ماسكۇنەمدىك ۇلتتى ازدىرادى

استانا. قازاقپارات - دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى الكوگوليزمدى اۋرۋ دەپ تانىعان.

دەنەسىن اراق ۋلاعاندارعا بۇل دياگنوز قويىلعانعا دەيىن ول ابىرويدان، جۇمىستان، دەنساۋلىقتان، وتباسى مەن اعايىن-تۋىستان ايىرىلاتىنىن جازىپ وتىرۋدىڭ ءوزى ارتىق.

مەملەكەتتەن دە، مەديتسينادان دا بۇرىن وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ دەنساۋلىعىنا الدىمەن اتا-اناسى جاۋاپتى. شارانا قۇرساققا بىتكەن كۇننەن باستاپ نە ءىشتىڭ، نە جەدىڭ، ونى توعىز اي كوتەرگەندە قۋانىپ ءجۇردىڭ بە الدە تاۋقىمەت شەكتىڭ بە - وسىنىڭ ءبارى بالانىڭ بۇكىل ومىرىنە اسەر ەتەدى. الىستان وراعىتا بەرمەي توتەسىنەن ايتقاندا، جاستاردىڭ ىشىمدىككە سالىنۋىنا الدىمەن وتباسى، سودان كەيىن جۇرگەن ورتاسى اسەر ەتەتىنى دالەلدەنىپ وتىر. ددۇ ادامداردىڭ دەنساۋلىعى 50-55 پايىز - ءومىر ءسۇرۋ سالتىنا، 20-23 پايىز - تەگىنە، 20-25 پايىز - قورشاعان ورتا، ياعني ەكولوگياعا، 8-12 پايىز ۇلتتىق دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ جۇمىسىنا بايلانىستى ەكەنىن ايتادى.

ەلىمىزدىڭ زاڭناماسىنا سايكەس الكوگولدى ىشىمدىكتەردى تەك 21 جاستان اسقاندارعا ساتۋعا رۇقسات ەتىلەدى. الايدا «دەنساۋلىق» ۇلتتىق قاۋىمداستىعى جانە الماتى مەنەدجمەنت ۋنيۆەرسيتەتى جۇرگىزگەن زەرتتەۋلەر مۇلدە باسقا جايتتاردى انىقتاپ وتىر. ماسەلەن، ساۋالداماعا قاتىسقانداردىڭ 63 پايىزى اراق-شاراپتىڭ ءدامىن العاش رەت 18 جاسقا دەيىن، 31 پايىزى 18 بەن 21 جاس ارالىعىندا، تەك 6 پايىزى عانا 21 جاستان اسقان سوڭ تاتىپ كورگەن. ەڭ وكىنىشتىسى - بۇل زەرتتەۋلەر جاستار اراسىنداعى ماسكۇنەمدىكتىڭ 25 پايىزى كۇيزەلىس، ۇيدەگى ۇرىس-كەرىس پەن تورىعۋدان، تىعىرىققا تىرەلۋدەن بولاتىنىن انىقتاپ وتىر.

زەرتتەۋدىڭ ماقساتتى توبىنا اتالعان وقۋ ورنىنىڭ ءبىرىنشى كۋرستا وقيتىن 32 ستۋدەنتى تارتىلدى. جوبانىڭ ءىس-شارالارى 2022 -جىلدىڭ 10-قازانىنان 10-قاراشاسىنا دەيىن وتكىزىلىپ، الماتىنىڭ 16 جوعارى وقۋ ورنىنىڭ ستۋدەنتتەرىنەن ساۋالداما الىندى.

«زەرتتەۋ جۇمىستارى 18-21 جاس جانە ودان جوعارى جاستاعى 947 رەسپوندەنت قاتىسقان الەۋمەتتىك ساۋالداما ادىسىمەن جۇرگىزىلدى. ءبىرىنشى بولىمدە رەسپوندەنتتەردەن جاسى، ولاردىڭ ءقاۋىپ فاكتورلارىنا كىرۋ- كىرمەۋى، ىشىمدىكتەردىڭ زيانى تۋرالى اقپاراتتار سۇرالسا، ەكىنشى بولىمدە الكوگولدى تۇتىنۋعا كوزقاراسى مەن الكوگولدى تۇتىنۋعا قارسى قانداي شارالار ءتيىمدى دەپ سانايتىنى تۋرالى ارنايى سۇراقتار بولدى»، دەيدى «دەنساۋلىق» ۇلتتىق قاۋىمداستىعى ساراپشىسى دانيلا بەكتۇرعانوۆ.

دەنساۋلىققا زياندى فاكتورلار قاتارىندا تەمەكى شەگۋ (59 پايىز)، الكوگولدى ىشىمدىك ءىشۋ (52 پايىز)، قوزعالىسى از ءومىر سالتى (30 پايىز)، تەڭشەلگەن تاماقتانۋ (33 پايىز) جانە ارتىق سالماق (34 پايىز) اتالدى.

ساۋالداماعا قاتىسقانداردىڭ ۇشتەن ءبىرى (33 پايىز) اراق-شاراپتىڭ ۇدايى قىمباتتاپ جاتقانى ىشىمدىك ىشۋگە توقتاۋ سالا المايتىنىن مالىمدەگەن. قالعان رەسپوندەنتتەر باعانىڭ ءوسۋى تۇتىنۋعا اسەر ەتەتىنىن مويىندادى. ياعني 27 پايىزى الكوگول ساتىپ الۋدى سيرەتسە، 16 پايىزى ارزانداۋ برەندتەرگە كوشىپ، 15 پايىزى مولشەرىن ازايتىپ، 9 پايىزى كۇشتىلىگى تومەن سۋسىندار ساتىپ الادى.

سونداي- اق رەسپوندەنتتەردىڭ شامامەن 28 پايىزى الكوگولدىڭ دەنساۋلىققا زيانىن ازايتۋ مۇمكىن ەمەس دەسە، 25 پايىزى ەگەر الكوگولى از سۋسىندارعا اۋىسسا، زيانىن ازايتۋعا بولادى دەپ سانايدى. ال ولاردىڭ كوپشىلىگى جاستار اراسىنداعى ماسكۇنەمدىكتىڭ تارالۋىنا ارالاساتىن ورتاسىنىڭ ىقپال ەتەتىنىن العا تارتىپتى.

«ساۋالداماعا قاتىسۋشىلاردىڭ 25 پايىزى تورىعۋ، كۇيزەلىس، ۇرىس-كەرىس پەن ءتۇرلى جاعدايعا تاپ بولىپ، تىعىرىققا تىرەلۋ سالدارىنان ىشىمدىككە ءۇيىر بولىپ جاتقانى الاڭداتادى. بۇل كورسەتكىش 2018 -جىلعى دەرەكتەرمەن سالىستىرعاندا ءبىرشاما ءوستى، ول كەزدە بۇل كورسەتكىش 22 پايىز بولاتىن»، دەيدى «دەنساۋلىق» ۇلتتىق قاۋىمداستىعى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ءارى دارىگەر گينتاۋتاس-يۋوزاس كەنترا.

ساۋالداماعا قاتىسقانداردىڭ 52 پايىزى الكوگولدىك ىشىمدىكتەردى ساتۋ شارتتارىن قاتاڭداتۋ مەن باعانى كوتەرۋ ماسكۇنەمدىكپەن كۇرەستە ءتيىمدى شارا دەپ سانايدى جانە 42 پايىزى ايىپپۇل سالعان دۇرىس دەپتى. سونداي-اق 27 پايىزى سالاماتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋعا كوبىرەك كوڭىل ءبولۋ كەرەك دەسە، 26 پايىزى ارزان نەمەسە تەگىن سپورت سەكتسيالارىنىڭ سانىن كوبەيتۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيدى.

قاراپ وتىرساق، وسىدان 5 جىلداي بۇرىن قازاقستان ورتالىق ازيادا ماسكۇنەمدىك جاعىنان العاشقى ورىندا بولعان. ءتىپتى وتباسىندا ماسكۇنەم اكە- شەشەسى بار بالالاردىڭ قاۋىمداستىعى دا قۇرىلعان. ويتكەنى مۇنداي وتباسىندا وسكەن بالانىڭ پسيحيكاسى بۇزىلادى.

ال ماماندار اراق جەڭگەن اداممەن الدىمەن سويلەسىپ، سەبەبىنە ءۇڭىلۋ كەرەك ەكەنىن، پسيحولوگ پەن ناركولوگتىڭ كومەگىنە جۇگىنۋدىڭ ماڭىزىن العا تارتادى. ءبىراق ءبىزدىڭ قوعام پسيحولوگكە بارۋعا جۇرەكسىنەدى. سەبەبى «پسيحيكاسى دۇرىس ەمەس دەگەن تىزىمگە ەنەدى ەكەنسىڭ، جۇمىسقا الماي قويادى» دەگەن پىكىر بار. الايدا ەلىمىزدە ەشقايدا تىركەلمەي-اق پسيحولوگتىڭ كومەگىن الۋ مۇمكىندىگى بار. ءبىراز مامان قۇپيا قابىلدايدى، جەكە اقپاراتتى كورسەتپەي ەمدەي بەرەدى. بۇعان قوسا ارنايى رەابيليتاتسيا ورتالىقتارى بار. ول جەرگە كوبىنە ءوز بەتىمەن ەمدەلۋگە شاماسى جەتپەيتىن، اراقتان باس تارتا المايتىن قيىن جاعدايداعى ادامدار تۇسەدى. مۇنداي مەكەمەگە كەز كەلگەن ادامدى كىرگىزە بەرمەيدى، تۇسكەن ناۋقاستار ءۇش ايدان باستاپ بىرنەشە جىلعا دەيىن جاتىپ ەمدەلەدى.

جالپى، ادامدى ماسكۇنەمدىكتەن ارىلتۋدىڭ 12 قادامى بار. رەابيليتاتسيا ورتالىعىندا ناۋقاس وسى 12 قادامنان ءوتىپ، ەم الادى. ءبىر ەرەكشەلىگى - مۇنداي ورتالىقتا دارىگەرلەر مەن پسيحولوگتەر عانا ەمەس، كەزىندە ءوزى ماسكۇنەم بولعان قاراپايىم ادامدار دا قىزمەت ەتەدى. وسىنداي شارالاردان كەيىن دە ايىققاندار بار، ءبىراق تولىق جازىلىپ كەتكەندەردىڭ سانى اسا كوپ ەمەس...

سول سياقتى انونيم قاۋىمداستىقتاردىڭ دا ماسكۇنەمدىكتەن ارىلۋدا پايداسى كوپ. مۇنداي ورتاعا تاپ بولعانداردان ۇنەمى جاقسى ناتيجە بايقالادى. ويتكەنى انونيم قاۋىمداستىقتاردىڭ قىزمەتى تەگىن، ەكىنشىدەن ادام ءوز ەركىمەن كەلەدى. ۇشىنشىدەن، انونيم توپتاردا بارلىعىنىڭ احۋالى بىردەي. بۇل جەردە ناۋقاستىڭ «مەن ماسكۇنەممىن» دەپ ايتۋى ماڭىزدى. سەبەبى ىشىمدىككە سالىنعاندار ءوز اۋرۋىن مويىنداعاندا عانا ەركىمەن ەم- دوم الۋعا كونەدى.

ايناش ەسالى

الماتى

«ەگەمەن قازاقستان»