ءداستۇرلى ساداق اتۋ: ۇلتتىق سپورتتىڭ ەڭ ليبەرالدى ءتۇرى

استانا. قازاقپارات - رەسمي ەمەس ەسەپتەۋلەر بويىنشا، بۇگىندە ەلىمىزدە ءداستۇرلى ساداق اتۋ سپورتىمەن اينالىسىپ جۇرگەن الەۋەتتى مەرگەندەردىڭ قاتارى ءۇش مىڭعا جۋىقتاپ قالعان.

ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، ۇلتتىق سپورتتىڭ بۇل تۇرىنە، اسىرەسە، قىز- كەلىنشەكتەر كوبىرەك قىزىعۋشىلىق تانىتۋدا

ايتپاقشى، 2024 -جىلى قازاقستاندا V دۇنيەجۇزىلىك كوشپەندىلەر ويىندارى وتكىزىلمەك. ءداستۇرلى ساداق اتۋدان قازاقستاننىڭ ۇلتتىق قۇراما كومانداسىنىڭ مۇشەلەرى، الداعى «ءدۇبىرلى دوداعا قاتىسىپ، باق سىناسۋعا دايىنبىز» دەپ وتىر.. .

سوڭعى جىلدارى ەلىمىزدە ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىنە دەگەن قىزىعۋشىلىق ەسەلەپ ارتا تۇسكەن. ونىڭ ىشىندە، مىسالعا، ءداستۇرلى ساداق اتۋ سپورتى قازىرگى تاڭدا قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان سپورتتىڭ ءبىرى. ال ۇلتتىق سپورتتىڭ بۇل باعىتىن دامىتۋعا ەلەۋلى ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقان ۇيىم «SADAQ ATÝ» قوعامدىق بىرلەستىگى.

«SADAQ ATÝ» رەسپۋبليكالىق ءداستۇرلى ساداق اتۋ فەدەراتسياسى» قوعامدىق بىرلەستىگى 2019 -جىلدىڭ شىلدەسىندە ق ر ادىلەت مينيسترلىگىندە رەسمي تىركەلىپ، جۇمىس ىستەي باستادى. وسى ۇيىمنىڭ باستاماسىمەن 2022 -جىلى ءداستۇرلى ساداق اتۋ سپورتى ۇلتتىق سپورت قاۋىمداستىعىنىڭ وليمپيادالىق ەمەس سپورت ءتۇرى بويىنشا تىركەۋدەن ءوتتى.

ءداستۇرلى ساداق اتۋمەن اينالىساتىن وتاندىق سپورتشىلاردىڭ ايتۋىنشا، ساداق اتۋدىڭ ءداستۇرلى جانە كلاسسيكالىق تۇرلەرى بار جانە بۇل ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى ايىرماشىلىق اجەپتاۋىر.

مىسالى، كلاسسيكالىق ساداق اتۋ - ⅩⅩ عاسىردىڭ ءدال باسىندا، 1900 -جىلى وليمپيادا ويىندارىنىڭ تىزىمىنە ەنگەن سپورت ءتۇرى. جيىرماسىنشى جىلدارى ول بۇل تىزىمنەن ءتۇسىپ قالىپ، جەتپىسىنشى جىلدارى قايتا قوسىلعان. وليمپيادا ويىنى رەتىندە وعان ايەلدەر دە، ەرلەر دە قاتىسا الادى. بۇگىنگى كۇنى ونىمەن اينالىساتىن سپورتشىلار قاتارى الەمنىڭ 140 ەلىن قامتىعان.

قازاقستاننىڭ ءداستۇرلى ساداق اتۋ قۇراماسىنىڭ مۇشەسى ايىم تىلەپبەرگەن: «ءداستۇرلى ساداق اتۋ - ءبىزدىڭ ەلدە بىلتىرعى جىلعا دەيىن ۇلتتىق ويىن ءتۇرى دەپ تانىلىپ كەلگەن مەرگەندىك ونەرى» دەگەندى ايتادى. 2022 -جىلى ءداستۇرلى ساداق اتۋ قازاقستاندا ۇلتتىق سپورت ءتۇرى دەپ بەكىتىلدى.

- اتىن العاش ەستىپ، سىرتتان قاراپ وتىرعان ادامعا ەكى سپورت ءتۇرىن اجىراتۋ، ءبىر قاراعاندا قيىن بولۋى مۇمكىن، - دەيدى ايىم تىلەپبەرگەن. - قولىڭدا ساداعىڭ بار، كوزدەيتىنىڭ ءبىر نىسانا دەگەندەي. الايدا، بۇل ەكەۋىنىڭ اراسىندا اجەپتەۋىر ايىرماشىلىق بار. كلاسسيكالىق ساداق اتۋ - وليمپيادالىق سپورت ءتۇرى. وندا قولىڭداعى ساداعىڭ دا تەمىردەن جاسالعان. كلاسسيكالىق ساداق اتۋدا سپورتشىلار اق- قارا بولىپ، ءبارى بىردەي كيىنەدى. ال ءداستۇرلى ساداق اتۋدا اركىم ءوز ايماعىنا ساي ۇلتتىق كيىم كيىپ كەلەدى: شاشباۋ، ساپتاما ەتىك، ءداستۇرلى ساداق، اعاش وق دەگەندەي. ۇلتتىق مۋزىكا، ۇلتتىق كيىم، بايتاق دالادا ءداستۇرلى ساداعىڭدى تارتىپ، اعاش وقپەن نىسانانى كوزدەپ تۇرعان ءساتىڭ بويىڭا ەرەكشە رۋح، شابىت بەرەدى. كلاسسيكالىق ساداق اتۋدا ماعان جەتپەگەنى دە وسى بولسا كەرەك. نەگىزى، ساداقتى كەرىپ، ءبىر تارتقاندا 16 كەلىگە دەيىنگى سالماقتى تارتاسىڭ. ارينە، اركىم ءوز دەنە بىتىمىنە، سالماعىنا قاراي ساداق تاڭدايدى. دەسەك تە، بۇل كادىمگىدەي فيزيكالىق دايىندىقتى، قارا كۇشتى تالاپ ەتەتىن دۇنيە.

- ايىم، ءوزىڭىز مادەنيەتتانۋ سالاسىنىڭ مامانى ەكەنسىز، ءداستۇرلى جولمەن ساداق اتۋعا قالاي كەلدىڭىز؟

- 2016 -جىلى ريو- دە- جانەيرودا (برازيليا) ءوتىپ جاتقان جازعى وليمپيادانىڭ كلاسسيكالىق ساداق اتۋ جارىسىنا جانكۇيەر بولدىم. سوندا كوممەنتاتورلاردىڭ ءبىرى ايتقان: «ساداق اتۋ سپورتىمەن 7 جاسار بالادان 70 جاستاعى قارياعا دەيىن اينالىسا الادى. وليمپياداعا قاتىسۋ ءۇشىن دە كامەلەتتىك جاستان اسساڭىز بولدى، ودان كەيىن جاس شەكتەۋى جوق» دەگەندى ەستىپ، قىزىعىپ كەتتىم. ءسويتىپ، «استانادا ساداق اتۋ ۇيىرمەلەرى بار ما؟» دەپ ىزدەي باستادىم. الدىمەن كلاسسيكالىق ساداق اتۋ سپورتىنا كەلدىم. ءبىراق وعان ءبىر بارىپ، ءبىر بارماي، تاستاپ كەتۋگە قيماي، «ءوزىمدى تاپپاي»، ءبىراز ءجۇردىم. ال 2019 -جىلى ءداستۇرلى ساداق اتۋعا اڭسارىم اۋىپ، سوندا اۋىستىم.

- ساداق اتۋ دەسە كوز الدىمىزعا ەرىكسىز ەر ازاماتتار ەلەستەيدى عوي، ءبىراق بۇگىن سپورتتىڭ بۇل تۇرىنە قىز- كەلىنشەكتەر كوبىرەك قىزىعۋدا دەپ ەستيمىز...

- «توعىزقۇمالاق»، «قازاق كۇرەسى»، «اسىق اتۋ»، «ءداستۇرلى ساداق اتۋ» سىندى ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىمەن بىزدە قىزدار دا، جىگىتتەر دە اينالىسىپ، باق سىناي الادى، جالپى، سپورتتىڭ بۇل تۇرلەرىنە قاتىستى گەندەرلىك شەكتەۋلەر جوق ءبىزدىڭ ەلدە. مىسالى، «كوكپار»، «تەڭگە ءىلۋ»، «قۇسبەگىلىك» سىندى ۇلتتىق ويىندارعا جىگىتتەر جاعى قاتىسادى. ءبىراق بۇل تۇرعىدا «قىزدارعا قاتىسۋعا بولمايدى، «بۇل تەك ەرلەردىڭ ويىنى» دەگەن ەشقانداي شەكتەۋ جوق. تاريحي سولاي قالىپتاسقان - جىگىتتەر قاتىساتىن سپورت ءتۇرى بولىپ كەتكەن جانە وعان، مەنىڭشە، ەشكىمنىڭ تالاسى جوق. ال ءداستۇرلى ساداق اتۋعا كەلەتىن قىزداردىڭ قاتارى وتە كوپ، اسىرەسە، سوڭعى كەزدەرى.

جالپى، سپورتتىڭ بۇل تۇرىمەن اينالىسۋ ءۇشىن ادامنىڭ جاسىنا، جىنىسىنا، دەنساۋلىعىنا قاتىستى قانداي دا ءبىر شەكتەۋ جوق. «كوزىم ناشار كورەدى»، «قان قىسىمىم بار»، «سالماعىم از» دەگەن سىلتاۋلار جۇرمەيدى مۇندا. ءبىراق بۇل تەحنيكالىق تۇرعىدا وتە كۇردەلى سپورت، سونى ەسكەرۋ قاجەت: ساداق اتۋ بارىسىندا دەنەدەگى بارلىق بۇلشىق ەت جۇمىس ىستەيدى. مۇندا جۇرەك قاعىسىن رەتكە كەلتىرىپ، دۇرىس تىنىس الۋ وتە ماڭىزدى. ساداق اتۋدىڭ ءداستۇرلى فورماتىندا اتۋ قاشىقتىعى دا، ساداق سالماعى دا ءارتۇرلى بولادى. تۇراقتى تۇردە كاسىبي اينالىسامىن دەگەن ادامدار وزدەرىنە لايىقتاپ ساداق پەن وق جاساتىپ الادى. ساداق قولدىڭ ۇزىندىعىنا لايىقتاپ جاسالادى.

ءداستۇرلى ساداق اتۋ بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر ءۇشىن وتە پايدالى سپورت ءتۇرى. ومىرتقانىڭ دۇرىس قالىپتاسۋىنا اسەر ەتىپ، ادامداردىڭ ويلاۋ، كورۋ قابىلەتىن جاقسارتادى. جاقىن ءارى الىس قاشىقتىققا ساداق اتۋ ارقىلى سپورتشىلاردىڭ كوز جانارى جاتتىعادى. سوندىقتان دا، ءوز باسىم، بۇل - ءار ادام ىڭعايىن تابا الاتىن سپورت ءتۇرى دەر ەدىم. ءداستۇرلى ساداق اتۋعا كەلگەن ادامعا قويىلاتىن جالعىز تالاپ - ول سابىرلى، ۇستامدى بولا ءبىلۋى كەرەك.

- ال مۇنداعى جارىس تالاپتارى قانداي؟

- بۇل سپورت ءتۇرىنىڭ جارىسى دا وزگەشە وتەدى. ءبىرىنشى كەزەڭدە جارىسقا كەلگەن بارلىق قاتىسۋشىلار ءبىر ساپقا تۇرىپ، بىرگە اتا باستايدى. ۇزدىك ناتيجە كورسەتكەن 16 ادام ەكىنشى كەزەڭگە وتەدى جانە نەگىزگى باسەكە دە وسى ەكىنشى كەزەڭدە باستالادى.

بىلتىر ىستامبۇلدا وتكەن X فەتيح كۋبوگى حالىقارالىق جارىسىندا مەن 14-ورىندا تۇراقتادىم. بۇل - جاقسى ناتيجە. بىزدە وسى ۋاقىتقا دەيىن العاشقى «16 مەرگەن» كىرەتىن ۇزدىككە ىلىنگەن قىزدار بولماعان. سەبەبى، قىزدار جارىستارعا ەندى عانا بارا باستادىق. بيىل فەتيح كۋبوگى وسىمەن 11 رەت وتكەلى جاتىر جانە بۇل جولى مەن ناتيجە ءۇشىن كۇرەسۋگە «بىلەگىمدى ءتۇرىپ»، دايىندالىپ ءجۇرمىن.

- 2024 -جىلى قازاقستاندا V دۇنيەجۇزىلىك كوشپەندىلەر ويىندارى وتكىزىلەدى دەپ ءمالىم ەتىلدى...

- يا، بىلتىر تۇركيانىڭ يزنيك قالاسىندا وتكەن دۇنيە جۇزىلىك ءتورتىنشى دودا سوڭىندا تۇركى قوعامداستىعى V دۇنيەجۇزىلىك كوشپەندىلەر ويىندارىن 2024 -جىلى قازاقستاندا وتكىزۋ تۋرالى ۇسىنىستى ءبىراۋىزدان قولدادى. جالپى، تۇركيادا وتكەن بىلتىرعى دوداعا 102 ەلدەن ءۇش مىڭنان استام سپورتشى قاتىسىپ، كوشپەندىلەر سپورتىنىڭ 13 ءتۇرى بويىنشا سايىسقا ءتۇستى. بۇل سايىس بارىسىندا ءبىزدىڭ سپورتشىلار ءۇش التىن، ءتورت كۇمىس جانە ەكى قولا مەدال جەڭىپ الدى. ونىڭ ىشىندە، بىلتىر كوشپەندىلەر ويىندارى اياسىندا وتكىزىلگەن «كوكپار» دا بار، بۇل جارىستا ءبىزدىڭ سپورتشىلار چەمپيون اتاندى. سول سياقتى، «ءداستۇرلى ساداق اتۋدان» جانە «جامبى اتۋدان» كۇمىس جۇلدەلەردى يەلەندى.

ارينە، ءداستۇرلى ساداق اتۋ بويىنشا ۇلتتىق قۇراما كومانداسى بۇل دوداعا ءتيىستى دەڭگەيدە دايىندالىپ، ەڭبەكتەنىپ، جۇلدەلى ورىنداردان كورىنۋگە ءۇمىتتى. بۇل ويىندارعا ەڭ ۇزدىك سپورتشىلار ىرىكتەلەدى دەپ ويلايمىن ءارى بۇل تۇرعىدا مەملەكەت تاراپىنان دا قولداۋ بار. ۇلتتىق ويىن جانكۇيەرلەرىنىڭ سەنىمىنەن شىعۋعا بار كۇشىمىزدى سالامىز دەپ ايتا الامىن.

- قالاي ويلايسىز، جالپى، سپورتتىڭ بۇل تۇرىمەن اينالىسۋ قىمباتقا تۇسە مە؟

- بۇگىندە قازاقستان بويىنشا ءداستۇرلى ساداق اتۋ سپورتىمەن تۇراقتى تۇردە اينالىسىپ جۇرگەن ادامداردىڭ سانى ءۇش مىڭعا جۋىقتاپ قالدى. جاتتىعۋلار اقىلى وتەدى. ايتالىق، استانادا ءبىر ساعاتتىق جاتتىعۋدىڭ قۇنى - 2500 تەڭگە شاماسىندا.

ءداستۇرلى ساداق اتۋ سپورتى ۆيزۋالدى سپورت دەر ەدىم. كيگەن كيىمىڭ، ساپتاما ەتىگىڭ، ۇستاعان ساداعىڭ، وعىڭ - ءبارى ماڭىزدى. ونىڭ ءبارى ارزان دۇنيە دەي المايمىن. دەسەك تە، ءوزىم كيىم ءۇشىن ارنايى قاراجات ءبولىپ كورمەدىم، ءبارىن ۇيدە بار كيىمدەرىمنەن جاساقتادىم. مەنىڭ نەگىزگى شىعىندارىم - تاپسىرىسپەن شەتەلدەن الدىراتىن ساداق پەن وققا قاتىستى. سونداي-اق، وسى ۋاقىتقا دەيىن ءتۇرلى شارالارعا جەكە قاراجات ءبولىپ، بارىپ جۇردىك.

ءداستۇرلى ساداق اتۋ ۇلتتىق سپورت رەتىندە بەكىتىلگەندىكتەن، استانا قالاسى اكىمشىلىگى تاراپىنان سپورتپەن اينالىسۋ ءۇشىن دايىندالاتىن جەر مەن ۇلتتىق قۇراماعا كىرەتىن سپورتشىلارعا جارىس كيىمدەرىن بەرۋ قاراستىرىلعان. قازىرگى تاڭدا، ەرلەر، ايەلدەر، 18- 23 جاس ارالىعىنداعى جاستار جانە بالالار ساناتتارى بويىنشا ۇلتتىق قۇرامادا 36 ادام بار، سونىڭ تەڭ جارتىسى استانادانبىز.

.. .نەگىزى، ادام بەلگىلى ءبىر جاسقا كەلگەندە «مەن كىممىن؟»، «مەن نە ىستەپ ءجۇرمىن؟» دەگەن وي-تولعانىستارعا بوي الدىرادى عوي. كورشى ەلدەردە بولىپ جاتقان جاعدايلارعا بايلانىستى، سوڭعى ۋاقىتتا زامانداستارىمىزدىڭ اراسىندا ۇلتتىق بولمىسىن، سالت-ءداستۇرىن ءبىلىپ-ءتۇسىنىپ، انا تىلىندە ەركىن سويلەگىسى كەلەتىندەردىڭ قاتارى ارتۋدا. كەز كەلگەن ادامنىڭ بويىندا ۇلت تاريحىنا، ادەبيەتىنە، مادەنيەتىنە دەگەن تالپىنىس، ەرەكشە ىقىلاس سەزىلۋدە. فەدەراتسيانىڭ، ۇلتتىق قۇرامانىڭ مۇشەسى رەتىندەگى مەنىڭ ماقساتىم - ءداستۇرلى ساداق اتۋ سپورتىن ناسيحاتتاۋ، وعان قالىڭ كوپشىلىكتى تارتۋ. بۇل تۇرعىدا، مەن، ءداستۇرلى ساداق اتۋ ءوز بولمىسىڭمەن قاۋىشۋعا كومەكتەسەتىن سپورتتىڭ وزىندىك ەرەكشە ءتۇرى دەپ نىق سەنىممەن ايتا الامىن.

فوتوسۋرەتتەر ايىم تىلەپبەرگەننىڭ جەكە ارحيۆىنەن الىندى.

دەرەككوز: forbes.kz