ەرەكشە بالا ءوسىرىپ وتىرعان جالعىزباستى انانىڭ بۇكپەسىز اڭگىمەسى

استانا. قازاقپارات - قازاقتا «بالامەن سىناماسىن» دەگەن ءسوز بار. بۇل ءسوزدى حالىق تەگىن ايتپاعان. ويتكەنى «بالام - ءومىرىمنىڭ جالعاسى» دەيتىن اتا-انا ەڭ ءبىرىنشى ۇرپاعىنىڭ دەنى ساۋ، امان-ەسەن بولۋىن تىلەيدى.

الايدا قازىر بالالار اۋرۋىنىڭ بىرنەشە ءتۇرى بەلەڭ الىپ بارادى. سونىڭ ىشىندە قورقىنىشتى ستاتيستيكا تسەلەبرالدى سال اۋرۋىنا قاتىستى بولىپ وتىر. ەلىمىزدەگى تسەلەبرالدى سال اۋرۋىنا شالدىققان بالالاردىڭ جايى قوعامنىڭ ەڭ وسال تۇسى بولىپ وتىرعانى جاسىرىن ەمەس.

Massaget.kz ءتىلشىسى بالاسى تسەلەبرالدى سال اۋرۋىنا شالدىققان جالعىزباستى انامەن سۇحباتتاستى.

جانار - قىزىلوردا تۇرعىنى. 2013-جىلى 30- جەلتوقساندا ەگىزدى دۇنيەگە اكەلگەن ول مۇنداي جاعدايعا تاپ بولامىن دەپ ويلاماعان ءارى ءالى كۇنگە ناقتى سەبەبىن بىلمەي دال. سۋرەتتەرگە اسىقپاي نازار اۋدارساڭىزدار، كۇلىمدەگەن، ومىرگە ريزا، جانى جايساڭ، بىردەن ءوزىنىڭ جاعىمدى ەنەرگياسىن بەرەتىن شايحيسلام ەسىمدى 9 جاستاعى بالانى كورەسىزدەر. شايحيسلامنىڭ اناسى بالاسىن ەمدەتۋ ءۇشىن قولدان كەلگەندى جاساعان. قازىر «بۇگىنگى كۇنىمە شۇكىر» دەيدى. جانار ءوز وقيعاسىن بۇكپەي تولىق بايانداپ بەردى.

«قابىلداي، مويىنداي المادىق...»

جاناردىڭ سوزىنشە، بۇل جاعدايدى بالاعا 11 ايعا تولعاندا بىلگەن. ءبىراق انا بالاسىن بىردەن مۇندايعا قيماعان.

«بالام تسەلەبرالدى سال اۋرۋىنا شالدىققانىن 11 ايىندا بىلدىك. ءبىراق ول كەزدە دارىگەرلەر دە، ءوزىمىز دە قابىلداي المادىق، مويىنداي المادىق. ول كەزدە بۇل دياگنوزدى قويا بەرمەيدى. مەنىڭ بالام 2013-جىلى دۇنيەگە كەلدى. ءبىراق ەرتە بوسانىپ قويدىم. سەبەبى ءبىرىنشى بالاممەن ارالارى جاقىن. ءبىرىنشىسىن وتامەن تۋدىم. ەگىز بالالارعا اياعىم اۋىر كەزدە دەنساۋلىعىما بايلانىستى 29 اپتالىق بولىپ، ەرتە دۇنيەگە كەلدى. 1,5 كەلى بولىپ تۋدى. ەكى ايداي جانساقتاۋدا، ۆاكۋۋمدە جاتتى. وزدەرى دەمالا الماي، اپپاراتپەن جاتتى. كەيىن پەرزەنتحانادان شىقتىق. شىققان سوڭ ءبارى قالىپتى بولدى. ءبىراق پەرزەنتحانادا شايحيسلامعا «قان قۇيامىز» دەپ، قان الدىردى. «بالا قان قۇسىپ جاتىر» دەدى. كەيىن ءبىلدىم. بالا قان قۇسپاعان. مەدبيكەلەردىڭ سالعىرتتىعىنان بالانىڭ تاڭدايىن تەسىپ العان. اپپاراتتىڭ تۇتىگىمەن تاڭدايىن تەسىپ العان. سول قاناعان. ولار «قان قۇستى» دەگەن. ءوزىمنىڭ دە «جۇلىننان سارىسۋ المادى ما» دەگەن كۇدىگىم بار. ويتكەنى ابىر-سابىر بولىپ جۇرگەن كەزدە قول قويدىرتقان قاعازدارعا ءمان بەرمەدىم. «بالانى امان الىپ قالسىن» دەگەن وي بولدى. كەيىن بالا جىلاي بەرەدى. اشىپ قاراسام، تاڭدايى تەسىك ەكەن. ءداۋ بولىپ تەسىلىپ قالعان. ءبىر جاسقا كەلگەنشە بىتەلمەي، زورعا بىتەلدى. كەيىن بالالارىم كەزەك-كەزەك اۋىردى. تۇماۋ، جەلشەشەك. ودان كەيىن قىزىلشا بولدى. وسىدان كەيىن تسەلەبرالدى سال اۋرۋىنا شالدىققان بالام شايحيسلام جانساقتاۋعا ءتۇسىپ قالدى. دەنە قىزۋى تۇسپەدى. جانساقتاۋدا 1-ايداي جاتتى»، - دەيدى قىزىلوردا تۇرعىنى.

«ەگىزدىڭ سىڭارى كەش داميدى»

كەيىن ەگىزدى سالىستىرۋ بارىسىندا ەرەكشەلىك بايقالعان.

«ەكى بالا ەگىز بولعان سوڭ سالىستىراسىڭ، بەس ايلىق بولعان كەزدە بالانىڭ دامۋى تەجەلە باستادى. وتىرعىزساڭ، وتىرا المايدى، سول قولىن كوتەرە المايدى. ونى ۋكولدان دەپ ويلاپ ءجۇردىم. كەيىن بالا جىلاي بەرگەن سوڭ تەكسەرتە باستادىم. ءبىراق ەگىزدىڭ سىڭارى بولعان سوڭ دارىگەرلەر دە «ءبىر بالا كەش داميدى، ۋايىمداماڭىز» دەپ ءجۇردى. سولاي دارىگەردىڭ سوزىمەن «كەش دامىپ جاتىر» دەپ ويلاپ ءجۇردىم. ءبىراق انام دا «بىردەڭە دۇرىس ەمەس» دەپ ايتىپ ءجۇردى. مەن قابىلداي الماي ءجۇردىم. كەيىن ون ءبىر ايىندا باسقا قالادان كەلگەن نيەۆروپاتولوگ «بالادا تسەلەبرالدى سال اۋرۋى» دەدى. سىڭارى ءبىر جاسقا تولماستان جۇرە باستادى، بۇل ءتىپتى وتىرمادى. ءارى قاراي ەممەن اينالىستىق. ول كەزدە بالا ءۇش جاسقا تولماسا، مۇنداي دياگنوز قويىلمايتىن ەدى. ءۇش جاسقا دەيىن وڭالتۋ ورتالىعىنا المايدى. قازىر الادى ەكەن. بالادا ەشقانداي بەلگى بولمادى، سويلەمەدى، ءتورت جاسقا دەيىن جورگەك كيدى. ءتورت جاستا سويلەي باستاعان سوڭ جورگەكتەن دە ارىلتا باستادىق. ءبىراق ءالى جۇرمەيدى، تولىق وتىرمايدى. قازىرگى جاعدايى شۇكىر، ءبىراق وعان قانشا ەڭبەكپەن جەتتىك. تاشكەنتكە دە باردىق. نەگىزى جىلىنا ەكى رەت وڭالتۋ ورتالىعىنا جاتۋىمىز كەرەك. ءبىراق مەملەكەت ولاي بەرمەيدى. ويتكەنى مۇنداي دياگنوز قويىلعان بالا وتە كوپ»، - دەيدى جانار.

«اۋرۋحاناعا تاسىپ- تاسىپ، ءوزىڭ اۋرۋ قىلعانسىڭ»

بالا اكەسى مەن اناسىنىڭ قاسىندا عانا تولىق جىلۋ مەن مەيىرىمدى سەزە الادى. قانداي دا ءبىر دەرتكە شالدىققان بالانىڭ اكەسى بولماۋى وڭاي ەمەسى انىق. بۇل جاعداي جاناردىڭ دا وتباسىن اينالىپ وتپەگەن.

«بالام تولىق وتباسىندا ءوسىپ جاتقان جوق. اكەلەرىمەن بالالار كىشكەنتاي كەزدە اجىراسىپ كەتكەنبىز. سەبەبى سول عوي - ەر ادامدار قيىندىققا شىدامايدى. ءۇش بالام ۇشەم سياقتى ءوستى، ارالارى جاقىن. تۇڭعىشىم ءبىر جاسىندا ەگىزدەرىمدى دۇنيەگە اكەلدىم. سونداي بالالارمەن الىسىپ جۇرگەنىمدى جولداسىم كوتەرە المادى. كۇيەۋىمنىڭ وزىنە كوڭىل ءبولۋىم كەرەك بولدى. ءبىر-ءبىرىمىزدى تۇسىنە المادىق، بالالاردىڭ ەكى جاسىندا اجىراستىق. بالانىڭ دياگنوزىن اكەسى قابىلداعان جوق. «تسەلەبرالدى سال اۋرۋى» دەگەنگە سەنبەدى. ءالى دە قابىلدامايدى. «اۋرۋحاناعا تاسىپ-تاسىپ، ءوزىڭ اۋرۋ قىلعانسىڭ» دەيدى. ەر ادامداردىڭ قابىلداۋى وتە قيىن. ودان بولەك، جولداسىمنىڭ وتباسى دا قابىلدامادى ءالى دە قابىلدامايدى. «بالانى ءوزىڭ اۋرۋ قىلعانسىڭ» دەيدى. ءتۇبىن، نەدەن ەكەنىن سۇرامايدى. اكەسىمەن سولاي ارامىزدى ۇزدىك. ءيا، قازىر كوبىن اكەلەرى تاستاپ كەتىپ جاتادى. ونداي وتباسىلاردى بىلەمىن. سەبەبى ەر ادامدار قيىندىققا شىدامايدى. تسەلەبرالدى سال اۋرۋىنا شالدىققان بالانىڭ كۇتىمى وتە كوپ. كادىمگىدەي ءبىر ادام قاسىندا تاڭنان كەشكە دەيىن وتىرۋ كەرەك. كوڭىل ءبولۋدى تالاپ ەتەدى. وندايدى كوتەرە المادى»، - دەيدى جالعىزباستى انا.

جاناردىڭ سوزىنشە، بالانىڭ اكەسى ەمگە كومەكتەسپەيدى. تاعى دا سالماق وزىنە تۇسەدى.

«اكەسى ەمىنە، ەشتەڭەگە كومەكتەسپەيدى. تەك ءۇش بالاعا اليمەنت الامىن. ءوز باسىم اكەلەرىمەن ارالاسۋىنا قارسى ەمەسپىن. «بالالارعا اكە كەرەك، ىزدە» دەپ ايتىپ تۇرامىن. شىنى كەرەك، ساۋ بالالارىن دا ىزدەمەيدى. بالا اكەسىن ىزدەيدى، بىلەدى. تەلەفون نومەرى بار. حابارلاسادى، بىردە كوتەرسە، بىردە كوتەرمەيدى. اۋىراتىن بالاعا ەكى جاقتان دا قامقورلىق كەرەك. امال جوق، قابىلداعىسى كەلمەسە، مىندەتتەي المايسىڭ»، - دەيدى ول.

ول مۇنداي جاعداي كوپ وتباسىندا بارىن ايتتى.

«بالاسىن ەمگە اپارىپ جۇرگەن اكەلەر دە بار. ايەلدەرىنە اۋىرلىق سالمايتىندار بار. ءبىراق سانى وتە از. وڭالتۋ ورتالىقتارىندا 20 كۇندەي جاتقاندا، ءبارىنىڭ اكەسى تاستاپ كەتكەنىن بىلەسىڭ. ايتەۋىر سەبەپتەرى بار. ءبارىنىڭ ايتاتىنى - «وسى اۋرۋ بالا تۋعان سوڭ تاستاپ كەتتى، سونىڭ اۋىرتپاشىلىعىنا شىداماي تاستاپ كەتتى» دەگەن اڭگىمەلەر.

جالعىزباستى انالاردىڭ جانايقايى قانداي؟

جانار بالاسى اۋرۋعا شالدىققان انالار قانداي قيىندىققا تاپ بولاتىنىن ايتتى.

«جالعىزباستى انالار ەمگە اپارۋ جاعىنان قينالادى. ەمگە اپارۋ وتە قىمبات. مۇگەدەك بالالاردىڭ ارباسى، كيىمى، اياقكيىمى بار. ورتوپەديالىق اياقكيىم الۋ كەرەك. ەڭ ارزانى - 25 مىڭ. ۇكىمەتتىڭ بەرەتىن اياق كيىمى وتە ىڭعايسىز تىگىلگەن. ونى كيگىزە المايسىڭ. مىسالى، بىزگە ەكى جىل بۇرىن ءجۇرىس ارباسى ءبولىندى. ول ەرەسەكتەردىكى ەكەن. بالاعا سونداي بەرىپ تۇر. «نەگە ولاي؟» دەسەك، «بالالاردىكى جوق، بىزگە ەرەسەكتەردىكى بەرىلگەن» دەدى. سونى ساتىپ، ورنىنا بالالارعا ارنالعانىن الدىق. ءبىراق بالالاردىكى ەرەسەكتەردىكىنە قاراعاندا قىمبات بولادى. ۇكىمەت كومەكتەسەدى، ءبىراق جەتكىلىكتى ەمەس. سوندىقتان ەم جاعىنان، بالاعا قاجەت قۇرالدار جاعىنان قينالادى»، - دەيدى ول.

كوپ انا اۋرۋ بالامەن جۇمىسقا شىعا الماي جاتادى ەكەن.

«مەن بالام التى جاسىنا دەيىن ۇيدە وتىرىپ قالدىم. ول كەزدە جاعدايى اۋىرلاۋ ەدى. التى جىلدان كەيىن ماماندىعىممەن جۇمىسقا شىقتىم. قازىر ج ش س- دە جۇمىس ىستەيمىن، ولار ماعان جاعداي جاساپ، جۇمىستى ونلاين ىستەۋگە رۇقسات بەردى. بالامدى ورتالىققا جىبەرەمىن، مەكتەپتەن مۇعالىمى كەلەدى، بالامنىڭ بوس ۋاقىتى جوق. ماسساجعا، لوگوپەدكە، ەمدىك دەنە شىنىقتىرۋعا اپارامىز. كوپ اتا-انا جۇمىسقا شىعا المايدى، بالاعا بەرىلەتىن تولەماقىعا قاراپ وتىرعان وتباسىلار قانشاما؟! ول 100 مىڭعا دا جەتپەيدى. وتە اۋىر جاعدايداعى بالالار بار. اناعا، ونىڭ ىشىندە جالعىزباستى انالارعا قيىن. تولەنەتىن جاردەماقى تاماق پەن جورگەكتەن ارتىلمايدى. جالعىزباستى انالار تولىق كۇن جۇمىس ىستەي المايدى. سوندىقتان تەگىن ەم دەسە، قالماۋعا تىرىسامىز»، - دەيدى جانار.

قازىر مۇنداي دەرتكە شالدىققان بالالاردى ەمدەتۋگە قىرۋار قارجى قاجەت.

«ەمدىك دەنە شىنىقتىرۋدىڭ اقىسى 3000-5000 ارالىعىندا، لوگوپەد قىزمەتى 3000-5000 ارالىعىندا بولادى. ماسساجى بار، ويتكەنى بالانىڭ قانى اينالۋى قاجەت. قازىر اقشا جيناسا، حالىق سەنە بەرمەيدى. سەبەبى مۇنداي دياگنوز قويىلعان بالا وتە كوپ. كوبى «جازىلىپ كەتەدى» دەگەنگە سەنبەيدى. شىن مانىندە، ەمدەسە، جازىلاتىن بالالار بار. بالامدا دا ناتيجە جاقسى، قازىر ءجۇرۋ جاعىنا ءمان بەرىپ جاتىرمىز»، - دەيدى شايحيسلامنىڭ اناسى.

ومىردە بالاعا ەڭ جاقىن جان - انا. جالعىزباستى جانار دا سونىڭ دالەلى بولىپ وتىر.

«بالام جەلتوقساندا توعىزعا تولدى، سالماعى - 30 كەلى. 30 كەلى بالانى ەمگە دە، باسقا جەرگە دە اپارامىن. ەڭ اۋىرى - بالانى كوتەرىپ ءجۇرۋ. انا بالاسى ءۇشىن بارىن سالادى، بۇكىل كۇشپەن كوتەرىپ الىپ جۇرە بەرەمىز. ساناتوريالارعا اناسى مەن بالاسىن قوسىپ، جىلىنا ءبىر رەت جىبەرىپ تۇرسا، اناسىنا پسيحولوگيالىق تۇرعىدا كومەك بولسا... كوپ اناعا پسيحولوگيالىق كومەك كەرەك.

...نەگىزى مەنىڭ بالالارىم - مونوحوريوندى ەگىز. وندايدا ىشتەن ءبىرى اۋىرىپ تۋسا، ەكىنشىسى دە اۋىرادى دەيدى. ءبىراق بىزدە كەيىن پايدا بولىپ تۇر. قاتتى دەنە قىزۋىنان، ايتەۋىر ءبىر سالداردان بولىپ تۇر. نەدەن كورەرىڭدى، ءتۇبى قايدان شىققانىن بىلمەيسىڭ، اركىمدە ءارتۇرلى سەبەپ»، - دەپ تۇيىندەدى اڭگىمەسىن ول.

شايحيسلامنىڭ قاي سۋرەتىن قاراساڭىز دا كۇلىمدەگەن، جارقىن ءجۇزدى بالانى كورەسىز. اناسى دا ونىڭ اياققا تۇرارىنا سەنەدى. ءبىز دە ونىڭ ءوزى سەكىلدى بولاشاعى جارقىن بولارىنا سەنىم بىلدىردىك. تەك ەلىمىزدە «اكەلەر دە انالار سەكىلدى جاۋاپكەرشىلىك السا عوي» دەگەن وي قالدى...

شايحيسلامنىڭ اناسى ۇسىنعان سۋرەتتەر