قازاقستانداعى سوت جۇيەسىندە قانداي وزگەرىستەر بولادى
بۇل قۇجاتتا سۋديالاردىڭ تاۋەلسىزدىگىن نىعايتۋ جانە سوت ءىسىن جۇرگىزۋ ءتارتىبىن جەتىلدىرۋ نورمالارى قامتىلعان.
اتالعان قۇجاتتى سەنات 15- ناۋرىز كۇنى ەكى وقىلىمدا قاراپ، قابىلداعان بولاتىن. زاڭ جوباسىن تالقىلاۋ جانە ونى ەكىنشى وقىلىمعا دايىنداۋ بارىسىندا مىناداي وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى:
- شالعايداعى جانە از قۇرامدى سوتتاردا سوت ءىسىن جۇرگىزۋدى ۇيىمداستىرۋدى جۇزەگە اسىراتىن «اعا سۋديالار» ينستيتۋتى الىنىپ تاستالدى؛
- سۋديالاردى كونكۋرستان تىس تاعايىنداۋ جونىندەگى كادرلىق وكىلەتتىكتەر جوعارعى سوتتىڭ قۇزىرەتىنەن جوعارى سوت كەڭەسىنىڭ جۇرگىزۋىنە بەرىلدى؛
- زاڭ جوباسىنىڭ جەكەلەگەن نورمالارىن قولدانىسقا ەنگىزۋ مەرزىمدەرى تۇزەتىلدى.
بۇدان بۇرىن حابارلانعانداي، ەلىمىزدە اۋداندىق سوتتاردىڭ ءتوراعالارىن سايلاۋ ەلەمەنتى ەنگىزىلمەك.
«اۋداندىق سوتتىڭ ءتوراعالارىن سايلاۋ ەلەمەنتتەرىن ەنگىزۋ ۇسىنىلادى. بۇل ماسەلەنى ءبىرازدان بەرى زاڭگەرلىك قاۋىمداستىقتار، كاسىپكەرلەر مەن سۋديالار كوتەرىپ كەلەدى. ەلوردامىزدا جانە وبلىس ورتالىقتارىندا 15 سوت ءتوراعاسىز وتىر»، - دەدى سەناتور اندرەي لۋكين سەناتتىڭ جالپى وتىرىسىندا.
دەپۋتاتتىڭ اتاپ وتۋىنشە، سايلانبالى جۇيەنى ەنگىزۋ جاعدايدى تۇزەۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى. سۋديالار قوعامىنىڭ وزدەرى كانديداتتى ۇسىنا الادى.
«ارىپتەستەرى بەدەلدى سۋديادان ءوزىن-ءوزى ۇسىنۋدى وتىنەدى. ايقىندىق پەن اشىقتىق قامتاماسىز ەتىلەدى. مانساپتىق ءوسۋ جۇيەسى تۇسىنىكتى بولادى. جوعارعى سوتتىڭ سۋديالارىن دا سەنات بالاما نەگىزدە سايلايدى. سەناتتىڭ كەمىندە 2 سۋديانىڭ اراسىنان تاڭداۋ مۇمكىندىگى بولادى»، - دەدى ول.
سەناتوردىڭ سوزىنە قاراعاندا، سۋديالارعا قارسى ارناۋلى ءىس-شارالاردى باس پروكۋروردىڭ سانكسياسىمەن عانا جۇرگىزۋ ەسكەرىلگەن.
«بۇگىندە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىندا سۋديالارعا ىقپال ەتۋدىڭ وزىندىك قۇرالدارى بار. ولار قىلمىستىق ءىسسىز كەز كەلگەن سۋدياعا قارسى ارناۋلى جەدەل ىزدەستىرۋ ءىس-شاراسىن جۇرگىزۋگە قۇقىلى. تەك وبلىس پروكۋرورىنىڭ سانكتسياسىن السا جەتكىلىكتى. سول ساتتەن باستاپ كۇشتىك ورگان سۋديانى تىڭداي الادى، ول تۋرالى جانە جەكە ءومىرى جايلى مالىمەتتەر جيناي الادى. سوندىقتان سۋديالاردا ولاردان قورقۋعا نەگىز بار»، - دەدى اندرەي لۋكين.
ونىڭ اتاپ وتۋىنشە، زاڭ جوباسىن سەناتتا تالقىلاۋ ناتيجەسىندە سۋديالارعا قاتىستى ارناۋلى جەدەل ىزدەستىرۋ ءىس-شاراسىن تەك باس پروكۋراتۋرا عانا سانكتسيالايدى دەپ ايقىندالعان.
«سوندىقتاندا بۇل كەپىلدى كونستيتۋتسيالىق زاڭ دەڭگەيىندە بەكىتۋ ۇسىنىلىپ وتىر. بۇل سۋديالاردىڭ تاۋەلسىزدىگىن نىعايتادى»، - دەدى سەناتور.
مۇنىمەن قوسا، جوعارعى سوت كەڭەسىنىڭ ءرولى مەن مارتەبەسى كۇشەيتىلەدى.
«مەملەكەت باسشىسى جوعارعى سوت كەڭەسىنىڭ ءرولى مەن مارتەبەسىن ناقتى كادرلىق قىزمەتتەرى بار تولىققاندى ينستيتۋت رەتىندە كۇشەيتۋدى تاپسىردى. كادرلىق ماسەلەلەردىڭ ءبىر بولىگى 2019-جىلدىڭ وزىندە-اق جوعارعى سوتتان جوعارعى سوت كەڭەسىنە بەرىلگەن بولاتىن. قازىر جوعارعى سوت كەڭەسىنە سۋديا كادرلارىن دايىنداۋ، بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ، شەكتى جاسىن ۇزارتۋ، ءىس باسىنداعى سۋديالاردىڭ وكىلەتتىگىن توقتاتۋ جانە ۇزارتۋ ماسەلەلەرىن بەرۋ ۇسىنىلادى»، - دەدى دەپۋتات.
سونىمەن قاتار جوعارعى سوت كەڭەسىنە سوت تورەلىگى اكادەمياسى دا بەرىلمەك.
«ياعني، جوعارعى سوت كەڭەسى ەندىگى ۋاقىتتا سۋديالىق كادرلاردى ىرىكتەۋگە، ولاردىڭ ودان ارعى مانساپتىق وسۋىنە جانە قۇرمەتتى وتستاۆكاعا كەتۋىنە تولىققاندى جاۋاپ بەرەتىن بولادى»، - دەدى سەناتور.
بۇدان بولەك، ەلىمىزدە اپەللياتسيا ينستيتۋتى رەفورمادان وتەدى.
«مەملەكەت باسشىسى اپەللياتسيا ينستيتۋتىن رەفورمالاۋدى تاپسىردى. سوتتىڭ اپەللياتسيالىق ساتىدا ءىستى ءبىرىنشى ساتىعا قايتارماي، ياعني، ءبىرىنشى ساتى سوتىنىڭ ەرەجەسى بويىنشا شىن مانىندە شەشىم قابىلداۋى ۇسىنىلادى. سوندىقتان ەگەر سوت اپەللياتسيالىق ساتىدا ءىستى شىن مانىندە قاراۋدى باستاعان جاعدايدا، ءبىرىنشى ساتى ەرەجەسى جۇمىس ىستەيدى، ونىڭ ىشىندە جاڭا دالەلدەردى ۇسىنۋ ماسەلەلەرى دە»، - دەدى سەناتور.
اندرەي لۋكيننىڭ تۇسىندىرۋىنشە، وسىلايشا سوت تالقىلاۋدىڭ تولىقتىعىن، جان-جاقتىلىعىن جانە شىنايىلىعىن قامتاماسىز ەتەدى.
بۇل تەتىك سۋديا قاتەلىگى سانىن تومەندەتۋگە، سوت اكتىلەرى ساپاسىن ارتتىرۋعا، سوت تاجىريبەسىنىڭ بىرەگەيلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە نەگىزدەلگەن.
سونىمەن قاتار، ازاماتتار مەن كاسىپكەرلەردىڭ بۇزىلعان قۇقىقتارىن جىلدامىراق قالپىنا كەلتىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
سونىمەن قاتار، 15- ناۋرىزدا سەنات «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە پروتسەستىك زاڭنامانى جەتىلدىرۋ جانە سوت جۇيەسىن رەفورمالاۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭىن قابىلدادى.
سەناتتىڭ كونستيتۋتسيالىق زاڭناما، سوت جۇيەسى جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى كوميتەتىنىڭ مالىمەتىنشە، قۇجاتتى تالقىلاۋ جانە ونى ەكىنشى وقىلىمعا دايىنداۋ بارىسىندا مىناداي وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى:
- جوعارى سوت كەڭەسىنىڭ تۇراقتى مۇشەلەرىنىڭ وكىلەتتىك مەرزىمىن ۇزارتۋ تۋرالى تۇزەتۋلەر الىنىپ تاستالدى؛
- سۋديالاردى كونكۋرستان تىس تاعايىنداۋ جونىندەگى كادرلىق وكىلەتتىكتەر جوعارعى سوتتىڭ قۇزىرەتىنەن جوعارى سوت كەڭەسىنىڭ جۇرگىزۋىنە بەرىلدى.
- جوعارى سوت كەڭەسى ءتوراعاسىنا يممۋنيتەت بەرۋ تۋرالى نورما الىنىپ تاستالدى؛
- شالعايداعى جانە از قۇرامدى سوتتاردا سوت ءىسىن جۇرگىزۋدى ۇيىمداستىرۋدى جۇزەگە اسىراتىن «اعا سۋديالار» ينستيتۋتى الىنىپ تاستالدى.
سەنات ءتوراعاسى ماۋلەن اشىمبايەۆ اتاپ وتكەندەي، بۇل زاڭدار سوت جۇيەسىن جانە سوت ءىسىن جۇرگىزۋ ءتارتىبىن ودان ءارى جەتىلدىرۋ جونىندەگى مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرمالارىن ورىنداۋ ءۇشىن ءبىر توپ پارلامەنت دەپۋتاتىنىڭ باستاماشى بولۋىمەن ازىرلەنگەن.
ناقتى ايتقاندا، اتالعان زاڭدار اۋداندىق سوتتاردىڭ ءتوراعالارىن سايلاۋدىڭ جاڭا تەتىگىن ەنگىزۋدى جانە سۋديالارعا ەشكىمنىڭ قىسىم جاساماۋىن قامتاماسىز ەتۋدى كوزدەيدى. سونداي- اق زاڭدارعا اپەللياتسيالىق ينستيتۋتتى جەتىلدىرۋگە قاتىستى ەرەجەلەر، جوعارى سوت كەڭەسىنىڭ ءرولىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان نورمالار جانە باسقا دا ماڭىزدى جاڭاشىلدىقتار ەنگىزىلگەن.
«مەملەكەت باسشىسى ەلىمىزدىڭ سوت جانە قۇقىق قورعاۋ جۇيەلەرىن جەتىلدىرۋگە قاتىستى ءبىرقاتار ماڭىزدى مىندەتتى ايقىنداپ بەردى. بۇگىن قابىلدانعان زاڭدار - كەيىنگى جىلدارى وسى باعىتتا جۇيەلى تۇردە ىسكە اسىرىلىپ جاتقان ناقتى شارالاردىڭ جالعاسى. بۇل زاڭداردىڭ ماقساتى - ازاماتتاردىڭ ءادىل، تاۋەلسىز جانە كاسىبي سوتقا قول جەتكىزۋىن قامتاماسىز ەتۋ. سول ءۇشىن وسى قۇجاتتار ارقىلى سۋديالاردىڭ تاۋەلسىزدىگىن نىعايتۋ جانە سوت ءىسىن جۇرگىزۋ ءتارتىبى جەتىلدىرىلەدى. الداعى ۋاقىتتا زاڭدار قوعامنىڭ، ازاماتتار مەن بيزنەستىڭ تالابىنا ساي سوت جۇيەسىن قالىپتاستىرۋعا ءوز ۇلەسىن قوسادى دەپ سەنەمىز»، - دەدى ماۋلەن اشىمبايەۆ.