ارتىق ماقتاۋ - جانعا قاس
جاسى بار، جاسامىسى بار ءتىپتى، ەل اعالىق دارەجەگە جەتكەن ازاماتتاردىڭ ءوزى ءبىرىن-ءبىرى تامسانا- تاڭدانا ماقتايدى-اۋ، شىركىن. وسىلاردىڭ قايسىسى شىن، قايسىسى جاساندى، باقاي ەسەپكە قۇرىلعان ماداق- ماقتاۋ ەكەنىن اجىراتىپ ءتۇسىنۋ قيىن. كەيبىر مەرەيتوي نەمەسە شىعارماشىلىق كەشكە، جاڭا تۋىندىسىنىڭ تۇساۋكەسەرىنە بارا قالساڭىز، ول ادامنىڭ اتىنا ايتىلعان قولپاش سوزدەن باسىڭىز اينالىپ، كوزىڭىز قاراۋىتادى.
ارينە، پەندە بالاسىن ماقتاپ- ماداقتاعان دۇرىس. ماقتاندى سۇيمەيتىن جان بالاسى جوق. دانا اباي اتامىزدىڭ ءوزى «...ادام بالاسى ماقتاننان امان بولماعى - قيىن ءىس» دەيدى. ءبىراق سونىڭ ءبارى ورنىمەن، مادەنيەتتى، بايىپتى، شىنايى ايتىلسا- نەشىك.
ماقتاۋعا جالعان ارالاسقان سوڭ-اق ونىڭ ماعىناسى جوعالادى. ءسويتىپ، ادام جالعاندىققا بوي الدىرادى دا، جاقسى مەن جاماندى اجىراتىپ، باعالاي المايتىن كۇيگە تاپ بولادى. بۇل تاقىرىپتى ارنايى زەرتتەپ، قالام تارتقاندار از.
دەسە دە، قازاقتىڭ تانىمال قالامگەرلەرىنىڭ ءبىرى تۇرسىنجان شاپاي «شىن جۇرەك - ءبىر جۇرەك» اتتى ادەبي-زەرتتەۋ ەڭبەگىندە، ماقتان جانە ماداقتىڭ بۇگىنگى قازاق قوعامىنداعى الەۋمەتتىك سيپاتىن ايتا كەلىپ: «اۋىلدىق دەڭگەيدەگى ماقتاندى الاشتىڭ دەڭگەيىنە كوتەرۋگە بولمايدى، سول سياقتى، جالپى ۇلتتىق دۇنيەنى اۋىلدىڭ تار قولتىعىنا تىقپالاۋعا تاعى بولمايدى. وسى ەكى ماقتانگويلىكتىڭ ورنىن اۋىستىرۋ ارقىلى ويدى تۇساۋعا، بويدى شىرماۋعا، كوزدى بايلاۋعا ۇرىنىپ ءجۇرمىز» دەپتى.
ال اباي اتامىز بولسا، ماقتان دەيتىن دۇنيەنى ۇلكەندىك جانە ماقتانشاقتىق دەپ ەكىگە بولەدى دە، ۇلكەندىك - ادام ىشىنەن ءوزىن-ءوزى باعالى ەسەپ قىلماق، بۇل مىنەز - اقىلدىلاردىڭ، ارلىلاردىڭ، ارتىقتاردىڭ ءىسى، ولار ءوزىن جامان دەگىزبەسەم ەكەن دەپ ازاپتانادى. ماقتانشاقتىق - باي دەسىن، باتىر دەسىن، قۋ دەسىن، پىسىق دەسىن، دەپ ءجۇرىپ، «دەمەسىندى» ۇمىتىپ كەتەدى، دەيدى جارىقتىق دانا قارت. سونىمەن بىرگە عۇلاما اتامىز ماقتانسۇيگىش پەندەلەردى رۋحاني، الەۋمەتتىك تۇرعىدان تومەندەگىدەي ءۇش توپقا جىكتەگەن ەكەن: ءبىرىنشىسى - جاتقا ماقتانارلىق ماقتان ىزدەيتىندەر. ول - نادان، نادان دا بولسا ادام. ەكىنشىسى - ءوز ەلىنىڭ ىشىندە ماقتانارلىق ماقتان ىزدەيتىندەر. ونىڭ ناداندىعى تولىق، ادامدىعى تولىق ەمەس. ءۇشىنشىسى - وزگە كىسى قوستامايتىن ماقتاندى ىزدەيتىندەر.
ول - ناداننىڭ نادانى، دەيدى. ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان تاقىرىپتى ءدىني- ءپالساپالىق تۇرعىدان ءبىرشاما زەرتتەگەن رەسەيلىك الەۋمەتتانۋشىلاردىڭ ءبىرى ماقتان ءسۇيۋ - ءوزىن-ءوزى تولىق سەزىنبەۋدەن تۋاتىن پەندەنىڭ جاراتىلىسىنداعى كەمشىن تۇسى دەگەندى العا تارتا وتىرىپ، ماقتاننان قۇتىلۋدىڭ جولى - ادام رەتىندە تولىق جەتىلۋ دەيدى.
ءوز پىكىرىن دالەلدەۋ ءۇشىن ول كونە كىتاپتان وقىعان مىنا ءبىر قيسسانى كەلتىرەدى. ەرتەدە تاقۋا ءدىندار قاريانى جاپ-جاس شاكىرت ىزدەپ كەلدى. ول تاقۋادان تولىق جەتىلۋدىڭ جولىن سۇرايدى. تاقۋا ايتادى: - سەن بۇگىن تۇندە بەيىت باسىنا بار دا، تاڭ اتقانشا ولگەندەردى ماقتا! ولار ساعان نە دەيدى، سونى ماعان ايتارسىڭ! جىگىت تاپسىرمانى بۇلتىكسىز ورىندايدى. تاڭەرتەڭ ەرتە ۇستازىنا كەلىپ «ولىكتەر ەشقانداي ءتىل قاتپاعانىن» ايتادى.
تاقۋا ايتادى: - وندا سەن بۇگىن تاعى بار، تاڭ اتقانشا ولىكتەردى جاماندا، مۇمكىن ءتىل قاتار، - دەيدى. شاكىرت ونى دا ورىندايدى. تاڭەرتەڭ ۇستازىنا كەلىپ «ولىكتەردىڭ ءلام-ميم دەمەگەنىن» ايتادى.
- بالام، - دەيدى شال.
- سەن بۇل دۇنيەدە جەتىلگەن ادامداردىڭ قاتارىندا بولعىڭ كەلسە، تۋرا ولىكتەر سياقتى ماقتاسا دا، داتتاسا دا ءمىزباقپايتىن بولعاندا عانا جەتەسىڭ! جوعارىداعى اڭگىمەنىڭ عيبراتى نەدە؟ ماقتان بار جەردە ادام بالاسى رۋحاني جەتىلمەيدى. رۋحاني جەتىلمەگەن ادام - قاي تاراپتان بولسىن رۋحتى، كەمەل دۇنيە تۋدىرا المايدى. ياعني ادامدى رۋحاني مۇگەدەكتىك، ارىلماس دەرتكە شالدىقتىراتىن دۇنيە ول - ماقتاۋ.
ءار نارسەنىڭ شەگى بولاتىن سياقتى ماقتاۋ مەن ماداقتىڭ دا شەگى بار. ارتىق ماقتاۋ - جانعا قاس. ماقتانسۇيگىشتىك - ول ءوزىن بايسالدى تۇلعا رەتىندە تولىق سەزىنە المايتىن، جەتىلمەي قالعان يلليۋزياسىن تولتىرۋدىڭ باسقا ءتاسىلىن تاپپاعان پەندەلەرگە ءتان دۇنيە.
بىزگە اللا تاعالانىڭ ءامىر-ۇكىمىن جەتكىزۋشى مۇحامەد پايعامباردان جەتكەن وسيەتتىڭ بىرىندە: «جاراتۋشىنىڭ ەڭ جەك كورەتىن نارسەسى - ماقتان ءۇشىن جاسالعان امالدار» دەيدى. دەمەك، جاراتۋشى قالاماعان دۇنيەگە ءبىزدىڭ قۇمار بولماعىمىز وكىنىشتى ەمەس پە؟!
بەكەن قايرات ۇلى، «ەگەمەن قازاقستان»