جانى جاي تاپپاعان اتاقتىلار

None
استانا. قازاقپارات - تىرىسىندە اتى جاهانعا ءماشهۇر بولعان، تىم تانىمال ادامداردىڭ دۇنيەدەن وتكەن سوڭ دا تىنىش جاتپاسى بەلگىلى. ويتكەنى اتىشۋلى جانداردىڭ سوڭىنان ەرەر اڭىزعا بەرگىسىز اڭگىمە دە، وسەك-اياڭ دا جەتكىلىكتى. ۇلى تۇلعالار جونىندە وتىرىك-شىنى ارالاس قاڭقۋ سوزدەر ايتىلا بەرەتىنى راس. بۇل ءوز الدىنا جەكە اڭگىمە.

ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز، فانيدەن باقيعا اتتانسا دا بىرنەشە مارتە قايتا جەرلەنەتىندەر جونىندە بولماق. ماسەلەن، ارىعا بارماي ءوز ەلىمىزگە كەلەتىن بولساق، ءيسى قازاقتىڭ اردا ۇلدارى، الاشتىڭ كوسەمدەرى بولعان سماعۇل ءسادۋاقاسوۆتىڭ كۇلى اراعا 70 جىلدام استام ۋاقىتتان كەيىن، ماسكەۋ تۇبىندەگى زيراتتان الىنىپ، استانا تۇبىنە قايتا جەرلەندى. سۇيەگى وزگە ەلدە قالعان، الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ دەنەسى بولماسا دا، تىرىسىندە كيگەن كۇپىسىن تۋعاندارى ءوزىنىڭ تۋعان جەرىنە جەرلەپ، بەلگى قويعانى بەلگىلى. ال وزگە ەلدەرگە كەلەتىن بولساق، ولگەننەن كەيىن ارادا 19 جىل وتكەن سوڭ فرانسۋزدىڭ اتاقتى يمپەراتورى، ۇلى قولباسشىسى ناپولەوننىڭ دەنەسى قاسيەتتى ەلەنا ارالىنان قازىپ الىنىپ، پاريجگە قايتا جەرلەندى. ورىستىڭ ۇلى ءانشىسى فەدور شالياپين دەنەسىنىڭ قالدىعى ارادا جارتى عاسىر وتكەن سوڭ، فرانسيادان رەسەيگە جەتكىزىلدى. قارا جەرگە قايتادان تاپسىرىلدى. سول سەكىلدى ميلليونداردىڭ باسىن جۇتقان، ХХ عاسىردىڭ «قانىشەرى» اتانعان گيتلەردىڭ قاڭقاسى دا تىنىم تاپقان جوق. ونىڭ دەنەسىنىڭ جۇرناعى رەسەي ارنايى قىزمەتىنىڭ قۇپيا مۇراعاتتارىندا ساقتاۋلى.

يتاليا عالىمدارى وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن 1374 - جىلى جەرلەنگەن اتاقتى اقىن فرانچەسكو پەتراركانىڭ مولاسىن قوپارىپ، دەنەسىنە زەرتتەۋ جۇرگىزدى. عالىمدار ساركوفاكتىڭ بەتىن ارنايى كوتەرگىشپەن كوتەرگەنى سول ەدى، تابىتتىڭ تاس-تالقان بولىپ جاتقانىن كوردى. اقىننىڭ سۇيەگى قالاي بولسا، سولاي شاشىلىپ قالعان... ماحاببات جىرىن توگىلتە جىرلاعان اتاقتى پەتراركانىڭ دەنەسى 1380 - جىلى ساركوفاكقا سالىنىپ، قارا جەرگە بەرىلگەن. وعان دەيىن اقىن دەنەسى اركۋاداعى شىركەۋدە تۇرعانى تاريحتان بەلگىلى. ونىڭ تالانتىنا تابىنعاندار شىركەۋگە كەلىپ تاۋ ەتكەن. اقىن مۇردەسىن قورلاعان كىمدەر؟ بۇل جاعى بەلگىسىز. تەك 1943 - جىلى نەمىس ۇشاقتارى قالانى بومبىلاعان سوڭ، اقىننىڭ دەنەسى سالىنعان تابىت پالاسسو دۋكالاداعى (ۆەنەسيا) جەراستى قويماسىنا جاسىرىلعان. ال 1946 - جىلى مۇردە اركۋاعا قايتادان اكەلىنىپ، جەرلەندى.

قايتىس بولعانىنا 600 جىل بولعان سوڭ، ۇلى اقىننىڭ دەنەسىن قازىپ الىپ، عالىمدار نە ىستەمەك بولدى؟ سويتسە، ساراپشىلار پەتراركانىڭ سالىنعان سۋرەتىنە سەنىمسىزدىك تانىتسا كەرەك. ويتكەنى ماحاببات جىرشىسىنىڭ ءتۇرى «وزگە» دەپ كۇمان كەلتىرەتىندەر سوڭعى كەزدە تىم كوبەيىپ كەتسە كەرەك-تى. عالىمدار تابىتتى امالسىز اشىپ، شىرىمەي امان قالعان سۇيەكتەرگە زەرتتەۋ جۇرگىزبەك بولعان. ساراپتاۋ بارىسىندا سول كەزدەگى قىلقالام يەلەرى اقىننىڭ ناق سۋرەتىن سالعان بولىپ شىققان.

سول سەكىلدى بەلگىلى كونكيستادور كورتەستىڭ دە دەنەسى التى رەت جەرلەنگەن. سەبەبى مەكسيكانى جاۋلاۋ كەزىندە ول جۇزدەگەن ءۇندىس استەكتەردىڭ تۇبىنە جەتكەن ەكەن. ەڭ سوڭىندا كورتەستىڭ قۇرباندىعى بولعالى تۇرعان ءۇندىس كوسەمى كۋاۋتەموك ونىڭ بەتىنە تۇكىرىپ، «و دۇنيەدە دە جانىڭ جاي تاپپاسىن» دەپ قارعىس ايتىپتى... كىم ءبىلسىن، ءۇندىس كوسەمىنىڭ قارعىسى يەسىن ءدال تاپتى ما، ايتەۋىر قانىشەردىڭ دەنەسى ءتۇرلى سەبەپتەرمەن التى جەرگە كوشىرىلىپ، جەرلەنگەن. ەڭ سوڭعى رەت 1946 - جىلى قازىپ الىنىپ، وزگە وڭىرگە كومگەن. اسىرەسە، اڭىزعا بەرگىسىز اڭگىمە، اتاقتى سكريپكاشى نيككولا پاگانين جايىندا كوپ. رەسمي دەرەككە سۇيەنسەك، پاگانين 1840 - جىلى مامىر ايىندا نيسسە شاهارىندا دۇنيە سالعان. ونىڭ دەنەسى بالزامدالىپ، قارا جەرگە تاپسىرىلار كەزدە، قالا ەپيسكوپى جەرگىلىكتى زيراتقا مۇردەنى «قويماڭدار» دەگەن نۇسقاۋ بەرگەن. نەگە؟ ەپيسكوپتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا. سكريپكاشى قارا ماگيامەن اينالىسقاندارمەن ارالاسقان. سوندىقتان ونىڭ كۇناسى كوپ، ول تىرشىلىگىندە كوپ كۇپىرشىلىك جاساعان جان بولىپ تابىلادى. وسى سەبەپتى كۇناهار ادامدى وزگەلەرمەن قاتار جەرلەۋگە بولمايدى ەكەن. مۋزىكانتتىڭ دوستارى امالسىز ونىڭ دەنەسىن تۋعان قالاسى گەنۋياعا جەتكىزىپ جەرلەمەك بولعان. الايدا قالا گۋبەرناتورى فيليپپ پاولۋچچي مۇردە تيەلگەن كەمەنى ايلاققا كىرگىزبەي قويعان. سەبەپ، «قۇدايعا كۇپىرلىك جاساعان جانعا مۇندا دا ورىن جوق».

ۇلى مۋزىكانتتىڭ دەنەسى تيەلگەن شاعىن جەلكەندى كەمە ايلاقتىڭ ماڭايىندا ءۇش اي تۇرعان. ماتروستار ءتۇنى بويى تابىتتان كۇرسىنگەن ادامنىڭ داۋىسىن، سكريپكانىڭ مۇڭدى ءۇنىن ءجيى ەستيتىندەرىن كەيىننەن وزگەلەرگە جىرداي عىپ ايتىپ بەرسە كەرەك. ءۇش ايدان كەيىن ارەڭ دەگەندە پاگانيننىڭ دەنەسىن بۇرىنعى دوسى گراف چەسسولدىڭ شىركەۋىندەگى جەراستى قويماسىنا قويىلعان. ءبىراق كۇتۋشىلەر كوپ ۇزاماي شۋ شىعارعان. سويتسە، تۇندە تابىت ءوز-وزىنەن جارقىراپ، ودان ىڭىرسىعان، ىڭىرانعان ادامنىڭ دىبىسى شىعىپ، زاموك جۇمىسشىلارىنىڭ زارەسىن الاتىن كورىنەدى. اقىرى مۋزىكانتتىڭ مۇردەسى ۆيللافرانكدەگى كورحاناعا جەتكىزىلگەن. الايدا كورحانا قىزمەتكەرلەرى دە شۋ شىعارعان. تابىتتان سكريپكا ءۇنى شىعىپ، ادامنىڭ ءالسىز ىڭىرانعانى ۇزدىكسىز ەستىلە بەرگەن ەكەن. مۋزىكانتتىڭ بۇدان ارعى ءومىرىن گي دە موپاسسان بىلايشا جازعان، ابدەن قورلىق كورگەن مۇردە ايدالاداعى سەنت - ونورا دەگەن ارال جارتاستا بەس جىل تۇرعان. وسى ۋاقىت ارالىعىندا مۋزىكانتتىڭ ۇلى ريم پاپاسىنان اكەسىن جەرلەۋگە رۇقسات بەرۋىن سۇراۋمەن بولعان. الايدا ونىڭ دوسى گراف چەسسولە ءوز مەمۋارىندا باسقاشا دەرەك كەلتىرەدى.

پاگانين 1842 - جىلى سەنت-وسيپيس مۇناراسىنىڭ تۇبىنە جەرلەنگەن. ال 1844 - جىلى مۇردە قازىپ الىنىپ، نيسسەگە جەتكىزىلگەن. ودان 1845 - جىلى چەسسولەنىڭ زاموكىنا اكەلىنگەن. ۇلى مۋزىكانتتى شىركەۋ قىزمەتكەرلەرى حريستيان داستۇرىنە ساي ەتىپ جەرلەۋگە تىيىم سالعان. سەبەپ بەلگىلى. قارا كۇشتەرمەن بايلانىسى بولعان، كۇپىرلىگى كوپ ادام دەگەن ءۋاج. تەك ارادا 36 جىل وتكەن سوڭ عانا رۇقسات بولسا كەرەك. ءبىراق مولادان ۇنەمى سكريپكا ءۇنى ەستىلىپ تۇرعان سوڭ، امالسىز مۇردەنى قايتادان قازىپ الۋعا تۋرا كەلەدى. اعاش تابىتتى اشقان كەزدە مۋزىكانتتىڭ دەنەسى شىرىپ كەتكەنى بايقالعان. ءبىراق باسى تازا، سول قالپىندا ساقتالعان. ءبىر تال شاشى دا جيدىمەگەن... كوپشىلىك سكريپكاشىنىڭ قۇبىجىقتارمەن بايلانىسى بولعان دەگەن بولجامعا كەلگەن كورىنەدى. اقىرى 1897 - جىلى پاگانيننىڭ دەنەسى قايتا جەرلەنگەن... ايلى تۇندەردە مولادان شىعاتىن سكريپكا ءۇنى دە وشكەن... وسىدان كەيىن ۇلى مۋزىكانت جونىندە ايتىلعان سىبىستار ساپ تىيىلعان ەكەن. ايتا بەرسەك، ۇلىلاردىڭ ءومىرى مەن ءولىمى جونىندە اڭگىمەلەر وتە كوپ. بۇل سونىڭ ءبىرى عانا...

سەيسەن امىربەك ۇلى

دەرەككوز: «ايقىن» گازەتى. 2012


سوڭعى جاڭالىقتار