نەسيە تولەپ جاتقان بانك جابىلىپ قالسا نە بولادى؟
بىلتىر قازاقستاندىقتاردىڭ 65 پايىزدان كوپ بولىگى اۆتوكولىكتەردى پايىزبەن العان. بىلتىر بيۋرو بولشەك قارىز ءوسىپ جاتقانىن (شامامەن، 43 پايىز) تىركەدى. ياعني قازاقستاندىقتار اراسىندا ءتىپتى تاۋاردى دا قارىزعا كوبىرەك الا باستاعانى ايتىلدى. بۇل قارىز سوماسى بەس تريلليون تەڭگەدەن اسادى ەكەن.
كرەديتى بار ادامدار بانك جابىلىپ قالسا، ارى قاراي بەرەشەگىن قالاي وتەيدى؟ نەسيە سالاسىنداعى زاڭگەر باۋىرجان ابىلقاسىموۆ پەن Qeconomics ەكونوميكالىق زەرتتەۋ بىرلەستىگىنىڭ ەكونوميسى نۇرمۇحاممەد مامانوۆ ءتۇسىندىردى.
بانك جابىلعاننان كەيىن نە بولادى؟
ەكونوميست نۇرمۇحاممەد مامانوۆ بانك بانكروت بولعان نەمەسە ماجبۇرلى تاراتىلعان جاعدايدا قارىز الۋشىلار كرەديتتى ودان ءارى تولەۋ ماسەلەسىنە تاپ بولاتىنىن ايتتى.
«بانك جابىلۋىنا بىرنەشە سەبەپ بولۋى مۇمكىن. قانداي سەبەپتەرگە بايلانىستى جابىلىپ جاتقانىنا قاراماستان، قارجى رەتتەۋشى ورگان تاراتۋ كوميسسياسىن قۇرادى. ول بانكتى تاراتۋ جانە وعان بەرەشەك، سالىمشىلارمەن اراداعى ەسەپ ايىرىسۋ پروتسەستەرىن رەتتەيدى»، - دەدى ول.
ول بۇل كوميسسيا تاعى قانداي جۇمىستار جۇرگىزەتىنىن ايتىپ بەردى.
«بۇل كوميسسيا بانكتىڭ ساتىپ الۋ قۇقىعى بويىنشا باسقا ۇيىمعا، ياعني ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەرگە، زاڭدى تۇلعالارعا بەرىلۋى مۇمكىن اكتيۆتەرى تۋرالى ماسەلەنى شەشەدى. وسى اكتيۆتەرگە قارىز الۋشىلاردىڭ نەسيەلەرى دە كىرەدى. نەسيە قارىز الۋشى ءوز ەركىمەن موينىنا الاتىن مىندەتتەمە ەكەنىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. بۇل مىندەتتەمە بانك تاراتىلسا دا ورىندالۋى قاجەت. ال قارىز تۋرالى كەلىسىمشارت ونىڭ تالاپتارى ورىندالعانشا ارەكەت ەتەدى (كرەديت وتەلگەنشە). ياعني، بانك جابىلىپ جاتقانىنا قاراماستان، نەسيە ءوز كۇشىن جويمايدى. تيىسىنشە، قارىز الۋشىلار اي سايىنعى تولەمدەرىن جالعاستىرۋى كەرەك. بانك تاراتىلعان كەزدە نەسيە تولەۋدى توقتاتساڭىز، وندا كەلىسىمشارت تالاپتارىنا سايكەس ايىپپۇل ەسەپتەلەدى»، - دەدى نۇرمۇحاممەد مامانوۆ.
بۇل پروتسەسس قانداي بانكتەرگە قاتىستى؟
«بۇل پروتسەدۋرا بۇكىل ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەرگە قاتىستى بولادى. سەبەبى ەلدەگى باستى قارجى رەتتەۋشى بانك جۇيەسىندەگى تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ ءۇشىن جابىلىپ جاتقان بانك اكتيۆتەرىن قايتا قۇرۋعا نەمەسە ونى باسقا ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەرگە وتكىزۋگە مۇددەلى. بۇعان دەيىن ايتقانىمداي، بانك اكتيۆتەرىمەن قوسا، قارىز الۋشىلاردىڭ نەسيەلىك مىندەتتەمەلەرى بانك اكتيۆتەرىنىڭ كەلەسى يەسىنە وتەدى»، - دەپ ءتۇسىندىردى ەكونوميست.
نەنى ەسكەرۋ قاجەت؟
كەز كەلگەن ادامدا «بانك جابىلىپ قالسا، ەندى نە ىستەۋىم كەرەك» دەگەن سۇراق تۋىندايدى. ەكونوميست بۇل سۇراققا دا جاۋاپ بەردى:
«الدىمەن، نەسيە تولەپ جاتقان رەكۆيزيتتىڭ ستاتۋسىن انىقتاۋ كەرەك. رەكۆيزيتتار وزگەرمەسە، سول رەكۆيزيتتەر بويىنشا نەسيە تولەمىن جالعاستىرا بەرەدى. ول وزگەرسە نەسيەنى جاڭا رەكۆيزيتتەر بويىنشا تولەۋى كەرەك. بولاشاقتا نەسيە بويىنشا سۇراقتار تۋىنداماس ءۇشىن تولەم تۋرالى تۇبىرتەكتەردى نەسيەنى تولىق وتەپ بولعانعا دەيىن ساقتاپ جۇرگەنى دۇرىس. سونىمەن قاتار، كەز كەلگەن ازاماتقا نەسيە شارتىن قولايسىز شارتتارمەن قايتا وزگەرتۋ تۋرالى ۇسىنىس تۇسسە نەمەسە سول ارەكەتكە يتەرمەلەسە، ونىڭ تولىقتاي باس تارتۋعا قۇقىعى بار»، - دەدى ول.
زاڭگەر باۋىرجان ابىلقاسىموۆ بانك داعدارىسقا ۇشىراسا نەمەسە ليتسەنزياسىنان ايىرىلسا، جابىلاتىنىن ايتادى.
«قاراپايىم تىلمەن ايتساق، بانك جابىلعان كۇننىڭ وزىندە قارىز ەشقايدا جويىلىپ كەتپەيدى. بانكتىڭ اكتيۆتەرى مەن قارىزدارى باسقا بانككە وتەدى. جابىلىپ قالسا، بانك قۇجاتتار جىبەرۋى قاجەت»، - دەدى زاڭگەر.
ماماننىڭ ايتۋىنشا، كەيدە بانكتەر قارىزدارىن كوللەكتورلىق كومپانياعا ساتۋى مۇمكىن. بۇل «تسەسسيا» دەپ اتالادى. بانك مۇنداي قادامعا بارماس بۇرىن، قارىز الۋشىعا ەسكەرتۋى قاجەت.
قارىزى بار ادام بانك جابىلىپ قالسا نە ىستەۋى قاجەت؟
«رەسمي تۇردە حاتتاما وتكىزۋى قاجەت. كەيىن حاتتاماعا جاۋاپ كەلەدى. ياعني، قارىزدى قايدا تولەۋ كەرەك ەكەنى تۋرالى ارىز جازۋى كەرەك. جابىلعان بانكتىڭ ورنىنا كەلگەن ۋاقىتشا باسقارۋشى باسقا شوتتار اشۋى مۇمكىن. سول شوتتارعا بۇرىن قالاي تولەدى، ءدال سولاي تولەي بەرەدى»، - دەپ ءتۇسىندىردى مامان.
massaget.kz