قازاقتا «قۇلدار عانا جالاڭباس جۇرەدى» دەگەن ۇعىم بولعان - تاقيا تىگەتىن تارازدىق شەبەر

None
تاراز. قازاقپارات - تارازدىڭ قىز- قىز قايناعان بازارىندا تولىپ تۇرعان تاقيانى ەر ادامنىڭ قولىنان شىقتى دەپ كىم ويلايدى، ءسىرا؟ ادەتتە، تىگىنشى دەسە، ايەل ادام كوز الدىمىزعا ەلەستەيتىنى تاعى بار.

سوندىقتان، تاقيا تىگەتىن ىسمەر مەيىرجان اسابايەۆ جايلى ەستىگەندە، «ءوزى تىگە قويماس، سول ءىستىڭ ۇيىمداستىرۋشىسى، بالكىم باسشىسى بولار» دەگەن دە وي كەلدى. ءبىراق، مەيىرجان ابدۋراحمان ۇلىنىڭ تەك ەرلەر تاقياسىن عانا ەمەس، ايەلدەر مەن قىز- كەلىنشەكتەردىڭ دە باس كيىمدەرىن، ءتىپتى ساۋكەلەلەرىن دە ءسانىن كەلتىرىپ، ءوزى تىگەتىنىن ەستىگەندە، قايران قالدىق، دەپ جازادى «قازاقپارات» ءتىلشىسى.

«مەنىڭ اتالارىم شەبەر بولعان، قازاقتىڭ ۇلتتىق ونەرىن دامىتقان. اتام ەر- توقىم، جۇگەن، اۋىزدىق سىندى ات ابزەلدەرىن جاساعان. ىسمەرلىك ماعان سولاردان دارىدى. نەگىزگى ماماندىعىم - ينجەنەر- تەحنولوگ. «تاراز بىلعارى اياق كيىم» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگىندە 25 جىلداي قاراپايىم جۇمىسشىدان باستاپ، باسشىلىق قىزمەتكە دەيىنگى لاۋازىمدا ەڭبەك ەتتىم. سول ارالىقتا كەڭەس وداعى تاراپ، توقىراۋ جىلدارى باستالدى. سوسىن قانىمدا بار نارسە بولعان سوڭ، وسى ىسكە تاۋەكەل ەتىپ، باستاپ كورگىم كەلدى. العاشىندا «مۇنى قايتەسىڭ، قىتايدىڭ ارزان تاۋارلارى تۇرعاندا، سەنىڭ تاقياڭدى كىم السىن؟ ودان دا ساۋدامەن اينالىس» دەپ اقىل ايتقاندار كوپ بولدى. ولارعا مەن «قىتاي - قازاق ەمەس، ءبىزدىڭ ۇلتتىق ءدىلىمىزدى، ءدىنىمىزدى بىلمەيدى» دەپ جاۋاپ بەردىم. شۇكىر دەيىن، ەگەمەندىك الىپ، ەتەك- جەڭىمىزدى جيىپ، ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزعا قايتا ورالا باستادىق. ونىمەن قوسا، ۇلتتىق كيىمدەرگە دەگەن قۇرمەتىمىز ارتىپ، كوپ سۇرانىسقا يە بولا باستادى»، - دەيدى ىسمەر.

ونىڭ بۇل ءسوزىنىڭ ايقىندىعىن بۇگىندە تىگىنشىگە تاپسىرىس بەرەتىندەر تەك جامبىل وبلىسىنىڭ عانا تۇرعىندارى ەمەستىگىنەن- اق بايقادىق. شەبەرگە سوناۋ ماڭعىستاۋ، اقتوبە وڭىرلەرىنەن، سولتۇستىك، وڭتۇستىك قازاقستان، الماتى، قاراعاندى قالالارىنان، كەيدە ءتىپتى مىڭ داناعا دەيىن ارنايى تاپسىرىستار ءتۇسىپ تۇرادى. مەيىرجان ابدۋراحمان ۇلى ايىنا شامامەن 500-گە جۋىق باس كيىم تىگەدى.

تىگىنشىلەردىڭ ايتۋىنشا، ۇلتتىق كيىم تىگۋ ءبىر بولەك، تاقيا تىگۋ ءبىر بولەك دۇنيە. بايقاساڭىزدار، ۇلتتىق كيىم تىگەتىندەردىڭ دەنى باس كيىم تىگە بەرمەيدى. سەبەبى، ۇساق جۇمىسى كوپ، ءبىراز ۋاقىتتى، توزىمدىلىكتى تالاپ ەتەدى. وسى ورايدا، «نەگە قازاقتىڭ باسقا ۇلتتىق كيىمدەرى - شاپان، كامزول نەمەسە ەتىك ەمەس، ءدال وسى تاقياعا تاڭداۋىڭىز ءتۇستى؟» دەگەن ساۋال تۋىندايدى.

«ەرتەرەكتە ەرلەر دە، ايەلدەر دە جالاڭباس جۇرمەگەن. سەبەبى، سول زاماندا «قۇلدار عانا جالاڭباس جۇرەدى» دەگەن ۇعىم بولعان. بەرىگە دەيىن اتا- اجەلەرىمىز جازدا دا مىندەتتى تۇردە باس كيىم كيىپ جۇرگەن. «جەتپىس جەتى اۋرۋدىڭ باسى - جەل» دەگەن اتالارىمىز باستىڭ ءوز تەمپەراتۋراسى بولاتىنىن، ونى ساقتاپ ءجۇرۋ كەرەكتىگىن بىلگەن. جالاڭباس جۇرگەن ايەل- قىزدارعا زيان: ءسوز قۋاتى، كوز قۋاتى اسەر ەتەدى. شاش ارقىلى دەنەگە تەرىس ەنەرگيا ەنىپ، ول ۇنەمى السىرەپ، ءوز مىندەتىن اتقارۋدان قالادى. مەنىڭ بۇل كاسىپتى قولعا العان ماقساتىمنىڭ ءبىرى دە وسى ەدى. اسىرەسە، جاستاردىڭ باس كيىمگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، دەنساۋلىقتارىن ساقتاۋدا ۇلەس قوسۋدى ويلادىم.

بۇرىن قىزدارىمىز ءۇش جاسىنان باستاپ تاقيا، ۇزاتىلعان ساتتە ساۋكەلە كيسە، كەلىن اتانعاننان باستاپ ورامال تاعىپ، پەرزەنت سۇيگەن سوڭ كيمەشەك كيگەن. قىزداردىڭ تاقياسى قىزىل، القىزىل، كۇلگىن، جاسىل تۇستەرمەن بارقىت، قامقا سەكىلدى ماتادان سىرىپ تىگىلەدى. ونى ءتۇرلى- ءتۇستى مونشاق- مارجاندارمەن بەزەندىرۋگە بولادى»، - دەپ جاۋاپ قاتتى تاقيا تۋرالى بىلەتىن اقپاراتتارىمەن بولىسكەن تىگىنشى.

بايقاعانىمىز، مەيىرجان اسابايەۆتىڭ بويىندا قازاقىلىق باسىم. ولاي بولماعان كۇندە قازاقتىڭ تاقياسىن دا تىكپەس ەدى- اۋ، ءسىرا. تارازدا العاش رەت «كورىسۋ» كۇنى ۇيىمداستىرىلعان كەشتە ونداعى بارلىق ازاماتتاردىڭ باسىنا ءبىر- ءبىر تاقيادان تارتۋ ەتۋى دە ونىڭ ۇلتقا، داستۇرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ايعاقتاپ تۇرعانداي.

ايتا كەتسەك، 14- ناۋرىزدا ەلىمىزدە بەرەكە- بىرلىك پەن ىرىس- ىنتىماق مەرەكەسى - كورىسۋ كۇنى اتالىپ ءوتتى.

قاسىم- جومارت توقايەۆ قازاقستاندىقتاردى امال مەيرامىمەن قۇتتىقتادى.

بيىل ماڭعىستاۋدا امال مەرەكەسى حالىقارالىق دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلدى.

تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، ەتنوگراف، باتىس قازاقستان يننوۆاتسيالىق- تەحنولوگيالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى جاسقايرات ەرنازاروۆ كورىسۋ كۇنى تۋرالى وي ءبولىستى.

سوڭعى جاڭالىقتار