ە ا ە و- نىڭ سىرتقى ساۋدا سالاسىنداعى مۇددەسى جىلدان جىلعا كەڭەيىپ كەلەدى – ق ر پرەزيدەنتى

استانا. قازاقپارات - مەملەكەت باسشىسى بىشكەكتە وتكەن جوعارى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كەڭەستىڭ (ج ە ە ك) كەزەكتى وتىرىسىنا قاتىستى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات اقوردانىڭ رەسمي سايتىنا سىلتەمە جاساپ.

سامميتكە قازاقستان پرەزيدەنتىمەن قاتار قىرعىزستان پرەزيدەنتى – ج ە ە ك ءتوراعاسى سادىر جاپاروۆ، ارمەنيا پرەمەر-ءمينيسترى نيكول پاشينيان، بەلارۋس پرەزيدەنتى الەكساندر لۋكاشەنكو، رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين، ە ا ە و جانىنداعى باقىلاۋشى مەملەكەتتەردەن - كۋبا پرەزيدەنتى ميگەل دياس-كانەل، وزبەكستان پرەمەر-ءمينيسترى ابدۋللا اريپوۆ، ت م د اتقارۋشى كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى - اتقارۋشى حاتشىسى سەرگەي لەبەديەۆ، سونداي-اق ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيا القاسىنىڭ ءتوراعاسى ميحايل مياسنيكوۆيچ قاتىستى.

قاسىم-جومارت توقايەۆ، ەڭ الدىمەن، قوناقجايلىق كورسەتكەنى، وتىرىستى جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرعانى ءۇشىن قىرعىز تاراپىنا جانە سادىر جاپاروۆتىڭ جەكە وزىنە العىس ايتتى.

مەملەكەت باسشىسى ە ا ە و- عا مۇشە ەلدەردىڭ پرەزيدەنتتەرى جەلتوقسان ايىنداعى كەزدەسۋلەردە ءداستۇرلى تۇردە بىرلەسكەن جۇمىستى قورىتىندىلاپ، الداعى كەزەڭدە اتقاراتىن مىندەتتەردى ايقىندايتىنىن اتاپ ءوتتى.

- ءبىز بۇگىندە الەمدەگى ساۋدا- ساتتىقتى ايتارلىقتاي شەكتەيتىن ءتۇرلى تىيىمدار، كۆوتالار مەن باج سالىقتارى ەنگىزىلىپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز. ەاەو اياسىنداعى ىنتىماقتاستىعىمىز جاھاندىق ۇردىستەردەن ەرەكشەلەنەتىنى كەلەشەككە سەنىم ۇيالاتادى. سىرتقى فاكتورلاردىڭ قىسىمىنا قاراماستان، قازاقستاننىڭ ەاەو- عا مۇشە ەلدەرمەن تاۋار اينالىمى بيىل قاڭتار- قازان ايلارىندا 7 پايىزعا ءوسىپ، 23 ميلليارد دوللارعا جەتتى. بىرلەسكەن اۋقىمدى جوبالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. ءوزارا ەسەپ ايىرىسۋدا ۇلتتىق ۆاليۋتالاردىڭ ۇلەسى ارتىپ كەلەدى. بۇل ءوزارا ءىس-ارەكەتتەردىڭ دەڭگەيى جوعارى جانە ينتەگراتسيالىق سەرىكتەستىگىمىزدىڭ الەۋەتى مول ەكەنىن انىق كورسەتەدى، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى گەوساياسي تۇراقسىزدىق جاعدايىندا ە ا ە و- عا مۇشە ەلدەردىڭ ەكونوميكالىق بايلانىستاردى ساقتاۋى جانە نىعايتۋى، ورتاق قاعيداتتار مەن ماقساتتار اياسىندا ساۋدا-ەكونوميكالىق قاتىناستاردى دامىتۋ ءۇشىن كۇش بىرىكتىرۋى اسا ماڭىزدى. وسىعان وراي مەملەكەت باسشىسى ءبىرقاتار باسىم ماسەلەنى اتاپ ءوتتى.

- الەمدىك ينفلياتسيانىڭ ەلدەرىمىزدىڭ ەكونومكاسىنا كەرى اسەرىن ازايتۋ ماڭىزدى. حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ بولجامدارى كوڭىل كونشىتپەيدى. حالىقارالىق ۆاليۋتا قورى 2023-جىلى الەمدىك ەكونوميكانىڭ وسىمىنە قاتىستى بولجامدى 2,7 پايىزعا دەيىن، دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمى 1 پايىزعا دەيىن تومەندەتتى. وسىعان وراي ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيانىڭ دەرەگى بويىنشا، ە ا ە و- عا مۇشە ەلدەردەگى تۇتىنۋ باعاسى ءوسىپ كەلەدى. قازان ايىندا وداقتاعى ينفلياتسيا دەڭگەيى 11,5 پايىزدى قۇرادى. ونىڭ نەگىزگى ءوسىمى ازىق-تۇلىك جانە ازىق-تۇلىك ەمەس تاۋارلارعا تيەسىلى. مۇنىڭ ءبارى ازاماتتارىمىزدىڭ ساتىپ الۋ قابىلەتى مەن الەۋمەتتىك ءال-اۋقاتىنا ايتارلىقتاي اسەر ەتەدى. بەلگىلى سانكتسيالىق شەكتەۋلەر ە ا ە و- عا مۇشە بارلىق مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاسىنا قىسىم جاسايتىنىن مويىنداۋ قاجەت. سوندىقتان، ءبىزدىڭ پىكىرىمىزشە، ەلدەرىمىزدىڭ كوميسسيالارى مەن ۇكىمەتتەرى بۇل ماسەلەگە ەرەكشە نازار اۋدارىپ، اتالعان سانكسيالىق شەكتەۋلەردىڭ اسەرىن جەڭىلدەتۋ جولدارىن ۇسىنۋى كەرەك، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

پرەزيدەنت حالىقارالىق ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ ماسەلەسىن ەكىنشى باسىمدىق رەتىندە اتاپ ءوتتى.

- وداقتىڭ سىرتقى ساۋدا سالاسىنداعى مۇددەسى جىلدان جىلعا كەڭەيىپ كەلەدى. بۇل - جاقسى ءۇردىس. قازاقستان اتالعان باعىتتى قولدايدى. ەندى پرەفەرەنتسيالىق كەلىسىمدەر جاسالعان سەرىكتەستەرمەن ءوزارا ءىس-ارەكەتتىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا نازار اۋدارۋ ماڭىزدى. بۇل جەردە ۆەتنام، سەربيا جانە يران تۋرالى ءسوز بولىپ وتىر. سونداي-اق ءۇندىستان، مىسىر، يندونەزيا جانە يزرايلمەن ەركىن ساۋدا ايماعى تۋرالى كەلىسىمدەرگە قاتىستى جۇمىستى جەدەلدەتۋ ماڭىزدى. اتالعان جۇمىستى بىرلەسە جالعاستىرعان ءجون. بۇل جونىندە بىرنەشە رەت ايتتىم. قازاقستان بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىمەن ەركىن ساۋدا ايماعى تۋرالى كەلىسىم بويىنشا كەلىسسوز باستالعانىن قولدايدى. بۇل باستامانىڭ كەلەشەگى زور ءارى بۇكىل «ەۋرازيالىق بەستىكتىڭ» مۇددەسىنە ساي كەلەدى دەپ سانايمىن. ەندى وسى پروتسەستى سوزبالاڭعا سالماۋ ماڭىزدى، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

سونىمەن قاتار قازاقستان پرەزيدەنتى ە ا ە و اۋماعى ارقىلى تاۋارلاردىڭ ەركىن تاسىمالدانۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىنە دە توقتالدى. ونىڭ ايتۋىنشا، ينتەگراتسيالىق سەرىكتەستىكتىڭ تيىمدىلىگى «ءتورت ەركىندىك» قاعيداتىن ساقتاۋعا تىكەلەي بايلانىستى. ونىڭ ءبىرى - تاۋار قوزعالىسىنىڭ ەركىندىگى.

- ءبىزدىڭ ورتاق كەدەندىك اۋماعىمىز ارقىلى وتەتىن قازاقستاندىق جانە قازاقستاندىق قانا ەمەس، باسقا دا جۇكتەردىڭ قوزعالىسىن شەكتەيتىن، كۆوتا ەنگىزەتىن، كىدىرتەتىن بارلىق جاعدايدى جويۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. مۇنداي شەكتەۋلەر ەاەو اياسىنداعى ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ سيپاتىنا دا، ماقساتىنا دا ساي كەلمەيدى. ەڭ باستىسى، بۇل ەكونوميكالىق ينتەگراتسيانىڭ الەۋەتىن جۇزەگە اسىرۋدى شەكتەيدى. سانكتسيالىق شارالارعا بايلانىستى كولىك- لوگيستيكا سالاسىندا قيىندىقتار تۋىنداعان شاقتا جۇك تاسىمالىن قاداعالاۋ ءۇشىن ناۆيگاتسيالىق پلومبىلاردى قولدانۋ تۋرالى كەلىسىمنىڭ كۇشىنە ەنۋىن جەدەلدەتۋ قاجەت دەپ سانايمىز. بۇل شارا تسيفرلاندىرۋدىڭ ينتەگراتسيالىق پروتسەستەرگە وڭ اسەر ەتەر ەدى. اتالعان كەلىسىمدە قاراستىرىلعان مەملەكەتتىك باقىلاۋ شارالارىن وڭتايلاندىرۋ ەكونوميكالىق وداقتىڭ كاسىپكەرلىك جانە كولىك- ترانزيتتىك الەۋەتىن ەداۋىر ارتتىرادى. كەلىسىمدى جەدەل راتيفيكاتسيالاۋ وسى ماسەلەنى شەشۋگە ىقپال ەتەدى دەپ ويلايمىن، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ ءسوزىنىڭ سوڭىندا قىرعىز تاراپىن جانە سادىر جاپاروۆتى قىرعىزستان ءتوراعالىعىنىڭ تابىستى اياقتالۋىمەن قۇتتىقتادى. مەملەكەت باسشىسى كەلەسى جىلى بۇل مارتەبەلى ميسسيا رەسەي تاراپىنا وتەتىنىن جەتكىزدى. ونىڭ پىكىرىنشە، رەسەي ءتوراعالىعى تابىستى بولاتىنى كۇمانسىز. قاسىم-جومارت توقايەۆ ءىرى ەكونوميكا رەتىندەگى رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ كۇش-جىگەرى ە ا ە و- نىڭ دامۋىنا تىڭ سەرپىن بەرەتىنىنە سەنىم ءبىلدىردى.

جيىن قورىتىندىسى بويىنشا ءبىرقاتار قۇجات قابىلداندى.