۋىلى - كاتونقاراعاي - ورەل - بەرەل، ارى قاراي ازوۆكا اۋىلىنا تاقتايشا جول كورسەتىپ تۇرادى. وسى جەردەن (بۇل تۇستا اسفالت اياقتالىپ، تاۋلى جول باستالادى) سولعا بۇرىلۋ قاجەت. كوپشىلىك الدىنان يازيەۆوە كولى شىعادى. ودان ارى جاياۋ-جالپىلى، مۇمكىندىك بولسا سالت اتپەن جۇرگەن ءجون.

ەڭ سوڭعى نۇكتە - كوككول سارقىراماسى. جاقىنداۋ ماڭدا شاتىر تىگىپ، جايعاسۋعا بولادى.

نەنى تاماشالاۋعا بولادى؟

التايعا قونىس اۋدارعان العاشقى ورتودوكسالدى حريستيان وكىلدەرى (ستاروۆەرى) جۇماقتىڭ جەردەگى بولشەگى - «بەلوۆودە» وسى مۇزتاۋدىڭ ىشىندە جاسىرىلعان دەپ سەنگەن. باجوۆتىڭ ەرتەگىلەرىندە جازىلعان «تاۋدان اققان ءسۇت ءتارىزدى وزەندەر» وسى مۇزتاۋدىڭ تاۋ بۇلاقتارىنا بايلانىستى شىققان ەكەن. بەلوۆودە دەمەكشى، اينالاسىن قاتپار-قاتپار تاۋ قورشاسا، سەنىم، ءۇمىت جانە ماحاببات دەگەن ەرەكشە اتاۋعا يە شىڭدارى بۇرىن-سوڭدى كەزدەسپەگەن پەيزاج ىسپەتتى. تاۋدىڭ قازانشۇڭقىرىندا تەپەتەڭدىك (راۆنوۆەسيا) اتتى كول بار. راۋان تاڭدا وسى كولگە كوز تاستاساڭىز مۇزتاۋدىڭ كەلبەتى ايناداعىداي اپ-ايقىن كورىنەدى. جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ايتۋىنشا، كول جاعاسىنا تاياعان ساتتە جان-دۇنيەنىڭ ايرىقشا تىنىشتىعىن سەزىنۋگە بولادى.

مۇزتاۋ - التايدىڭ ءىنجۋ-مارجانى

مۇزتاۋ اڭىزعا تولى ولكە. بۇل جاققا اياق باسقاندار مىندەتتى تۇردە ءبىر جوعىن ىزدەي كەلەدى. «جەردەگى جۇماق - شامبالا» دا، عارىشتان كەلگەن قوناقتار دا وسىندا دەگەن ءبىر-بىرىنەن وتەتىن اڭىزدار قانشاما. ال جانىنا سايا، كوڭىلىنە سابىر ىزدەپ كەلگەندەر مۇلگىگەن تاستار جانە اسپانمەن تالاسقان شىڭدار اراسىنان ادام تابيعاتتىڭ ءبىر كىشكەنە بولشەگى ەكەنىن ءتۇسىنىپ قايتادى.

كوككول سارقىراماسى - ارقىراعان، ارىنى مول سۋدىڭ گۇرىلى قاتتى ەستىلسە دە، قۇلاق قۇرىشىن قاندىراتىنداي. 80 مەتر بيىكتىكتەن قۇلاپ اعادى. كەيدە وڭاشادا قالۋدى اڭساعاندار ءدال وسى جەردە وتكەن كۇننىڭ ەستەلىكتەرىن كوز الدارىنان وتكەرىپ، ءبىر ءسات تەرەڭ ويعا شومادى.

يازيەۆوە كولى - بالىعى تايداي تۋلاعان ەركە كول. كەيبىرىنىڭ سالماعى ءۇش كەلىگە جەتەدى.

رەريح عيبادات تاسى - ساياحات بارىسىندا بۇرىندارى موليبدەن مەن ۆولفرام وندىرگەن كونەرگەن كەن ورنىنا كوتەرىلۋگە بولادى. سول جەردە شاحتانىڭ ورنى دا ساقتالعان. وسىعان قاراپ-اق كەزىندە جۇمىسشىلاردىڭ قانداي اۋىر جاعدايدا ەڭبەك ەتكەندەرىن اڭعارۋعا بولادى.

مۇزتاۋعا بارۋ ءۇشىن شىنىعىپ قانا قويماي، ءوزىڭدى ىشتەي پسيحولوگيالىق تۇرعىدا ازىرلەپ بارعان ءجون. بايلانىس ۇستامايدى، عالامتورعا قوسىلۋ مۇمكىن ەمەس. ساپاردىڭ ەرەكشەلىگى مەن قىزىعى دا وسىندا.

سوڭعى جاڭالىقتار