قازاقتىڭ «جەتى جارعىسى» تۋرالى نە بىلەمىز؟
وتكەن تاريحقا كوز جۇگىرتەر بولساق، ءبىرتالاي قيىن- قىستاۋ كەزەڭدەر مەن نەبىر ناۋبەتتى جىلداردىڭ ەلەسىن كورەمىز. كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ باسقارۋ جۇيەسى مەن زاڭدار جيناعى ءھام قۇقىقتىق اكتىلەرى بولادى. ءبىزدىڭ وسى ءبىر باسقارۋ جۇيەمىز «قاسىم حاننىڭ قاسقا جولى»، «ەسىم حاننىڭ ەسكى جولىنان» باستاۋ الىپ، كەيىنگى تاۋكە حاننىڭ «جەتى جارعىسىمەن» جالعاسادى. بۇگىنگى تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ زاڭ جۇيەسى سولاردىڭ جەتىلدىرىلگەن نۇسقاسى دەپ ايتساق بولادى. مەرەكە قارساڭىندا ءبىز تاۋكە حاننىڭ «جەتى جارعىسى» جونىندە ايتۋدى ءجون كوردىك.
تاۋكە حان «قاسقا جول» مەن «ەسكى جول» زاڭدارىنا تولىقتىرۋلار ەنگىزىپ، وعان قوسىمشا ەكى تاراۋ قوسىپ، ونى «جەتى جارعى» دەپ اتادى. جاڭادان قوسىلعان ەكەۋى: جەر داۋى تۋرالى زاڭ مەن قۇن داۋى تۋرالى زاڭ بولاتىن. قازاق حاندارىنىڭ نەگىزگى زاڭدارى قازاق حاندىعىن سول كەزدە مەملەكەت رەتىندە تانىتىپ قانا قويماي، ونىڭ ساياسي- الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق دامۋىنا ىقپال ەتتى. «جەتى جارعىدا» وتباسى جانە نەكە زاڭى، جەر داۋى، جەسىر داۋى، قىلمىس پەن قۇن داۋىنا، ۇرلىق- قارلىق، توناۋشىلىققا جانە كۋالىك ەتۋ مەن انت بەرۋ راسىمدەرىنە وراي قالىپتاسىپ، تۇجىرىمدالعان حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق ادەپ- عۇرىپ زاڭدارى كورىنىس تاپقان. «جەتى جارعى» زاڭدار جيناعى مەملەكەتتىڭ ىشكى جانە سىرتقى جاعدايىن كۇشەيتۋگە باعىتتالدى. بۇل زاڭ قازاقتىڭ رۋ باسىلارىن جىلىنا ءبىر رەت جينالۋعا مىندەتتەدى. بۇل جيىنداردا مەملەكەتتىڭ سىرتقى جانە ىشكى جاعدايىنا بايلانىستى ماسەلەلەر داۋىس بەرۋ نەگىزىندە شەشىلدى. بۇل زاڭ جۇيەسى قازاق حالقىنىڭ ومىرلىك ماسەلەلەرىن بارلىق جاعىنان قامتىدى. «جەتى جارعىدان» كەيىن ارنايى اتاۋلى زاڭ جۇيەسى جاسالماعاندىقتان جانە «جەتى جارعىنىڭ» ءوزى تالاپ- تىلەكتى قاناعاتتاندىرارلىق دەڭگەيدە بولعاندىقتان، ونىڭ كوپتەگەن جول- جوبالارى مەن قاعيدالارى ⅩⅩ عاسىردىڭ باسىنا دەيىن قولدانىلىپ كەلدى.
Massaget.kz