حالىق جاۋىنىڭ وتباسى بۇل ۇيدە تۇرۋعا بولمايدى. بەيىمبەت تۋرالى ەستەلىكتەن

استانا. قازاقپارات – بۇل جازبا بەيىمبەت مايليننىڭ قىزى ءرازيانىڭ ەستەلىگىنەن الىندى.

...ۇيدەن كىسى ارىلمايتىن. اسىرەسە، ساكەن مەن ءىلياس اعالاردى ءجيى كورەتىنمىن. ۇشەۋى كابينەتتەن شىقپايتىن. ساكەن قايتار كەزدە «ماشينا شاقىرايىن» دەگەندە، قالعان ەكەۋى «جاياۋ- اق بارايىق، جولاي اڭگىمەلەسەمىز» دەيتىن. وسىنىڭ وزىنەن ءبىر-بىرلەرىن قاتتى قۇرمەتتەيتىندىكتەرى بايقالاتىن. ءالى كۇنگە كوز الدىمدا. ۇشەۋى جۇپتارىن جازباي كەتىپ بارا جاتادى... قانداي جاراسىمدى ەدى. اكەم كوپ جازاتىن. جۇمىس كابينەتىنەن شىقپايتىن. قاشان كورسەم دە جازادى دا وتىرادى. ءبىر كۇنى ءتۇن ورتاسىندا ويانسام جازۋ ۇستەلىنە ءتونىپ، قولىنان قالامى تۇسپەي وتىر.

- پاپا، دەمالمايسىز با؟ نە جازىپ وتىرسىز؟ - دەدىم.

- قالقام (مەنى وسىلاي اتايتىن)، بۇل جۇمىستى تەزىرەك ءبىتىرۋىم كەرەك. ماسكەۋگە بارعاندا ورىستىڭ اتاقتى جازۋشىسى ماكسيم گوركيمەن كەزدەسكەنمىن. سوندا ول اڭگىمە اراسىندا «قازاقتىڭ اراسىندا باتىر جىگىتتەر بولدى ما؟» دەپ سۇراپ ەدى. مەن امانكەلدى يمانوۆ جونىندە ايتتىم. «وندا ونى حالىققا كەڭىرەك تانىتۋ كەرەك» دەگەندەي وي ايتتى. امانكەلدى تۋرالى ءبىراز دەرەكتەر تاپتىم. سولاردى قاعازعا ءتۇسىرىپ وتىرعانىم عوي. تاياۋدا امانكەلدى تۋرالى كينو شىعادى.

اكەم ايتقانداي كەيىن امانكەلدى تۋرالى فيلم ءتۇسىرىلىپ ءبىتتى. 1937 -جىلعى قازاننىڭ بەسى... ۇيدە ۇشەۋمىز عانا. اعام اۋكەن، مەن، ءىنىم مەرەكە. دۇكەنگە بارعانمىن. سىرتقى قابىرعاسىندا افيشا ءىلۋلى تۇر: «ەرتەڭ «امانكەلدى» فيلمى كورسەتىلەدى. سەناري اۆتورى بەيىمبەت مايلين» دەپ جازىلعان. قۋانىپ، ۇيگە جۇگىرىپ كەلىپ اۋكەن مەن مەرەكەگە ايتىپ جاتىرمىن. «پاپامنىڭ كينوسى شىقتى» دەپ ءمازبىز. ەرتەڭىنە، قازاننىڭ التىسى كۇنى تاڭەرتەڭ اكەم كەلدى ۇيگە. جۇدەپ كەتىپتى. ساقال-مۇرتى وسكەن. مەنى قۇشاقتاپ وقۋىمنىڭ جاعدايىن سۇرادى.

- قالقام، مەن شارشاپ كەلدىم، - دەدى.

- دەمالايىن. جاقسىلاپ ءبىر ۇيىقتايىن.

- دەمالاڭىز، پاپا. مەن ەشقايدا بارمايمىن. ۇيدە بولامىن، - دەدىم. اۋكەن مەن مەرەكە ەسىك الدىنا شىعىپ كەتتى. ءبىزدىڭ ۇيدەگى داعدى - جازدا ساياجايدا بولامىز. وقۋ باستالار الدىندا عانا ۇيگە قايتاتىنبىز. شەشەم وسى ۋاقىتتا بالامەن ساياجايدا ەدى.

كەشكە جاقىن ەسىكتەگى قوڭىراۋ مازا بەرمەدى. بارىپ ەسىك اشتىم. ەڭگەزەردەي ەكى ورىس تۇر. شامامەن قىرىقتىڭ ۇستىندەگىلەر.

- مايليننىڭ پاتەرى مە؟

- ءيا.

- پاپاڭ قايدا؟

- پاپام ۇيدە جوق.

- جوعى قالاي؟

- مامامنىڭ قاسىندا. ساياجايدا.

- الداما، - دەپ مەنى ىسىرىپ تاستاپ كىرىپ كەلدى. ولارمەن جاعالاسىپ پاپام جاتقان بولمەگە مەن دە كىردىم.

- ازامات، مايلين. تۇرىڭىز. ءسىز تۇتقىندالدىڭىز، - دەدى ەكەۋىنىڭ ءبىرى. مىنا ءسوزدى ەستىگەندە ەسىمنەن تانىپ قالا جازدادىم. پاپامنىڭ ەكى قولىن كوتەرگىزىپ قويدى. قالتاسىنان پارتبيلەتىن، پاسپورتىن الدى. - قازىر ءۇيدى تىنتەمىز، - دەدى الگىلەردىڭ ءبىرى. ءبىز ءوزى - دۇنيە-مۇلىكتى كوپ جيناماعان ادامدارمىز. اكەم اقشانى كاسساعا سالاتىن. «بالالارىم ءوسىپ كەلە جاتىر، وقىتام» دەيتىن. وقىتاتىن بالالارىنىڭ قاتارىنا مەنى، مەرەكەنى جاتقىزاتىن. كەلگەندەر ديۆاندى، شكافتى اقتاردى. ساسقاندىكى مە، ۇرەيدىڭ اسەرى مە دالاعا شىعىپ اۋكەن مەن مەرەكەنى شاقىرىپ كەلدىم.

بەيىمبەت مايليننىڭ ۇرپاقتارى: ءبىرىنشى قاتاردا (سولدان وڭعا قاراي): بەيىمبەتتىڭ زايىبى گۇلجامال، شەتتە وتىرعان قىزى ءرازيا (روزا)، ورتاداعى ءابىلقاسىم، ەكىنشى قاتاردا (سولدان وڭعا قاراي): ۇلدارى مەرەكە، ەدىل، ورتاداعى كۇيەۋ بالاسى قادىر، جانىنداعى قىزى گۇلسىم.

«ۇيگە جۇرىڭدەر. پاپامدى تۇتقىنداپ جاتىر» دەدىم. ەكەۋى قۇستاي ۇشىپ جەتتى. الگى ەكەۋى پاپامنىڭ جۇمىس كابينەتىنە كىردى. وندا نەگىزىنەن كىتاپتار بار. ەكى-ءۇش قابىرعانى الىپ جاتىر. كىتاپتاردان باسقا مۇندا ديۆان بار. جولداستارى كەلگەندە وسىندا وتىراتىن. الگىلەر كىتاپتاردى شاشىپ، اقتارىپ جاتىر. ەكى ۇل سەلتيىپ تۇر. قانشا دەگەنمەن قىزبىن عوي، مەن باردىم دا پاپامنىڭ قاسىنا وتىردىم. ەكى ورىسقا بار ورىسشاممەن ايتىپ جاتىرمىن: - نەگە پاپامدى تۇتقىنداپ جاتىرسىڭدار؟ ول جازۋشى. ەشكىمگە زيانى جوق. تاياۋدا عانا امانكەلدى تۋرالى كينو ءتۇسىردى. امانكەلدى سىزدەردىڭ چاپايەۆتارىڭىز سەكىلدى، - دەيمىن. - ءۇش كۇننەن كەيىن پاپاڭدى ۇيگە قايتارامىز، - دەدى.

جاڭاعى ەكەۋى جۇك ماشيناسىن شاقىرتتى. كىتاپتاردى، قولجازبالاردى تيەپ الىپ كەتتى. سودان كەيىن «چەرنىي ۆورون» شاقىرتتى. ءتۇسى قاپ-قارا، كىشكەنتاي ماشينانى جۇرت وسىلاي اتايتىن. اكەم كەتەردە بىزبەن قوش ايتىستى. اۋكەنگە ايتقانى: «سەن بالانىڭ ۇلكەنىسىڭ. الدىمەن اناڭدى كۇت. ەكىنشى مىنا باۋىرلارىڭا قامقور بول» دەدى. باسقامىزعا قاراپ: «سەندەردەن سۇرايتىنىم ءبىر- اق نارسە. وقىڭدار، وقىڭدار، وقىڭدار» دەدى ءۇش رەت قايتالاپ. سول جەردە بوتاداي بوزداپ قالا بەردىك. پاتەرىمىز ەكىنشى قاباتتا ەدى. بالكونعا جۇگىردىك. اكەم تومەنگە تۇسكەننەن كەيىن توبەگە قاراپ ءبىراز تۇردى. سول كەتكەننەن اكەمدى كورگەن جوقپىن. 1937 -جىلدىڭ اياق كەزىندە شەشەم اكەممەن جولىعىسۋعا بارعاندا پاپام ايتىپتى: «گۇلجامال، ءبىر ءوتىنىش بار. سونى ورىندا. ۇلدىڭ اتى ۇل عوي. ەندىگى كەلگەندە ەكى قىزىمدى الا كەلشى» دەگەن ەكەن. «جارايدى» دەپتى مامام.

شەشەم وسىنى ايتىپ كەلگەندە قاتتى قۋاندىم. «پاپاما بارامىز. پاپامدى كورەمىز» دەپ شاتتاندىق. ول كەزدە قاننەن-قاپەرسىز ءوسىپ كەلە جاتقان بالا ەدىك قوي. مەنىڭ نەشەدە ەكەنىمدى الگىندە ايتتىم. مەرەكە ون بىردە، ەدىل التىدا، كىشكەنتاي گۇلسىم ەكى جاستا عانا بولاتىن. تاماعىن الدىق. گۇلسىمدى كوتەرىپ باردىق. ءبىر قازاق ساقشى شەشەمە: «كۇتە تۇرىڭىز. قازىر جۇزدەستىرەمىز» دەدى. راس پا وتىرىك پە دەيمىن. جۇرەك الىپ ۇشادى. «شىنىمەن پاپامدى كورەم بە ەكەن؟!». ءبىر ۋاقىتتا سىرتقى ەسىكتەن ءسابيت مۇقانوۆ كىردى. بىردەن تانىدىم. ءبىزدىڭ ۇيگە تالاي كەلگەن. ونىڭ ۇستىنە ول كىسىنىڭ ارىستان دەگەن بالاسىمەن ءبىر كلاستا وقىعام. ءسابيت اعا ءبىزدى كورمەگەن بولىپ ءوتىپ كەتتى. «نەگە ءويتتى ەكەن؟» دەيمىن ىشىمنەن.

ءبىز تۇرمىز. ءبىرازدان سوڭ ءسابيت كەتىپ قالدى. الدەن كەيىن ساقشى كەلىپ: «كەزدەسۋ بولمايتىن بولدى» دەدى. شەشەم ەڭىرەپ قويا بەردى. وعان مەن قوسىلدىم. ءسويتىپ، كوز جاسىمىزدى كول ەتىپ ۇيگە قايتتىق. 1938 -جىلعى اقپاننىڭ اياق كەزى بولۋى كەرەك. شەشەم ۇيگە جىلاپ كەلدى. اكەممەن كەزدەسۋگە بارعان ەكەن. ۇلىقسات بەرمەپتى. قولىندا اكەمنىڭ سۇر جاداعايى. سول كۇزدىك پالتونى قۇشاقتاپ ەڭىرەپ قويا بەردىم. «پاپامنىڭ پالتوسى عوي. ءوزى قايدا؟» دەيمىن. «جەتىم بولدىڭدار. ەندى پاپالارىڭ جوق» دەدى شەشەم.

بۇدان كەيىنگى ازابىمىزدى ءتىرى ادامنىڭ باسىنا بەرمەسىن. كوپ ۇزاماي جىلى ۇيامىز - باسپانامىزدان قۋىپ شىقتى. سەبەپ: «حالىق جاۋىنىڭ» وتباسى بۇل ۇيدە تۇرۋعا بولمايدى». سودان باسقا ءبىر ءۇيدى پانالادىق. ونىڭ ءبىر بولمەسىندە ءبىز، تاعى ءبىر بولمەسىندە جانسۇگىروۆتەردىڭ وتباسى تۇردى. اس بولمەمىز ورتاق. جاعدايىمىز مۇشكىل. نان الاتىن دا اقشا جوق. ۇيىمىزدەن بۇرىن كىسى قۇرعاماسا، ەندى ءبىر ادام كىرىپ شىقپايدى. كۇن كورۋ قيىن بولعاننان كەيىن كوزىم قيماسا دا پاپامنان قالعان كىتاپتاردى ساتىپ، ۇيگە از-ماز اقشا اكەلەتىن بولدىم. شاڭىراقتاعى باس كوتەرەر ءوزىم بولىپ قالدىم.

madeniportal.kz