تاق: تالىپتەر بيلىگىنە ءبىر جىل

نۇر-سۇلتان.قازاقپارات - تالىپتەردىڭ كابۋلدى باسىپ الىپ، اۋعانستان پرەزيدەنتى عاني اشرافتىڭ ەلدەن قاشقانىنا تۋرا ءبىر جىل بولدى.

بىلتىر 15-تامىزدا ءتالىپ قوزعالىسى رەسمي تۇردە بيلىك تىزگىنىن قولىنا العانىمەن، الەمنىڭ ەشبىر مەملەكەتى ۇكىمەتتى مويىنداعان جوق.

تالىپتەردىڭ بيلىگى ورناعاننان كەيىن جاعدايى ونسىز شاتقاياقتاعان حالىقتىڭ تۇرمىسى ناشارلاي ءتۇستى. ب ۇ ۇ- نا قاراستى حالىقارالىق ەڭبەك ۇيىمىنىڭ مالىمەتى بويىنشا ءتالىپ ۇكىمەتى قۇرىلعان العاشقى ايلاردا جارتى ميلليون اۋعاندىق جۇمىسسىز قالدى. ولاردىڭ دەنى - ايەلدەر. بىلتىرعى جىلدىڭ ءۇشىنشى توقسانىندا ولاردى جۇمىسپەن قامتۋ 16 پروتسەنتكە كەمىگەن. ب ۇ ۇ بيىل جارتى جىلدا 28 پروتسەنتكە دەيىن تومەندەيدى دەگەن بولجام جاسادى. كاسىپكەرلەر پاندەميانىڭ سالدارىنان ءوز- وزىنە كەلىپ ۇلگەرمەپ ەدى، ونىڭ ۇستىنە بيىلعى قۋاڭشىلىق جىعىلعانعا جۇدىرىق بولدى.

باس كيىم ساتۋشى:

- ساۋدامەن اينالىسقانىما 15 جىل بولدى. ساتىپ الۋشىلاردىڭ قاراسى بۇرىنعىداي ەمەس. تۇتاس اۋعانستاننىڭ جاعدايى مۇشكىل. ءبارى دە قىمباتتاپ جاتىر. كاسىبىمدى ۇلعايتىپ، دۇكەن اشسام دەپ ەدىم. بۇگىن ساۋداعا شىعارعان دۇنيەمدى، ەرتەڭ ساتىپ الا المايمىن.

اۋعانستاندا گۋمانيتارلىق داعدارىس جايلاعان. ب ۇ ۇ- نىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، بىلتىر اشتىقتان 14 ميلليون ادام زارداپ شەكسە، بيىل ناۋرىزدا ولاردىڭ سانى 23 ميلليونعا جەتكەن. حالىقتىڭ 95 پروتسەنتى اشقۇرساق. دۇنيەگە كەلگەن سابيلەردىڭ ءحالى تىپتەن مۇشكىل. بۇعان كابۋل اۋرۋحاناسىنىڭ اۋرۋشاڭ شاقالاقتارعا لىق تولۋى دالەل. 5 جاسقا دەيىنگى ميليوننان استام ءبۇلدىرشىن اشتىقتان شالاجانسار كۇيگە ءتۇستى. قازىردىڭ وزىندە ەل بويىنشا اۋىر حالدەگى بالا سانى 28 مىڭعا جەتكەن. يۋنيسەف- تىڭ دەرەگى وسى.

ءماريام، كابۋل تۇرعىنى:

- اقشامىز جوق. تۇرمىسىمىز ناشار. جۇكتى كەزىمدە تويىپ تاماق ىشپەپ ەدىم. قاجەت ءدارىنى الۋعا دا اقشام بولمادى. سول سەبەپتى ءسابيىم ءالجۋاز بوپ تۋدى. بوپەمدى ەمدەۋ قاجەت قاراجاتىم جوق.

مەلاني گالۆين، يۋنيسەف وكىلى:

- بالالاردى ەمدەپ جازۋ ءۇشىن بىزگە ۇزاق مەرزىمدى شەشىم قاجەت. 2023 -جىلى دا بۇل جاعداي جالعاساتىنىنا سەنىمدىمىن. ەلگە قاجەت قوردى جەتكىزۋدە ماسەلە بار. دەگەنمەن حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ كومەگىمەن قولىمىزدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاسايمىز. تەك سول كومەك توقتاماسا ەكەن.

بۇل - «تالىپتەر ءبىزدى قاماۋعا الدى» دەپ ۇرانداتقان اۋعان كەلىنشەكتەرى. راديكالدار بيلىك باسىنا كەلىسىمەن، ايەلدەردىڭ قۇقىعىن شەكتەپ تاستادى. اۋەل باستا حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ قىسىمىنان سەسكەنىپ، قىزداردىڭ ءبىلىم الۋىنا تىيىم سالمايتىنىن ايتقان ەدى. الايدا ناۋرىزدا بۇل رايىنان اينىپ قالدى. شاريعات زاڭىنا سايكەس جوسپار قۇرىلمايىنشا، قىزدارعا ورتا ءبىلىم مەكتەبىنىڭ ەسىگى اشىلمايتىنىن حابارلادى. جۇمىس ىستەپ، ءناپاقاسىن تاۋىپ جۇرگەن ايەلدەر قىزمەتىنەن قۋىلدى. كوشەگە اتتاپ شىعۋعا تىيىم سالىندى. شىققان كۇننىڭ وزىندە بەت- ءجۇزىن جاۋىپ ءجۇرۋ مىندەتتەلگەن. ەر ازاماتسىز ۇيدەن 72 شاقىرىمعا ۇزاۋعا تاعى رۇقسات جوق. بۇرىنعى پوليتسيا قىزمەتكەرى گۇلىستان سافاري قوعامنىڭ ولاردان سىرت اينالعانىنا نالىپ وتىر.

گۇلىستان سافاري، بۇرىنعى پوليتسيا قىزمەتكەرى:

- قىزمەتىم وزىمە ۇنايتىن. ءبىراق تالىپتەر كەلىپ جۇمىسقا شىعۋىما تىيىم سالدى. ۇيدە وتىرىڭدار، مۇندا ايەلدەر كەلمەۋگە ءتيىس دەدى. نارازىلىق شەرۋىنە شىقتىق. حيدجاب كيەمىز، تەك جۇمىسقا شىعۋعا رۇقسات بەرىلسە دەپ ەدىك. الايدا ولار بىزگە قارۋ كەزەپ، كوزدەرىڭدى جوعالتىڭدار دەدى.

ءيا، تالىپتەردىڭ يدەالوگياسىنا قارسى شىققاندارعا اياۋشىلىق جوق. Reporters without borders حالىقارالىق ۇيىمى كەلتىرگەندەي، ءبىر جىلدىڭ ىشىندە 547 بۇقارالىق اقپارات قۇرالىنىڭ 219 ى جابىلعان. 11 مىڭنان استام ءتىلشىنىڭ قازىر ۇشتەن ءبىر بولىگى عانا جۇمىسىن جالعاستىرىپ جاتىر.

ەسكە سالا كەتسەك، 2021 -جىلدىڭ 14-ساۋىرىندە ا ق ش پرەزيدەنتى دجو بايدەن اۋعانستاننان اسكەردى كەزەڭ- كەزەڭىمەن شىعاراتىنىن مالىمدەدى. اسكەردىڭ سوڭعى جاساعى تامىزدا كەتىسىمەن، تالىپتەر كابۋلدى باسىپ الدى. تالىپتەردىڭ قاھارىنان قورىققان 3,5 ميلليون حالىق ەل ىشىندە بوسىپ كەتتى. ال 7-قىركۇيەكتە راديكالدار قوزعالىسى جاڭا ۇكىمەتتىڭ قۇرىلعانىن جاريالادى. ءبىراق جاھان ەلدەرىنىڭ ەشقايسىسى ول ۇكىمەتتى مويىنداعان جوق.

اۆتورى: باقىت توپتايەۆا

www.24.kz