عالىمدار تىنىق مۇحيتى جويىلىپ، جەردە جاڭا قۇرلىق پايدا بولاتىنىن ايتتى
ول «امازيا» دەپ اتالادى. زەرتتەۋ ناتيجەلەرى National Science Review جۋرنالىندا جاريالاندى.
ماقالانىڭ اۆتورلارى ماتەريكتەردىڭ قوسىلۋى ەكى جولمەن بولۋى مۇمكىن دەگەن قورىتىندىعا كەلدى: الدىڭعى سۋپەركونتينەنتتىڭ ءبولىنۋى كەزىندە پايدا بولعان مۇحيت ارقىلى (ينتروۆەرسيا) نەمەسە ونى قورشاپ تۇرعان سۋپەرمۇحيت قالدىقتارى ارقىلى (ەكستراۆەرسيا). بۇل پروتسەستىڭ قالاي جۇرەتىنى مۇحيتتاعى پليتالاردىڭ قالىڭدىعىنا بايلانىستى.
كەيىنگى ەكى ميلليارد جىل ىشىندە جەر كونتينەنتتەرى ءبىر-بىرىمەن سوقتىعىسىپ، ءاربىر 300-500 ميلليون جىل سايىن سۋپەركونتينەنتتەر تۇزەتىنى بەلگىلى. كەيىنگى سۋپەركونتينەنت - «پانگەيا» 335-175 ميلليون جىل بۇرىن پايدا بولعان.
عالىمدار تەكتونيكالىق پليتالاردىڭ ۇزاق مەرزىمدى قوزعالىسىن مودەلدەپ، كەلەسى سۋپەركونتينەنت امەريكانى، ەۋرازيانى جانە اۋستراليانى بىرىكتىرەتىن، ءسويتىپ تىنىق مۇحيتى جويىلاتىن كەزدە پايدا بولادى دەگەن قورىتىندىعا كەلدى.
بۇگىنگى تاڭدا تىنىق مۇحيتى جەر بەتىندەگى ەڭ ۇلكەن مۇحيت، ءبىراق ول جىلىنا بىرنەشە سانتيمەترگە قىسقارىپ كەلەدى. شامامەن 300 ميلليون جىلدان كەيىن ەۋرازيا، اۋستراليا، سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك امەريكا وسى مۇحيت ورنىندا بىرىگەدى.
«جەر مۇلدەم باسقاشا بولادى. تەڭىز دەڭگەيى تومەندەيدى، ال سۋپەركونتينەنتتىڭ ىشىندەگى ۇلكەن اۋماقتار وتە قۇرعاق، تاۋلىكتىك تەمپەراتۋرا ايىرماشىلىعى وتە جوعارى بولادى»، - دەدى زەرتتەۋ جەتەكشىسى چجەنسيان لي.
massaget.kz