قازاقستاندا ا ە س سالىنسا، ونى كىم باسقارادى
«باسقارۋ ماسەلەسىنە كەلسەك، الەمدىك تاجىريبەدە ا ە س سەكىلدى ۇلكەن جوبالاردى ىسكە اسىرعاندا كەلىسىمشارتتىڭ ءارتۇرلى نۇسقالارىن قولدانادى. مىسالى، جوبانىڭ ەڭ تانىمال نۇسقاسى - EPC- كەلىسىمشارت («تولىق اياقتالعان»). سوڭعى ۋاقىتتا اتوم ەنەرگەتيكاسىنداعى ءىرى جوبالاردىڭ جاڭا سحەمالارى بەلسەندى قولدانىلا باستادى: جەكە كاپيتال باستى ءرول اتقاراتىن ۆوو (build-own-operate) جانە ۆووت (build-own-operate-transfer). باسقارۋ مودەلى مەن قارجىلاندىرۋ كوزى بولاشاق جۇمىس اياسىندا انىقتالادى»، - دەپ جازىلعان قازاقپارات ساۋالىنا جولدانعان جاۋاپتا.
بۇل جەردەگى «ۆوو- كەلىسىمشارت» (build-own-operate) نۇسقاسىن «سالۋ- پايدالانۋ/باسقارۋ/تاپسىرۋ» دەپ اۋدارۋعا بولادى.
حالىقارالىق تاجىريبەدە مۇنداي كونتسەسسيا شارتى بويىنشا، ا ە س جوباسىنا قارجىنى مەملەكەت تە بەرۋى مۇمكىن، مەردىگەر كومپانيا دا سالۋى مۇمكىن.
ءبىزدىڭ جاعدايدا قارجىنى كومپانيا سالۋى كەرەك. نىسان سالىنىپ بىتكەن سوڭ كومپانياعا ونى پايدالانۋ قۇقىعى بەرىلەدى. ءبىراق يەلىك ەتۋ قۇقىعى مەملەكەتتىڭ وزىندە قالادى.
مەردىگەر كومپانيا ا ە س سالۋعا جۇمساعان شىعىنىن تۇتىنشۋلاردان العان قاراجاتتىڭ ەسەبىنەن قايتارىپ بولعان كەزدە نىساندى پايدالانۋ قۇقىعى دا مەملەكەتكە وتەدى.
ال «ۆووت- كەلىسىمشارت» (build-own-operate-transfer) نۇسقاسىن «سالۋ- يەلىك ەتۋ- پايدالانۋ/باسقارۋ- تاپسىرۋ» دەپ اۋدارۋعا بولادى.
مۇندا جەكە سەكتورداعى كومپانيا رەاكتور جوباسىن قارجىلاندىرىپ، جوبالاۋعا جانە ستانسانى سالىپ، جالعا بەرىلەتىن ا ە س قىزمەتى ءۇشىن تۇتىنۋشىلاردان اقى جيناۋعا فرانشيزا الادى. سونىڭ ەسەبىنەن جالعا الۋ اقىسىن تولەپ وتىرادى.
ياعني، كەلىسىمشارتتاعى مەرزىم بىتكەنشە ا ە س- ءتى قولدانۋ، يەلىك ەتۋ قۇقىعى تۇگەلدەي تاپسىرىستى ورىنداۋشى كومپانيادا بولادى.
ال مەرزىم بىتكەن سوڭ ونى مەملەكەتكە تاپسىرادى. بۇل جەردە دە مەملەكەت اەس- كە تاپسىرىس بەرگەنىمەن ونى ءوزى قارجىلاندىرمايدى.
ياعني، كومپانيا قارجىنى ءوزى تابۋى كەرەك. كونسەسسيا شارتى بويىنشا، قۇرىلىسقا كەتكەن شىعىنىن قايتارعانشا نىسان كومپانيانىڭ يەلىگىندە بولادى.
وسىدان كەيىن بارىپ ول مەملەكەت يەلىگىنە وتەدى.
اۆتور
ەسىمجان ناقتىباي