مايمىل شەشەگى الەمدە جىلدام تارالىپ جاتىر - دارىگەر-يممۋنولوگ
وسى ورايدا قازاقپارات اگەنتتىگى مايمىل شەشەگىنىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى جانە سانيتارلىق نورمالار تۇرعىسىنان قورعانۋ جولدارى تۋرالى يممۋنولوگ-اللەرگولوگ رافايل روزەنسونمەن سۇحباتتاستى.
- مايمىل شەشەگى بويىنشا الەمدىك ستاتيستيكا قانداي؟ كورشىلەس ەلدەردەگى احۋال شە؟
- مۇندا اتاپ وتەرلىك نارسە، مايمىل شەشەگى 1958 -جىلدان باستاپ، ياعني 64 جىلدان بەرى بەلگىلى. الايدا، بيىلعى 7-مامىردان كەيىن بۇل اۋرۋ افريكاداعى نەگىزگى تابيعي وشاقتارىنان الىس ەلدەردە دە جىلدام تارالا باستادى. ىندەت جونىندە العاش رەت 7-مامىردا لوندوندا حابارلاندى، ال 23-ماۋسىمنان باستاپ ددسۇ ونى پاندەميا دەپ بەكىتتى. ونىڭ تارالۋ قارقىنى الاڭداتپاي قويمايدى: كەشە، 18-شىلدەدە 13 مىڭ جاعداي تىركەلسە، بۇگىن - 13500-گە جەتكەن. مەملەكەتتەر بويىنشا ىندەت بىركەلكى تارالماعان: مايمىل شەشەگىن جۇقتىرۋ جاعدايىنىڭ %70 ى 5 ەلدە عانا (يسپانيا – 3127، گەرمانيا – 2033، ا ق ش – 1972، ۇلى بريتانيا – 1856، فرانسيا - 912) بايقالعان. كوپتەگەن قازاقستاندىقتار وسىدان ءبىر اپتا بۇرىن 12-شىلدەدە رەسەي فەدەراتسياسىندا ازىرگە تەك ءبىر ادامدا مايمىل شەشەگى تابىلعانىن ەستىدى. ورتا ازيادا جانە بىزدە ءالى بولمادى، بولعانىن دا قالاماس ەدىك. ءبىراق تاجىريبە كورسەتكەندەي، رەسپيراتورلىق ينفەكسيالاردىڭ تارالۋى بويىنشا ءبىز الەمنەن بىرنەشە اپتاعا عانا ارتتامىز.
- بۇل اۋرۋدىڭ بەلگىلەرىن ايتىپ بەرىڭىزشى جانە قانداي جاعدايدا مەديتسينالىق كومەككە جۇگىنگەن ءجون؟
- ادەتتە سيمپتومداردىڭ ءۇش توبىن ءبولىپ الۋ قاراستىرىلعان، ولاردىڭ ەش ەرەكشەلىگى دە جوق. ءبىرىنشى توپ - سۋىق تيۋ بەلگىلەرى: دەنە قىزۋى، قالتىراۋ، جوتەل جانە مۇرىننىڭ بىتەلۋى جانە سيرەك كەزدەسەتىن بەلگى - ءجيى قۇسۋ. ءۇشىنشى كۇنى سيمپتومداردىڭ ەكىنشى توبى پايدا بولادى - بورتپە، بورتپە دە ءتورت كەزەڭنەن وتەدى: قىزىل داق، سودان كەيىن پاپۋلا ء(ىرىڭسىز بورتپە)، ۆەزيكۋلا (سۋلى بورتپە) جانە پۋستۋلا (ءىرىڭدى بورتپە). وكىنىشكە وراي، ولاردىڭ جەلشەشەكتەن ايىرماشىلىعى، ونىڭ قابىرشاعىنا تيىسپەسە، ەش اسقىنۋ بولمايدى، ال باسقا كەز كەلگەن شەشەكتە پۋستۋلا ورنىندا تىرتىق قالادى. ەگەر پۋستۋلا شىرىشتى قاباتتا، مىسالى، كوز الماسىندا پايدا بولسا، كورۋ قابىلەتى جوعالۋى دا مۇمكىن. سيمپتومداردىڭ ءۇشىنشى توبى - ليمفادەنوپاتيا، ياعني ليمفا تۇيىندەرىنىڭ كولەمىنىڭ ۇلعايۋى. بۇل مايمىل شەشەگى ءۇشىن سيمپتومداردىڭ بەلگىلى ءبىر ءتۇرى جانە ول از سيپاتتالادى. دارىگەرگە مايمىل شەشەگى كۇدىگى تۋعاندا-اق بىردەن جۇگىنۋ كەرەك. وندا سىزگە ەم- دوم تاعايىندالىپ قانا قويماي، وسى ىندەتتىڭ ەلىمىزدە تارالۋىنا توسقاۋىل بولاسىز.
- سانيتارلىق نورمالار تۇرعىسىنان ءبىز ءوزىمىزدى قالاي قورعاي الامىز جانە مايمىل شەشەگىنە قارسى ۆاكسينا بار ما؟
- شىنىمدى ايتسام، ادامزات جۇقپالى اۋرۋلاردىڭ تارالۋىنىڭ جەكە جانە پوپۋلياتسيالىق قاۋىپتەرىن ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ءجۇرىس- تۇرىستىڭ نەگىزگى پرينتسيپتەرىن بۇرىننان ويلاپ تاپقان. مايمىل شەشەگى دە ەرەكشەلىك ەمەس. ەگەر ءبىز تۇسىنىكسىز بورتپەسى بار ادامداردان اۋلاق بولساق، حالىق كوپ جينالاتىن جەرلەردە ماسكا رەجيمى مەن قاشىقتىقتى ساقتاساق، قولدى ءجيى جۋىپ، انتيسەپتيك قولدانساق، بەلگىلى ءبىر دارەجەدە ينفەكسيانىڭ الدىن الۋعا بولادى. وكىنىشكە وراي، مايمىل شەشەگىنە قارسى ناقتى ۆاكسينا جوق. اعىلشىن تىلىندەگى عىلىمي ادەبيەتتەردە ءبىر كەزدەرى تابيعي شەشەككە قارسى ۆاكسينا العان ادامداردىڭ مايمىل شەشەگىنەن %85-90 قورعاناتىنى تۋرالى جازىلعان. 1980 -جىلى د د س ۇ وسى قورقىنىشتى اۋرۋدى تولىق جەڭگەنىن جاريالادى، ال ك س ر و- دا 1982 -جىلدان باستاپ شەشەككە قارسى ۆاكسينالاۋ توقتاتىلدى.
- بۇل قانشالىقتى زەرتتەلگەن اۋرۋ؟ ەمدەۋ كەزىندە قيىندىقتار تۋىنداماي ما؟
- سوڭعى ايلارعا دەيىن مايمىل شەشەگى نەگىزىنەن افريكا قۇرلىعىنىڭ كەدەيلەۋ مەملەكەتتەرىندە تارالدى. تيىسىنشە، وعان دەگەن كوزقاراس تازا «اكادەميالىق» بولدى. سوندىقتان ونىڭ تىم كۇشتى جانە كەڭ تارالعان پروبلەماعا اينالماۋىن (مىسالى، سوڭعى 2,5 جىلداعى كوروناۆيرۋس ينفەكسياسى سياقتى) قيالداۋ عانا قالدى. ازىرگە الەمدە تەك ءبىر عانا ءدارى- دارمەك - تەكوۆيريمات مايمىل شەشەگىن ەمدەۋگە ماقۇلدانعان جانە ليتسەنزيالانعان. ءبىراق ەگەر ينفەكسيا تارالسا، ول ءدارىنى جەتكىلىكتى مولشەردە شىعارۋ كەرەك بولادى، جانە بۇل وڭاي ەمەس.
- مايمىل شەشەگىنىڭ ءوزى جانە ونىڭ سالدارى قانشالىقتى قاۋىپتى؟
- قازىرگى ۋاقىتتا افريكا قۇرلىعىنان تىس جەردە مايمىل شەشەگىن جۇقتىرعان ناۋقاستاردىڭ ءولىمى سيرەك كەزدەسەدى. مۇنىڭ كوسمەتيكالىق سالدارى بولۋى مۇمكىن - تەرىدە، ءتىپتى شىرىشتى قاباتتاردا تىرتىق قالۋى مۇمكىن. اسىرەسە سوقىرلىقپەن اياقتالاتىن كوزدىڭ شىرىشتى قابىعىنىڭ زاقىمدانۋى قاۋىپتى. بۇل اۋرۋدىڭ اسقىنۋى پنەۆمونيا، سەپسيس، ەنسەفاليت ءتارىزدى يممۋن تاپشىلىعى بار ناۋقاستارعا كوبىرەك ءتان.
- جاڭا ۆيرۋس شىقتى دەپ ايتۋعا بولا ما - ونىڭ جاپپاي جۇعۋى مۇمكىن بە؟
- ەگەر 1958 -جىلدان باستاپ قاراستىراتىن بولساق، مايمىل شەشەگىنىڭ شىققانىنا 64 جىل بولدى، بۇل سونشالىقتى جاڭا ىندەت ەمەس. ءبىراق سوڭعى اپتالارداعى باقىلاۋلار بىرىنشىدەن، ونىڭ تارالۋ جىلدامدىعى كۇننەن- كۇنگە ارتىپ جاتقانىن، ەكىنشىدەن، ونىڭ گەوگرافياسى كەڭەيىپ جاتقانىن كورسەتتى. بۇل اۋرۋدىڭ كوبەيۋ يندەكسى (R0) 2-گە تەڭ، ياعني ءبىر ناۋقاس تاعى ەكى ادامعا جۇقتىرا الادى. سالىستىرىپ قاراساق، «دەلتا» كوروناۆيرۋسىنىڭ شتاممىندا كوبەيۋ يندەكسى شامامەن 7، ال وميكرون شامامەن 10 بولدى. ياعني، مايمىل شەشەگى كوروناۆيرۋس سياقتى جۇقپالى ەمەس. ءبىراق ارقانى كەڭگە سالۋعا دا بولمايدى: ءبىز كوروناۆيرۋستىڭ قالاي تەز مۋتاتسيالانعانىن، الدىمەن پاتوگەندى جانە ۆيرۋلەنتتى قاسيەتتەرىن جيناعانىن ءبارىمىز جاقسى بىلەمىز. سوندىقتان قاۋىپسىزدىك شارالارىن ساقتاۋىمىز كەرەك، ۆاكسينالاۋ ارقىلى ءوزىمىزدى قورعاۋعا مۇمكىندىك بولسا، مۇمكىندىگىنشە تەزىرەك وسىنداي يگى ءىس تۋرالى شەشىمدى قابىلداۋىمىز كەرەك.