نۇرگۇل رامازان قىزى: قازاق مەديتسيناسىنىڭ بولاشاعى زور ەكەنىنە سەنەمىن

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات – «شيپا كلينيك» مەديتسينا ورتالىعىڭ قۇرىلتايشىسى، سىنىقشى، مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى نۇرگۇل رامازان قىزىنان سۇحبات العان ەدىك. سونى وقىرمان نازارىنا ۇسىنامىز.

- نۇرگۇل حانىم، اۋەل اڭگىمەنى ءوزىڭىزدىڭ ومىردەرەگىڭىزدەن باستاساق، اتامەكەنگە قاي جىلى ورالدىڭىز؟

- مەن 2010 -جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا ەلگە ورالدىم. ق ح ر ش ۇ ا ر ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ قۇلجا اۋدانىندا دۇنيەگە كەلدىم. قاراپايىم وتباسىندا ءوستىم. اكەم شارۋا قوجالىعىندا، انام اكىمشىلىكتە جۇمىس ىستەيتىن. ءبىز ۇيدە ءتورت اعايىندىمىز، مەن ءۇيدىڭ ۇلكەنىمىن. بالالىق شاعىمدا ەش قيىندىق كورمەي، اتا- اجەمنىڭ قولىندا ەركەلەپ ءوستىم. اتام مەشىتتىڭ يمامى ەدى، قاجىلىققا بارعان كىسى. اكەم ۇلدان جالعىز بولعان سوڭ ءۇيدىڭ ۇلكەن نەمەرەسى دەپ مەنى اتا- اجەمنىڭ باۋىرىنا سالعان. اتامدى جانىمداي جاقسى كوردىم، مارقۇم مەنىڭ 15 جاسىمدا دۇنيەدەن ءوتتى. ماعان ومىردە كوپ نارسەنى ۇيرەتىپ، قازاقى تاربيە- تانىمنىڭ ءنارىن ءسىڭىرىپ كەتتى.

قىتايدا مەكتەپتى اياقتاعان سوڭ شانحاي قالاسىنداعى بەلدى جوعارى وقۋ ورنىندا مەديتسينا ماماندىعى بويىنشا 10 جىل ءبىلىم الدىم. اتامەكەنگە ورالعان سوڭ اسفاندياروۆ اتىنداعى مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتىندە ماگيستراتۋرادا وقىدىم. تۇركيا مەملەكەتىندە ءوز ماماندىعىم بويىنشا دوكتورانتۋرانى اياقتادىم. قىتايدا جانە قازاقستاندا بەس رەت قاتارىنان «تامىر ۇستاۋ ارقىلى دياگنوز قويۋ» سايىسىندا جەڭىمپاز اتاندىم. بىلتىر پرەزيدەنت جارلىعىمەن «قۇرمەت وردەنىنىڭ» يەگەرى اتاندىم.

- قازاق ەمشىلىگىنە قالاي كەلدىڭىز؟

- 18 جاسىمدا جايلاۋدا اكەمنىڭ اياعى سىنىپ، ونى ءوزىم سالدىم. ياعني، مەن تامىر ۇستاۋدان بۇرىن، سىنىقشى بولدىم. كەيىن دارىگەرگە بارىپ تەكسەرىلگەننەن كەيىن «اياعىڭىزدى جاقسى سالعان ەكەن» دەپتى. مەن سول كەزدەن باستاپ وزىمە سەنىمدى بولىپ، سىنىق سالا باستادىم. وسى قاسيەتىمدى سەزىندىم. باستىڭ جىگىن سالىپ، جاتىردى كوتەرۋ، بەل ومىرتقانىڭ تايعانىن سالۋ، قولدىڭ شىققانىن سالۋ - سىنىقشىلىق ونەرىمنىڭ نەگىزى.

ءبىزدىڭ اۋىلدا مەدبيكە بولماي، 17 جاسىمدا انامنىڭ تامىرىن تاۋىپ، سيستەما سالدىم. كەيىن كەلە اۋىل ارالاپ، سيستەماسى سالىنباي قالعاندارعا كومەكتەسىپ كىسى قاراپ كەتتىم. سول كەزدە اۋىلداعىلار مەنى «كىشكەنتاي نۇرگۇل دارىگەر» دەپ اتايتىن.

جالپى، مەديتسينا ماماندىعى اتادان بالاعا جالعاسادى، تۇقىم قۋادى، - دەپ جاتادى. بۇل- شىندىق. سەبەبى، تامىر ۇستاۋ - اتا- بابادان، تەكتەن كەلەتىن قاسيەت. ءبىراق مەنىڭ ءوز جۇرتىمدا دا، ناعاشى جۇرتىمىزدا دا دارىگەرلەر جوق ەدى. جاڭا تۋىلا سالعاندا تىم ءالسىز بولىپپىن (2 ك گ 300 گرامم)، انام سول تۋىتتا رەانيماتسياعا ءتۇسىپتى. سول كەزدە مەنى مەدبيكە بولىپ قىزمەت ىستەيتىن نۇرگۇل دەگەن اپاي ءۇش كۇن بويى ءوزى باققان ەكەن. انام ەسىن جيعاندا اكەم مەنىڭ ەسىمىمدى سول مەدبيكەنىڭ قۇرمەتىنە نۇرگۇل دەپ قويىپتى. سول ساتتەگى بولاشاقتا دارىگەر بولسىن دەگەن اكەمنىڭ تىلەگى قابىل بولعان سىڭايلى.

حالىق اراسىندا تامىر ۇستاپ، سىنىق سالىپ ءجۇرىپ، مەنىڭ شىن اتىم نۇرگۇل بولسا، ءبىر اتىم «حالىق» بولىپ تانىلدىم، «ءتىرى م ر ت» دەپ تە اتاپ جاتادى سىرتىمنان. سول ءۇشىن دە تاڭداعان ماماندىعىما ەشقانداي وكىنىشىم جوق. حالىقتىڭ ورتاسىندا ادال ەڭبەك ەتىپ جۇرگەنىمە، ءبىر ادامنىڭ بولسا دا العىسىن، باتاسىن الىپ جۇرگەن كۇندەرىمە ريزامىن. قاشاندا ادام ءوزىنىڭ تاڭداعان ماماندىعىن ءسۇيۋى كەرەك، سەبەبى سول ارقىلى ول بولاشاعىنا باعدار الادى، ءومىر باسپالداعىن قالايدى، قوعامعا پايداسىن تيگىزەدى.

- سىزگە ادامدار كوبىنە قانداي دەرتىنە ەم ىزدەپ كەلەدى؟ ادام ەمدەپ ءجۇرىپ، ءارتۇرلى اسەرلى جاعدايلارعا كەزدەسەتىن بولارسىز؟

- ايەلدەردەگى بەدەۋلىك، ەرلەردەگى بەلسىزدىكتى كوپ ەمدەدىم. 2000-نان استام ايەلدىڭ بالالارىنا كىندىك انا بولدىم. سونداي- اق جۇيكە جۇيەسى، بۋىن اۋرۋلارىن، اسقازان جارالارىن كوپ ەمدەدىم. ءبىزدىڭ كلينيكادان ونكولوگيادان 150-گە جۋىق ادام ەمدەلىپ، جازىلدى. بۇگىنگى كۇنگە دەيىن رەسەي، قىرعىزستان، تۇركيا، وزبەكستان ەلدەرىنەن جانە ءوز ەلىمىزدىڭ تۇكپىر- تۇكپىرىنەن كوپتەگەن ادامدار ەم الۋعا كەلەدى.

ەرەكشە ەسىمدە قالعان مىناداي ءبىر جاعداي بولدى. وسىدان 6 جىل بۇرىن ءبىر كىسىنىڭ تامىرىن ۇستاپ، بەدەۋلىك سىرقاتى بار ەكەنىن ءبىلدىم. 10 جىلدان بەرى بالا كوتەرە الماي ءجۇر ەكەن. بىلگەنىمدى ايتىپ وتىرعانىمدا، ول ايەل اياقاستى اشۋلانا كەتىپ، مەنىڭ ادرەسىمە اۋىر سوزدەر ايتتى. ساسقانىمنان، سەنبەسەڭىز دارىگەرگە بارىپ تەكسەرىلىڭىز، - دەدىم. جاڭاعى كىسىنىڭ توسىن مىنەزىن كورىپ، ىشتەي ابدىراپ قالدىم. ول ماعان راسىندا سەنبەگەن ەدى. كەلەسى كۇنى ۇيالىپ كەلىپ، كەشىرىم سۇرادى. ءارى جالعاستى ەمىن الىپ، دەرتىنەن قۇلان- تازا ايىعىپ، كەيىننەن ءسابيلى بولدى. وسىدان كەيىن كەيبىر ادامدارعا دالەلدەۋ قاجەت ەكەنىن ءتۇسىندىم. سول ءۇشىن دە قازىر ناۋقاستىڭ تامىرىن ۇستاعان سوڭ، ءبىرىنشى كەزەكتە اناليزگە جىبەرەتىن بولدىم. نامىر ۇستاپ قويعان دياگنوزىمنىڭ اينا قاتەسىز ەكەنىنە كوزى جەتكەندەرى تاڭعالىستارىن جاسىرا الماي جاتادى. ال مەن ءۇشىن باستىسى الدىما كەلگەن ادامنىڭ دياگنوزىن دۇرىس قويىپ، دەرتىنەن ايىقتىرۋ.

تاعى ءبىر وقيعا: ساپ-ساۋ ءجۇرىپ اياق استىنان ەسىنەن اۋىتقىپ، «بۇقپا» اۋرۋىنا دۋشار بولعان ءبىر پاتسيەنتىم بولدى. ول كىسى ۇستاز بولعان ەكەن. 1-اق كۇندە تاماعىنان اس وتپەي، تىلدەن قالىپ، پسيحولوگيالىق تۇرعىدا اۋىتقۋعا ۇشىراعان. وتباسىنداعىلار ول ادامنان ۋاقىت وتە كەلە ۇمىتتەرىن ءۇزىپ، شارشاعان سوڭ ماعان ەمدەتۋگە الىپ كەلەدى. الايدا كەيىنەن وزدەرى ءبىراز ۋاقىتقا جوق بولىپ كەتتى. مەن سول كىسىگە ينە قويىپ، ءدارى- ۋكولىن ەگىپ، پسيحولوگيالىق تۇرعىدان دا، ءشوپ دارىلەرمەن ەمدەپ، بار- جوعى 3 ايدا دەرتىنەن قۇلان-تازا ايىقتىردىم. ءومىرى ارناعا ءتۇستى، مۇعالىمدىك قىزمەتىنە قايتا ورالدى. اۋرۋىنان تۇبەگەيلى ساۋىعىپ، قالىپتى جاعدايعا ورالدى. ءالى كۇنگە العىسىن جاۋدىرىپ، حابارلاسىپ تۇرادى. ءبىر ەمدەلۋشىم دەرتىنەن ايىقسا مەن ءۇشىن ول زور قۋانىش، زور باقىت.

- قازاق ەمشىلىگىنىڭ دامۋىنا اسا ءمان بەرىلمەي كەلەدى. «قازاقتا مەديتسينا بولماعان...» دەيتىندەر كوپ. وسى جايىندا پىكىرىڭىز قانداي؟

- ءيا، كەيبىرەۋلەر قازاقتار تەك جايلاۋدا مال باعىپ جۇرگەن، عىلىمنان، مەديتسينادان حابارى بولماعان دەپ ويلايدى. قازاق مەديتسيناسىن مويىندامايتىن قانشاما ادامنىڭ بۇگىندە ويلارى وزگەرگەن. قىتايداعى قانداستاردىڭ قازاق مەديتسيناسىن دامىتۋعا قوسقان ۇلەستەرى زور. قىتايدىڭ شۇار التاي ايماعىندا قازاق ەمشىلىگىنىڭ ارنايى جوعارى وقۋ ورنى بار. قازاق ەمشىلگىن قازاقستانعا الىپ كەلگەن اق حالاتتىلاردىڭ قاتارىندا ءوزىم دە بارمىن.

- قازاق مەديتسيناسىنىڭ بولاشاعىنا كوزقاراسىڭىز قانداي؟ دەڭگەيى كورشى قىرعىز ەلىنەن تومەن دەپ جاتادى. قازىرگى تاڭدا «بولاشاق» باعدارلاماسىمەن شەت ەلدە وقىپ كەلىپ جاتقاندار قانشاما؟ ! ولاردىڭ ءبىزدىڭ مەديتسينامىزدى الەمدىك دەڭگەيگە كوتەرۋگە ۇلەستەرى بولا ما؟

- مەديتسينا سالاسىنىڭ ۇزدىكتەرى تىزە بىرىكتىرىپ، قازاق مەديتسيناسىن، قازاق ەمشىلىگىن ءپان رەتىندە اشۋدى جولعا قويىپ، ناسيحاتتاسا دەيمىن. قازاق مەديتسيناسىنىڭ بولاشاعىنا دەگەن مەنىڭ سەنىمىم مول. قازاق مەديتسيناسىن ءبارىمىز بىرگە قولعا الساق نۇر ۇستىنە نۇر. ۇلتىمىزدىڭ دالەلدەنگەن، كەرەمەت دامىعان ەمشىلىگى بار، تەك سونى جۇيەلەۋ قاجەت، «قازاق مەديتسيناسى» دەگەن برەند قالىپتاستىرۋىمىز قاجەت. بىزدە ماماندار دا جەتكىلىكتى، تەك ادىستەمە دايىندالسا، ورتالىق اشىلسا بولعانى، قازاق مەديتسيناسىنىڭ دامىپ كەتەرى ءسوزسىز. قازاقستان تابيعاتىندا 200-دەن استام دارىلىك- ءشوپتى ءوزىمىز پايدالانىپ، ءتۇرلى دارىلەر جاساپ وتىرمىز. قازاق مەديتسيناسىن الەمدىك دەڭگەيگە كوتەرۋگە ابدەن بولادى. بىزدە سونى كوتەرۋگە دايىن ماماندارىمىز دا بار. اراسىندا شەتەلدەن كەلگەن قانداستار دا جەتەرلىك. بولماعاندا ءبىر مەكتەپ اشىپ، مامانداردىڭ باسىن قوسساق، جۇيەلەسەك، مامان دايىنداساق دەپ ويلايمىن.

- ەگەر سونداي ورتالىق اشىلىپ، سىزگە ۇسىنىس كەلىپ جاتسا، ءسىز دايىنسىز با؟

- ءبىر مەكتەپ اشىلىپ، «ءسىزدىڭ ءبىلىمىڭىز حالىققا قاجەت»، «حالىق ءسىزدى تانيدى» دەپ جاتسا، ارينە مەن دايىنمىن. بۇل ىسكە قۋانا- قۋانا ۇلەس قوسار ەدىم، بىلگەنىممەن بولىسەر ەدىم.

- قازاقتاردا قانداي اۋرۋ تۇرلەرى ءجيى كەزدەسەدى؟

- قازاقتارعا ورتاق اۋرۋ - سۋىق تيۋ، نە كوز تيۋ. تاعى ءبىر ورتاق اۋرۋ- قان قويۋلىعى. «اۋرۋ استان دەگەندەي»، كەشكە قاراي ەتكە تىڭقيا تويىپ، جاتىپ قالامىز، سونىڭ سالدارىنان اس قورىتۋ باياۋلايدى، باۋىردى ماي باسادى، سودان قان تامىردىڭ تارايۋۋى كەلىپ شىعادى دا، ۇيقى بەزى ۇلكەيىپ، قان قويۋلىعىنا الىپ كەلەدى. ەركەكتەردە دە، ايەلدەر دە ءجيى كەزدەسەتىن قارنىنىڭ قامپايۋى، سالاقتاۋى وسى ءبىر اۋرۋدىڭ سالدارىنان. ەكىنشىسى - بۇيرەك اۋرۋى. قازىر ايەلدەردە بەدەۋلىك، ەرلەردە بەلسىزدىك دەرتى ارتىپ كەتتى. بۇيرەك قىزمەتىن جاقسارتۋ ءۇشىن ادامدا ارتىق سالماق بولماۋى، تاباننان سۋىق وتپەۋى قاجەت. كوپتەگەن ادامداردا اس قورىتۋ جۇيەسىندە وسپە بار. مۇنىڭ ءبارى ءبىر اۋىز سوزبەن ايتقاندا قيمىل- ارەكەتتىڭ ازدىعىنان، جالقاۋلىق، دۇرىس تاماقتانباۋ، دۇرىس ۇيقىنىڭ بولماۋى، سۋىق تيگىزۋدىڭ اسەرىنەن بولادى.

- كوپشىلىك قاۋىمعا ءمالىم، پاندەميا كەزىندە ۆيرۋس جۇقتىرعاندار سانىنىڭ ارتۋىنان اۋرۋحانالاردان ورىن تابىلماي جاتتى. سول كەزدە ءجۇرتتىڭ كوبى قىتايدان كەلگەن قازاقتاردىڭ جەكە كلينيكالارىنان ەم ىزدەپ كەتتى. كوروناۆيرۋس جۇقتىرعانداردىڭ ءبىرازى شىعىس- تيبەت مەديتسيناسىنا جۇگىنىپ جزاتتى ەمەس پە؟

- شىعىس- تيبەت مەديتسيناسىنىڭ نەگىزى بويىنشا، كوروناۆيرۋس الدىمەن ورتالىق جۇيكە جۇيەسىندەگى نەرۆتەردى ولتىرەدى. سول سەبەپتى ءيىس، ءدام سەزبەۋ، قان قويۋلانۋ بەلگىلەرى پايدا بولادى. قىتايدان كەلگەن دارىگەرلەر وسى بەلگىلەرمەن كۇرەسە وتىرىپ، ەمدەۋ جولىن دۇرىس كورسەتە ءبىلدى. بارلىعى تەك يممۋنيتەتكە بايلانىستى. دەگەنمەن، ساقتىق كەرەك، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانىپ، دۇرىس تاماقتانىپ، ءارقاشان قيمىل- قوزعالىستا بولعان ءجون. كوروناۆيرۋس بۇكىل حالىقتى الىپ كەتەتىندەي كۇردەلى ءارى ايىقپاس اۋرۋ دەپ ايتۋعا كەلمەيدى، ونىڭ دامۋى ورگانيزمگە تىكلەي بالانىستى.

- جالپى شىعىس مەديتسيناسى مەن باتىس مەديتسيناسىنىڭ ەرەكشەلىگى مەن ايىرماشىلىعى نەدە؟

- شىعىس مەديتسيناسىندا نۇكتەلى ەمدەۋ ءادىسى جاقسى دامىعان. سيستەمالارى اۋىر ەمەس، كوبىنە شوپتەردەن جاسالادى. ال تيبەت مەديتسيناسىن نەگىزىنەن ء«شوپ مەديتسيناسى» دەپ ايتۋعا دا بولادى. ءشوپ دارىلەر جانە پسيحولوگيالىق ادىستەر قولدانىلادى، سەنىمگە كىرۋ ارقىلى ەمدەلۋشىمەن جۇمىس جاسايدى. باتىس مەديتسيناسىندا گارموندىق، سينتەتيكالىق دارىلەردى كوپ پايدالانادى. حيميالىق جولمەن ازىرلەنگەن، كەرى اسەرى بار ءدارى- دارمەك اۋىرعان ورگاندى جازىپ بەرەدى. ەسەسىنە باسقا ءبىر ورگان اۋرۋىن (جوق «دۇنيەنى») بار قىلىپ، وزىڭىزگە قايتا جاڭا سىرقات تاۋىپ بەرەدى. وسىلايشا، ءبىر اۋرۋ ەكىنشى اۋرۋمەن الماستىرىلدى. سونىمەن بىرگە، زاماناۋي مەديتسينادا ءبىر جەرىڭ ءشىرىپ بارا جاتسا، كەسىپ تاستاي سالۋدى ءتيىمدى جول سانايدى. كەسىپ تاستاعان جەردىڭ قىزمەتىن ەشتەڭە الماستىرا المايدى. كەيدە ادامداردىڭ قارسىلىق قۋاتىمەن ەشقانداي ويلاسپايتىن مەديتسينا ءتۇرى دەپ ويلايمىن. باتىس مەديتسيناسىنا قاراعاندا شىعىس مەديتسيناسىنىڭ، قازاق ەمشىلىگىنىڭ ەمدەۋ پروتسەسى ۇزاقتاۋ بولعانىمەن ءونىمدى ءارى شيپالىراق.

- ونكولوگيانىڭ قاي ساتىسىن ەمدەيسىزدەر؟

- ونكولوگيانىڭ ءبىرىنشى، ەكىنشى ساتىسىن ناتيجەلى ەمدەپ جاتىرمىز. ءۇشىنشى، ءتورتىنشى ساتىسىندا حيمياعا جىبەرىلەدى، سودان كەيىن كەلىپ بىزدەن ەمدى جالعاستىراس بولادى.

- قىتاي حالقى ءوزىنىڭ شىعىس مەديتسيناسىنا قانشالىقتى جۇگىنەدى؟

- قىتايلاردىڭ %90 ى شىعىس مەديتسيناسىنا جۇگىنەدى. جالپى ادامنىڭ ورگانيزمىندە يممۋنيتەتتى ۇستاپ تۇراتىن ىشەكتەرگە سۋ وتە قاجەت. قىتايلار ۇزدىكسىز جىلى سۋىن ىشەدى، كەشكە اياقتارىن جىلى سۋعا بۋلايدى. جاندارىن جاقسى كۇتەدى. سوڭعى جىلدارى قىتايدا جاسى 90-100-دەن اسقان قارتتاردىڭ قاتارى ارتىپ كەلەدى. قىتاي حالقىنىڭ ءوز مەديتسيناسىنا دەگەن سەنىمدىلىگى مەن تابىنۋشىلىعى وتە جوعارى دەپ سەنىممەن ايتا الامىن.

- ءبىزدىڭ ەلدە التىن ينە، حيدجاماعا ادامدار ءجيى جۇگىنىپ جاتادى، وسى دۇرىس پا؟

- ينە قويۋ - شىعىس مەديتسيناسىندا دامىعان سالا. بۇل نۇكتەلى ەمدەۋ تۇرىنە جاتادى. ينەنى تەك ءبىر رەت قانا پايدالانۋ كەرەك. ينە ەمىن العان ادام جىلى كيىنىپ، دۇرىس تاماقتانىپ، ۇنەمى قيمىل- قوزعالىستا بولۋدى ەسكەرۋى كەرەك. حيدجاما مەن ينەنى ناعىز بىلىكتى مامانعا قويدىرۋ كەرەك. ەم دۇرىس قولدانىلسا ارينە شيپاسى بولارى ءسوزسىز.

- ءسىزدىڭ شەتتەن كەلىپ جاتقان جەكە مەديتسينا ورتالىقتارىنا كوزقاراسىڭىز قانداي؟

- قىتايدان كەلگەن مەديتسينا سالاسىندا جۇرگەن مىقتى ماماندارىمىز بار. كوبى نەگىزىنەن جەكە كلينيكا اشىپ العان نەمەسە جەكە كلينيكالاردا جۇمىس جاسايدى. مەملەكەت سول كىسىلەرگە نازار اۋدارسا، ولاردىڭ بىلگەندەرىن حالىق يگىلىگىنە كورسەتۋگە جاعداي جاساسا ەكەن دەيمىن. قىزمەت كۇتىپ وتىرعاندارى دا قانشاما؟! ولاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيى قازاقستاندا وقىعان دارىگەرلەردەن ارتىق بولماسا كەم ەمەس. ويتكەنى قىتايدىڭ مەديتسيناسى الەمدە جەتەكشى ورىندا. وندا ءبىلىم العان قانداستاردىڭ مەديتسينالىق ءبىلىم الدە قايدا جوعارى. كوپ كىسىلەردىڭ جۇمىسسىز وتىرعانىنا قارنىم اشادى. ولاردىڭ اراسىندا مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسورلارى دا بار. بىلگەنىمىزدى ۇيرەتسەك دەيدى، دەگەنمەن «بارماق باستى، كوز قىستىمەنەن» قالىپ كەتىپ جاتادى. وسى كۇرمەۋى شەشىلمەگەن ماسەلە الاڭداتادى.

- ءوزىڭىزدىڭ شيپاگەرلىك ورتالىعىڭىز تۋرالى ايتا وتىرساڭىز.

- قازاقستاندا ەڭ العاش «قازاقمەد» مەديتسينا ورتالىعىن اشتىم. اۋىرىپ ەم ىزدەگەن تالاي جانعا اراشا بولدىق. ال قازىر «شيپا كلينيكتىڭ» جۇمىسىن جانداندىرۋعا ۇلەس قوسىپ ءجۇرمىز. «شيپا كلينيك» باتىس پەن شىعىس ەمى تەڭدەي قولدانىلادى. شەتەلدە ءبىلىم العان تاجىريبەلى، بىلىكتى دارىگەرلەرىمىز بار. ءبىزدىڭ ەمحانادا ماسساجبەن بىرىكتىرىلگەن ەم تۇرلەرى بار. ودان بولەك ءشوپ ءدارى بەرۋ، سيستەما سالۋ، ينە سالۋ، ماسساج جاساۋ ت، ب كوپەتەگەن ەمدىك شارالاردى قولدانامىز.

- قازاقستانعا كەلگەلى جەتكەن جەتىستىكتەرىڭىز جايىندا ايتا وتىرساڭىز. ءوز سالاڭىزدا الداعى ۋاقىتتا شاكىرت تاربيەلەۋ ويىڭىزدا بار ما؟

- ەلىمە ورالعالى ءشوپ دارىلەردى زەرتتەۋ، ءدارى جاساۋدى قولعا الدىم. وسپە اۋرۋلارىنا ەم بولاتىن ءشوپ دارىلەردى جاساۋمەن اينالىسىپ كەلەمىن. اسقازان جاراسىن ەمدەۋگە ارنالعان جەكە رەتسەپتەگى، اۆتورلىق دارىلەرم بار. اتامەكەنگە قونىس اۋدارعالى تامىر ۇستاپ، دياگنوز قويۋدان ءتۇرلى شيپاگەرلىك جارىستاردا بىرنەشە مارتە جۇلدەگەر اتاندىم. تۇركيادان، وزبەكستاننان، قىتايدان، قازاقستاننان بىرنەشە رەت العان جۇلدەم بار. بىلتىر، ەڭبەگىم باعالانىپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعى قارساڭىندا «قۇرمەت» وردەنىن الدىم. مۇنىمەن توقتاپ قالماي، ارى قاراي حالقىمنىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋ جولىندا قىزمەت ەتە بەرسەم دەيمىن.

شاكىرت تاربيەلەگىم كەلەدى. الايدا قازىرگى تاڭدا جاستاردىڭ باسىم بولىگى جالقاۋ، ياعني، ىزدەنىمپاز، ەڭبەكقور ەمەس. ءوز ماماندىعىن سۇيەتىن ادام بولماسا، ۇيرەتكەنىڭدى قابىلدايتىن، ءارى قاراي الىپ كەتەنىدەر نەكەن- ساياق. شاكىرت تاربيەلەۋ ويىمدا بار ارينە. بىلگەنىمنىڭ %50,60 سىڭىرسەم، ارى قاراي مەنىمەن بىرگە سەلبەسىپ، «ۇستازىمنىڭ ۇيرەتكەنى ەدى» دەپ ەڭبەگىنىڭ جەمىسىن كورىپ، حالىققا پايداسى تيسە دەيمىن. ءبارىن ۋاقىت كورسەتەدى.

- حالىق دەنساۋلىعى حاقىندا بەرەر كەڭەسىڭىز قانداي؟ اۋرۋدان قالاي ساقتانۋ كەرەك؟

- ءبىر ۇلت رەتىندە ۇرپاق الدىنا جاۋاپكەرشىلىك ارقالايمىز. ۇرپاعىمىزدىڭ قانى، جانى تازا بولسىن دەسەك، جالقاۋلىق، ىشىمدىككە سالىنۋ، دۇرىس تاماقتانباۋ، ۇيقىنىڭ بۇزىلۋى مەن تەلەفون لازەرىنىڭ اعزاعا اسەرىنىنىڭ الدىن الۋ قاجەت. قازىرگى تاڭدا ورتالىق جۇيكە جۇيەسىنىڭ شارشاۋى، بۇزىلۋى سىندى اۋرۋ تۇرلەرى ءجيى بايقالادى. شارشاۋ، ەنجارلىق، ۇيقىسىزدىق نەمەسە ۇيقىنىڭ كوبەيۋى، سەرگەك بولماۋ، ۇمىتشاقتىق وتە زياندى... مۇنىڭ ءبارى جۇيكە اۋرۋىنىڭ العى شارتى. سوندىقتان «اۋرىپ ەم ىزدەگەنشە، اۋىرمايتىن جول ىزدە» دەگەندەي، دەنساۋلىقتى كۇتۋدى داعدىعا اينالدىرۋىمىز قاجەت. «پاندەميا»، «قاڭتار وقيعاسى» كەزىندە قانشاما وتانداستارىمىزدى جوعالتتىق؟ دەنى ساۋ، رۋحى مىقتى قازاق قانا - ماڭگىلىك ەلدىڭ تىرەگى. ەلىمىزدە دەنساۋلىق مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋعا اتسالىسايىق. دەنساۋلىقتىڭ، اماندىقتىڭ زور قۇندىلىق ەكەنىن ەستەن شىعارمايىقشى.

نۇرساۋلە مامىتحان

qazaquni.kz