قاراقالپاقستاندا تۇركىلەرگە ورتاق سۇلەيمەن باقىرعانيدىڭ مۇراسى زەرتتەلىپ جاتىر
ال بابانىڭ كىندىك قانى تامعان تۇركىستاندا ەجەلگى اۋىز ادەبيەتى جيناقتالىپ، كىتاپ بولىپ باسىلىپ شىقتى. عۇلامانىڭ ورتالىق ازيا حالىقتارىنا تيگىزگەن پايداسى قانداي؟ قازاققا قانشالىقتى قاتىسى بار؟
بۇل قاراقالپاقستاننىڭ وڭتۇستىك- باتىسىنداعى قوڭىرات اۋدانى. ەجەلدەن ورتالىق ازيا حالىقتارىنا جايلى قونىس بولعان جەر. قازىر دە ءتۇرلى ۇلت وكىلدەرى تۇرادى. كوبىنىڭ ءتۇپ- تامىرى تۇركى دۇنيەسىمەن بايلانىستى. عۇلامالارى دا ءبىر. تاريحتا حاكىم اتا اتالىپ كەتكەن سۇلەيمەن باقىرعاني وسى ولكەدە ماڭگىلىك مەكەن تاپقان. 2017 -جىلى مازار باسىندا الىپ كەسەنە تۇرعىزىلدى. ونىمەن قوسا كىتاپحانا، مەيمان تۇراقتايتىن ورىندار سالىندى. زياراتشىلار ىشىندە تۇركىستاننان كەلەتىن بابا ۇرپاقتارى دا بار.
دارياباي شاراپيەۆ، دوستىق اۋىلىنىڭ تۇرعىنى:
- تۇركى حالىقتارىنا بولىنبەس بۇرىن ءومىر سۇرگەن ادام. بارلىعىنا ورتاق. ەرتەرەكتە بولعاننان كەيىن جازبا دەرەكتەرى وتە از. ءبىر- ەكى كىتابى ساقتالعان. ءبيبى- ماريام، اقىرزامان دەگەن. مەشىتىمىزدە بار. سەيىتقوجا تارماعىنان دەپ ايتىلادى.
سۇلەيمەن حاكىم قوجا احمەت ياساۋي شاكىرتتەرىنىڭ ءبىرى بولعان. تۇركىستاندا دۇنيەگە كەلىپ، ازىرەت سۇلتاننان ءتالىم الادى. اڭىز بويىنشا ويسىلقارا تولىمەن ساپار شەگىپ ءجۇرىپ، قوڭىرات ەلدى مەكەنىندە تۇراقتايدى. ايماقتا ءدىن تاراتادى. عالىمدار جاقىن ماڭدا عۇلامانىڭ مەشىت- مەدرەسەسى تابىلعانىن العا تارتىپ وتىر. ارنايى ارحەولوگيالىق جۇمىستار باستالعان. دەمەك تۇركى دۇنيەسى، سونىڭ ىشىندە قازاق پەن قاراقالپاققا قاتىستى قۇندى دەرەكتەر ارتادى دەگەن ءسوز.
سايفيددين رايفيددينوۆ، وزبەكستان عىلىم اكادەمياسىنىڭ اعا قىزمەتكەرى، دوتسەنت:
- قازاقستاندىق عالىمدار سۇلەيمەن حاكىمنىڭ تولىق حيكمەتتەرىن تاۋىپ، جاريالادى. جالپى سانى 300-دەن اسادى. قازاق تىلىندە جارىق كوردى. بۇنىڭ بىردە- ءبىرى وزبەكستاندا جاريالانعان جوق. الداعى ۋاقىتتا وسى كەمشىلىكتىڭ ورنىن تولتىرامىز. قازاقستاننان كوشىرمەسىن الۋدى كوزدەپ وتىرمىز.
ەل بيلىگى جەر- جەردەن جينالعان تاريحشىلاردى تىڭ زەرتتەۋ جۇرگىزۋگە ىنتالاندىرىپ وتىر. قاراقالپاقستاندا ءالى دە تىلسىم سىرى اشىلماعان ورىندار كوپ. ايتالىق 19- عاسىردا قازاقتىڭ ۇلت ازاتتىق كوتەرىلىسىن باستاعان سىرىم دات ۇلى ەل اۋزىندا عايىپ بابا اتالىپ كەلدى. وعان نەلىكتەن مۇنداي ەسىمنىڭ بەرىلگەنى بەيمالىم. ماڭگىلىك دامىل تاپقان مەكەنىن جاۋدان جاسىرۋ ءۇشىن دەگەن دەرەكتەر ايتىلادى. ءبىر بەلگىلىسى ەكى ەلدىڭ ەجەلدەن بازارى عانا ەمەس، مازارى دا ءبىر. ورتاق تاريح بۇگىنگە دەيىن ساقتالىپ، كوزدىڭ قاراشىعىنداي قورعالىپ كەلەدى.
www.24.kz