فۋتبول تاريحىنداعى ەڭ ءىرى تراگەديالار
قايعىلى وقيعا «ارەما» مەن «پەرسەبايا» اراسىنداعى ماتچتان كەيىن بولدى. ويىن مالانگ قالاسىنداعى «كاندجۋرۋحان» ستاديونىندا ءوتتى. بۇل ماتچ جەرگىلىكتى دەربي بولعاندىقتان، ستاديون لىق تولدى.
ويىن 3:2 ەسەبىمەن قوناقتاردىڭ جەڭىسىمەن اياقتالدى. فينالدىق ىسقىرىقتان كەيىن قاۋىپسىزدىك قىزمەتى «پەرسەبايا» ويىنشىلارىن الاڭنان الىپ شىقتى. الاڭ يەلەرىنىڭ جانكۇيەرلەرى الاڭعا شىعىپ، ولار مەن پوليتسيا اراسىندا قاقتىعىس ورىن الادى. جانكۇيەرلەر قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرلەرىنە زاتتار لاقتىرا باستايدى، جاۋاپ رەتىندە جانكۇيەرلەرگە كوزدەن جاس اعىزاتىن گاز اتىلادى. بۇل جاعدايدى ودان ءارى ۋشىقتىرا تۇسەدى.
مالانگ قالاسىنداعى ستاديوندا تارتىپسىزدىك
سونىڭ سالدارىنان گازدان قاشقان جانكۇيەرلەر قۇلاپ، كوپشىلىكتىڭ اياعىنىڭ استىندا قالدى. ونىڭ ۇستىنە پوليتسەيلەردىڭ كوزدەن جاس اعىزاتىن گاز قولدانۋى سالدارىنان كوپتەگەن كورەرمەندەردىڭ تىنىس الۋى قيىنداعان.
باستاپقى دەرەكتەردە قازا تاپقاندار سانى 130 عا جۋىق بولعانىمەن، شىعىس ياۆا گۋبەرناتورىنىڭ ورىنباسارى ەميل دارداك كەيىننەن قۇرباندار سانىنىڭ ايتارلىقتاي وسكەنىن حابارلادى. قازىر 174 ادام قازا تاپتى، تاعى 11 ادام اۋىر جاراقات العانى بەلگىلى بولدى.
يندونەزيا پرەزيدەنتى دجوكو ۆيدودو تەرگەۋ اياقتالعانشا ەلدەگى بارلىق فۋتبول ماتچتارىن توقتاتۋدى بۇيىردى.
ىشكى ىستەر ءمينيسترى ەمدي ماحفۋد 38000 ورىندىق ستاديوندا جانكۇيەرلەر 4 مىڭعا كوبىرەك بولعانىن ايتتى.
ف ي ف ا ەرەجەلەرىنە سايكەس، فۋتبول ماتچتارىندا جۇمىس ىستەيتىن قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرلەرى تارتىپسىزدىكتەر كەزىندە جينالعانداردى تاراتۋ ءۇشىن كوزدەن جاس اعىزاتىن گازدى ادەتتە قولدانۋعا بولمايدى.
يندونەزياداعى قايعىلى وقيعا تاريحتاعى ەڭ سوراقىلاردىڭ بىرىنە اينالدى. قايتىس بولعاندار سانى بويىنشا 1964-جىلى پەرۋ استاناسى ليماداعى اپاتتان كەيىن ەكىنشى ورىنعا شىقتى.
فۋتبول تاريحىنداعى ەڭ ءىرى تراگەديالار
ليماداعى قايعىلى وقيعا
ۇلتتىق ستاديونداعى جانجال نەمەسە ليماداعى قايعىلى وقيعا (يسپان. Tragedia del Estadio Nacional del Perْ) 1964-جىلى 24- مامىردا پەرۋ استاناسى ليمادا پەرۋ مەن ارگەنتينا قۇرامالارى اراسىنداعى ماتچتىڭ سوڭىندا بولدى.
ماتچتىڭ سوڭعى مينۋتتارىندا ارگەنتينا قۇراماسىنىڭ قاقپاسىنا سوققان گولدى الدىمەن ساناپ، سوسىن جوققا شىعارعان تورەشىنىڭ ارەكەتى ستاديوندا ەكى ەل جانكۇيەرلەرى اراسىنداعى تارتىپسىزدىك ورناتتى. وعان پوليتسيا ارالاسىپ جانجال ودان سايىن ۋشىعا تۇسكەن. ناتيجەسىندە 328 ادام قازا تاۋىپ، 4000 عا جۋىق ادام جاراقات الدى. بۇل فۋتبول تاريحىنداعى ستاديوندا قازا تاپقاندار سانىنىڭ ەڭ ۇلكەنى.
«لۋجنيكي» ستاديونىنداعى قايعىلى وقيعا
ك س ر و جاسىرعان اپات: «لۋجنيكي» ستاديونىنداعى قايعىلى وقيعا
1982-جىلى 20- قازاندا ۋ ە ف ا كۋبوگىنىڭ 16/1 ماتچىندا ماسكەۋدىڭ «سپارتاك» كومانداسى مەن نيدەرلاندىنىڭ «حارلەم» كوماندالارى «لۋجنيكي» ستاديونىندا كەزدەستى. سول كەزدە اۋا رايى سۋىق بولىپ ستاديونعا 23 مىڭ (رەسمي 16 مىڭ) ادام جينالادى.
«سپارتاك» 16-مينۋتتا العا شىقتى جانە ويىن سوڭىنا دەيىن گول سوعىلماي سۇرەڭسىز ويىن ءجۇرىپ جاتتى. ويىن اياقتالۋىنا ەكى مينۋت قالعاندا بۇدان كەيىن گول سوعىلمايتىنىنا سەنىمدى بولعان، سونداي-اق سۋىق اۋا رايىندا توڭعان جانكۇيەرلەر ستاديوننان اسىعىس شىعا باستايدى. ويىن بارىسىندا جاس ءوسپىرىم جانكۇيەرلەرمەن قاقتىعىس تۋىنداماسىن دەپ (سەبەبى نيدەرلاندىدان جۇزدەگەن جانكۇيەر كەلگەن بولاتىن) پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى جينالعانداردى باقىلاۋ ءۇشىن ءتورت شىعۋ ەسىگىنىڭ بىرەۋىن عانا اشادى.
ساتىدان ءتۇسىپ كەلە جاتقان ءبىر قىز ءسۇرىنىپ قۇلاعان سوڭ، الدىڭعىلار وعان كومەكتەسۋ ءۇشىن توقتايدى، ءبىراق ارت جاقتان كەلە جاتقان، جاعدايدى بىلمەگەن قالىڭ جۇرت توقتامايدى. سونىڭ سالدارىنان بويجەتكەن ءنوپىر اياعىنىڭ استىندا تاپتالىپ قالادى. وسىدان كەيىن تىزبەكتى رەاكسيا باستالادى، ارتقى جاقتان كەلە جاتقان ادامدار ءبىر-ءبىرىن يتەرە باستايدى، تولقىنعا شىداماعان ادامدار ءسۇرىنىپ، جەرگە قۇلاي بەرەدى، وسىلايشا قۇرباندار سانى ارتادى.
سونىڭ سالدارىنان 66 «سپارتاك» جانكۇيەرى قازا تاپتى، ولاردىڭ كوپشىلىگى 14-19 جاس ارالىعىنداعى جاس وسپىرىمدەر ەدى.
«ەيزەل» تراگەدياسى
چەمپيوندار ليگاسى: «ەيزەل» تراگەدياسى
1985-جىلى ەشكىم كۇتپەگەندە چەمپيوندار ليگاسىنىڭ فينالىنا تۋريندىك «يۋۆەنتۋس» پەن اعىلشىننىڭ «ليۆەرپۋل» كومانداسى شىعادى. بۇل ماتچ ەكەۋىنە دە ماڭىزدى ەدى. سەبەبى، ليۆەرپۋل سول كەزدە ىشكى ليگدا جەتىنشى ورىندا كەلە جاتسا، تۋريندىكتەر چل باستالعان كەزدە ناپوليدەن 0:4 ەسەبىمەن ۇتىلىپ قالادى.
پلاتيني: «الدا 19 كەزدەسۋ بار، ءبارىن رەتتەيمىز» دەپ جانكۇيەرلەرگە ۋادە بەرگەن بولاتىن. فينال سونى دالەلدەۋدىڭ ۋاقىتى ەدى.
ويىن باستالماي جاتىپ-اق ەكى جانكۇيەرلەر اراسىندا كىشىگىرىم قاقتىعىستار ورىن الدى. ءبىر توپ بۇزاقىلار اشەكەيلەر دۇكەنىنىڭ تەرەزەسىن سىندىرىپ ىشىندەگى 10 ميلليون فرانكقا جۋىق قىمبات بۇيىمداردى ۇرلاپ كەتتى. ولارعا ەشقانداي پوليتسيا وكىلى كەدەرگى كەلتىرمەگەن. ويىن كەزىندەگى ەكى كوماندا جانكۇيەرلەرىنىڭ قاقتىعىسىن بولدىرماۋ ءۇشىن ولاردىڭ اراسىنداعى تريبۋناعا جەرگىلىكتى كورەرمەندەردى ورنالاستىرادى. ءبىراق سول ايماققا يمگرانت يتاليالىقتار ياعني «يۋۆەنتۋس» جانكۇيەرلەرى دە كىرىپ كەتەدى. ويىن باستالۋىنا از ۋاقىت قالعاندا ليۆەرپۋلدىك جانكۇيەرلەر دە وسى سەكتوردان تابىلادى.
بۇدان بولەك وسى سەكتورعا جالعاسىپ كەتكەن X ، Z جانە Y سەكتورلارى دا ارزان بولىپ، وتىراتىن ورىندىقتار جوق بولاتىن. تابيعي تۇردە اعىلشىن جانكۇيەرلەرىمەن لىق تولدى. ويىن باستالۋىنا 45 مينۋت قالعاندا ەكى جاق جانكۇيەرلەرى قاۋىپسىزدىك ءۇشىن قويىلعان سەكتورلار اراسىنداعى اعاشتاردى سىندىرىپ، ناتيجەسىندە ەكى سەكتور اراسىنداعى جەرگىلىكتى كورەرمەندەر وتىرعان ايماق توبەلەس مايدانىنا اينالادى.
قايعىلى وقيعا ناتيجەسىندە 39 ادام قايتىس بولدى. ولاردىڭ 32 ءسى يتاليالىق، 4 ەۋى بەلگيالىق، 2 ەۋى فرانسۋز جانە 1 ەۋى يرلانديا ازاماتى ەدى. 600 كورەرمەن ءتۇرلى دەنە جاراقاتىن الدى. بۇل وقيعا «ەيزەل» تراگەدياسى دەگەن اتپەن تاريحتا قالدى.
«حيللسبورو» وقيعاسى
1989-جىلى 15 - ساۋىردە شەففيلدتەگى «حيللسبورو» ستاديونىندا انگليا كۋبوگىنىڭ جارتىلاي فينالىنداعى «نوتتينگەم فورەست» پەن «ليۆەرپۋل» كلۋبتارى اراسىنداعى ماتچ ءوتتى. جالپى ويىنعا «ليۆەرپۋل» جانكۇيەرلەرى وتە كوپ كەلەتىن. سول ۋاقىتتا «لەپپينگز لەين» ترۋبۋناسى ونداي جانكۇيەرلەردى سىيدىرۋعا قاۋقارلى ەمەس ەدى. سونىڭ الدىندا ماتچتى باسقا ستاديونعا اۋىستىرۋ سۇرالعان، ءبىراق بۇل ءوتىنىشتى فۋتبول قاۋىمداستىعى قابىلدامادى.
كەشىگىپ كەلگەن جانكۇيەرلەر «لەپپينگز لەين» تريبۋناسىنا جىبەرىلەدى. ول ونسىزدا لىق تولى بولاتىن. سوندىقتان، قوسىمشا كەلگەن جانكۇيەرلەر سالدارىنان الدىڭعى قاتاردا تۇرعاندار، تەمىر قورشاۋعا قىسىلىپ، ادامدار تۇنشىعا باستادى.
قايعىلى وقيعا ورنىندا 82 ادام قايتىس بولدى، سول كۇنى تاعى 14 ادام اۋرۋحانالاردا، 14 جاستاعى لي نيكول 4 جىلدان كەيىن، 1993-جىلى 3 - ناۋرىزدا اۋرۋحانادا قايتىس بولدى. 22 جاستاعى توني بلاند جاساندى تىنىس الۋ اپپاراتىنا تاۋەلدى بولىپ مۇگەدەك بولىپ قالدى. دارىگەرلەر ونىڭ 5 جىلدان ارتىق ءومىر سۇرمەيتىنىن ايتقان سوڭ، اناسى ونى اپپاراتتان ءۇزۋدى ماقۇلدايدى. ءسويتىپ ول قايعىلى وقيعانىڭ 96- قۇربانى اتانادى. ودان بولەك 700 دەن استام ادام جاراقات الدى. ستاديوندا كوماعا تۇسكەن تاعى ءبىر قۇربان - ەندريۋ ديەۆين (قايعىلى وقيعا كەزىندە 22 جاستا) 1997-جىلى ناۋرىزدا ونىڭ كومادان ايىعىپ، سەنسورلىق تاقتانى پايدالانىپ، «ءيا» نەمەسە «جوق» دەپ جاۋاپ بەرە الاتىندىعى تۋرالى حابارلاندى. 2021-جىلى 29- شىلدەدە قايتىس بولدى.
«ليۆەرپۋلدىڭ» بولاشاق كاپيتانى ستيۆەن دجەرراردتىڭ نەمەرە اعاسى، 10 جاسار دجون-پول گيلحۋلي دە توبەلەس كەزىندە قازا تاۋىپ، قايعىلى وقيعانىڭ ەڭ جاس قۇربانى بولدى. قايعىلى وقيعادان كەيىنگى العاشقى 10 جىل ىشىندە توبەلەستەن امان قالعانداردىڭ ۇشەۋى ءوز-وزىنە قول جۇمساسا، تاعى بىرەۋى پسيحياتريالىق اۋرۋحانادا 8 جىلىن وتكىزدى.
«ماراكانا» مولاسى
فۋتبول تاريحى: «ماراكانا مولاسى»
فۋتبول تاريحىنداعى قايعىلى وقيعالاردىڭ ءبىرى دەپ «ماراكانو مولاسى» دەپ اتالادى.
1950-جىلى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان سوڭ فۋتبولدان الەم چەمپيوناتى برازيليادا وتكىزىلەدى. وعان كوپ ەل قاتىسا المايدى. برازيليا ءوزىنىڭ تاريحتاعى العاشقى چەمپيوندىعىنا سونشالىقتى قاتتى سەنگەن ەدى. مىنە، سول ءۇشىن دە ارنايى ءا چ-1950-جىلعا ارناپ «ماراكانا» ستاديونىن سالدىرعان. الاڭعا 195 مىڭ كورەرمەن سياتىن.
تۋرنير ادەتتەگىدەن تىس ۇيىمداستىرىلدى. ءبىرىنشى ءھام سوڭعى رەت الەم چەمپيوناتى تاريحىندا فينال بولمادى. مۇنىڭ ورنىنا 4 كوماندا فينالعا شىعىپ ءوزارا ويىندار ەسەبىندە ەڭ كوپ ۇپاي جيناعان كوماندا چەمپيون بولاتىن. برازيليا شۆەتسيانى 7:1، يسپانيانى 6:1 دوپ ايىرماشىلىعىمەن ۇتادى. بۇل ويىنداردان سوڭ ۋرۋگۆايعا قارسى سوڭعى تۋر جاي عانا جولداستىق كەزدەسۋدەي كورىنگەن ەدى. برازيليانىڭ چەمپيون بولۋىنا ءبىر-اق قادام جەتپەي تۇرعانداي كورىنەتىن. ال، ۋرۋگۆاي بولسا ءوز ويىندارىن ءبىراز سىپايىلىقپەن وتكىزىپ - يسپانيامەن تەڭ ويىنعا كەلىسىپ، شۆەتسيانى 3:2 ەسەبىمەن جەڭدى. برازيليا مەن ۋرۋگۆاي ورتاسىنداعى ويىن فينال اتىن يەلەندى.
ءبىراق ويىندا 2:1 ەسەبىمەن ۋرۋگۆاي جەڭىپ كەتەدى. ۋرۋگۆاي ەكىنشى گولدى سوعىپ، ويىن اياقتالعانى تۋرالى تورەشىنىڭ ىسقىرىعى ەستىلگەندە «ماراكانادا» مولاداعىداي تىنىشتىق سالتانات قۇرادى. ەكى ادام ءوزىن جوعارىدان تاستاپ جىبەرىپ قايتىس بولادى. 200 دەن ارتىق جانكۇيەردىڭ جۇيكەسى سىر بەرىپ اۋرۋحاناعا تۇسەدى. بۇكىل مەملەكەتتە سۋتسيد جاساۋ كوبەيدى. 300 دەن ارتىق ادام ارى قاراي ءومىپ سۇرۋدەن ءمان تاپپادى.
بۇل جەڭىلىس برازيليا فۋتبول تاريحىندا «ماراكانوسو» دەگەن اتپەن قالدى. پورتۋگال تىلىنەن اۋدارعاندا بۇل ءسوز «ماراكانا اپاتى» دەگەن ماعىنانى بەرەدى. وسى ويىننان سوڭ برازيليا اق ءتۇستى قاسيەتسىز ساناپ سارى تۇسكە ءوتتى. ۋرۋگۆاي ەكىنشى چەمپيوندىعىن ءبىر اي تويلادى. قازىرگى كۇندە دە 16- ماۋسىم ۇلتتىق مەرەكە ەسەبىندە تويلانادى.
ت. راۋشان ۇلى
massaget.kz