تەك بيۋدجەتكە قاراپ وتىرۋعا بولمايدى - التاي كولگىنوۆ

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - نۇر- سۇلتان قالا كۇنىنە قانداي جەتىستىكتەرمەن جەتتى؟ قانداي جاڭا نىسانداردى پايدالانۋعا بەرۋ جوسپارلانعان؟ تۇرعىنداردىڭ تىنىس- تىرشىلىگىن جايلى ەتۋ ءۇشىن نەندەي جاعداي جاسالىپ، قۇلاعالى تۇرعان ەسكى ۇيلەر قاشان سۇرىلەدى؟

قاي كوشەلەردى جوندەۋ جوسپارلانىپ وتىر؟ جالپى، قالا تۇرعىندارى ءۇشىن وسى مەرەكەدە قانداي توسىنسىي بولماق؟ قازاقپارات تىلشىسىنە سۇحبات بەرگەن قالا اكىمى التاي كولگىنوۆ وسى ساۋالدارعا ەگجەي- تەگجەيلى جاۋاپ قايتاردى.

- التاي سەيدىر ۇلى، بۇگىندە ەلوردا كەزەكتى قالا كۇنى مەرەكەسى قارساڭىندا قانداي جەتىستىگىمەن ماقتانا الادى؟

- سۇراعىڭىزعا راقمەت! كەز كەلگەن جەتىستىك - بۇكىل مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ جۇيەلى ءارى جوسپارلى جۇمىسى. بۇل سۇراققا وراي قولجەتىمدى، جەڭىلدىكپەن بەرىلەتىن تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى، ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرى سىندى الەۋمەتتىك باعىتقا توقتالعىم كەلەدى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن الەۋمەتتىك باسپانا قۇرىلىسىنىڭ كولەمى ايتارلىقتاي ۇلعايدى. ماسەلەن، ەگەر 2018 -جىلى - 1100 پاتەر، 2019 - 2900 پاتەر سالىنسا، 2020 -جىلى الەۋمەتتىك پاتەردىڭ سانى 7 مىڭعا جەتتى. وتكەن جىلى بۇل دەڭگەيدى 10 مىڭ پاتەرگە دەيىن جەتكىزدىك. قۇرىلىس كولەمىنە قاتىستى وسى دەڭگەيدى ساقتاۋ قاجەت. سونىمەن قاتار وزگە دە ءتۇرلى تۇرعىن ءۇي باعدارلامالارى، ونىڭ ىشىندە جاستارعا ارنالعانى دا بار.

دەگەنمەن، تەك بيۋدجەتتى عانا مەدەت تۇتۋعا بولمايدى. ءبىز تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا جەكە ينۆەستورلاردى دا تارتامىز. ايتالىق، مىناداي تاعى ءبىر تەتىكتى ىسكە قوستىق. ياعني، الەۋمەتتىك- كاسىپكەرلىك كورپوراتسيا ارقىلى بيزنەسكە جەر ءبولىپ بەرىپ، ولارعا كومەكتەسەمىز. ال ولار ءوز كەزەگىندە پاتەرلەردىڭ ءبىر بولىگىن كەزەكتە تۇرعاندارعا جەڭىلدەتىلگەن باعامەن ۇسىنادى. سونىمەن قاتار قۇرىلىس يندۋسترياسى دا بارىنشا جۇمىلدىرىلعان: ءۇي قۇرىلىسى كومبيناتتارىمىز، تەمىر- بەتون بۇيىمدارىن، كىرپىش شىعاراتىن زاۋىتتارىمىز جانە تاعى باسقالارى.

ەندى مەكتەپ ماسەلەسىنە توقتالايىن. وقۋشىلاردىڭ سانى جىل سايىن ارتىپ كەلە جاتىر. تەك سوڭعى 10 جىلدا عانا مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ سانى 3 ەسەدەن استامعا ارتتى. ەگەر مامىردا شامامەن 8,5 مىڭ بالا مەكتەپ بىتىرسە، جاڭا وقۋ جىلىندا 25 مىڭ ءبۇلدىرشىن ءبىرىنشى سىنىپ تابالدىرىعىن اتتايدى. مۇنىڭ بارلىعى وقۋ ورىندارىن سالۋ قاجەت ەكەنىن بىلدىرەدى. ەلوردادا جۇكتەمەسى جوعارى مەكتەپتەردىڭ سانىن بىرتىندەپ تومەندەتۋ ءۇشىن جىل سايىن كەمىندە 10 ءبىلىم ورداسىن سالۋ قاجەت. ءۇش جىلدىڭ ىشىندە 70 مىڭ وقۋشى ورنىنا شاقتالعان 34 مەكتەپ سالدىق. بيىل تاعى دا 20 مىڭنان استام وقۋشى ورنىن جاسايمىز. مەكتەپ قاجەتتىلىگىن ەسكەرە وتىرىپ، قۇرىلىس جۇمىستارىنا جەكە قاراجاتتى دا تارتىپ جاتىرمىز. مۇنان بولەك، مەديتسينا نىساندارىنىڭ سانىن ارتتىرۋ كەرەك. سوڭعى جىلدارى 30 دان استام «ۇيدەگى دارىگەر» نىسانىن اشىپ، ءبىرقاتار مەديتسينا مەكەمەسىن جوندەدىك جانە قاجەتتى مەديتسينالىق جابدىقتارمەن قامتاماپسىز ەتتىك. ءار اۋداندا الەۋمەتتىك باسپانا، مەكتەپ، مەديتسينالىق مەكەمە جانە باسقا دا قاجەتتى الەۋمەتتىك نىسانداردى جوسپارلايمىز.

- ءسىز كەلگەننەن كەيىن ۇزاق جىلدار كۇرمەۋى شەشىلمەگەن ۇلەسكەرلىك قۇرىلىس نىساندارىنىڭ پروبلەماسىنا قاتىستى ماسەلەدە ىلگەرىلەۋشىلىك ورىن الدى. وعان قالاي قول جەتكىزدىڭىز؟ مۇنداي جاعدايدىڭ تاعى قايتالانۋ ءقاۋپى بار ما؟ ويتكەنى، بۇگىندە دە ەلوردادا ۇلەسكەرلەردىڭ قاراجاتىن تارتۋ ارقىلى سالىنىپ جاتقان نىساندار وتە كوپ ەكەنى بەلگىلى جايت.

- ۇزاققا سوزىلعان قۇرىلىس نىساندارىن اياقتاۋ مەملەكەت باسشىسىنىڭ تىكەلەي باقىلاۋىندا تۇر. 2019 -جىلدىڭ باسىندا قالادا 16 مىڭنان استام ۇلەسكەر وتباسى بار ەدى. بۇل – 150 دەن استام كوپپاتەرلى تۇرعىن ءۇي كەشەنى. ءدال قازىرگى ۋاقىتتا 13 مىڭ ۇلەسكەر وتباسىنىڭ پروبلەماسى شەشىلدى. ال بۇل دەگەنىڭىز 90 كوپپاتەرلى تۇرعىن ءۇي كەشەنى دەگەن ءسوز. ەندى قالعان 3 مىڭ ۇلەسكەردىڭ پروبلەماسىن شەشۋ مىندەتى تۇر. ولاردىڭ ءبىر بولىگىن وسى جىلى شەشەمىز. ەكىنشى بولىگىن كەلەسى جىلى شەشۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.

قۇرىلىسى ۇزاققا سوزىلىپ كەتكەن نىسانداردىڭ جاي- كۇيى دە الۋان ءتۇرلى بولدى: بىرىندە قازانشۇڭقىرى عانا قازىلسا، ەندى بىرىندە ءۇيدىڭ سۇلباسى عانا كوتەرىلگەن. دەگەنمەن، بۇعان دەيىن دە ايتقانىمداي، ماسەلەن ەگەر «تەرريتوريا كومفورتا-1» تۇرعىن ءۇي كەشەنىن سوڭىنا دەيىن سالساق، پايدالانۋعا بەرگەن كەزدە ول شالاجانسار بولىپ شىعار ەدى. ويتكەنى، قۇرىلىسشى بەتوننىڭ دۇرىس ماركاسىن قولدانباعان، قاباتتار اراسى تۇيىستىرىلمەگەن. سول سەبەپتى ۇزاققا سوزىلعان قۇرىلىس نىساندارىنا تەحنيكالىق، تەكسەرۋ، قارجىلىق اۋديت جۇرگىزۋ، جوبالىق- سمەتالىق قۇجاتتامالاردى تارتىپكە كەلتىرۋ قاجەت بولدى. ءبىر پاتەردى ەكى، ءتىپتى ءۇش رەت ساتۋ فاكتىلەرى دە بولدى. ءبىراق، ۇزاققا سوزىلعان قۇرىلىستارعا قاتىستى ءىس- شارالاردىڭ ناقتى جوسپارى بار. سول نىسانداردىڭ قۇرىلىسىن اياقتاۋ ءۇشىن جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز.

ەندى سۇراعىڭىزدىڭ ەكىنشى بولىگى - جاڭا ۇلەسكەرلەردىڭ پايدا بولۋ قاۋپىنە توقتالايىن. تاۋەكەل بارلىق ۋاقىتتا دا بولادى. اسىرەسە تۇرعىن ءۇي ساتىپ الار كەزدە ادامدار بۇل ماسەلەگە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراپ، قۇرىلىس كومپانياسىنىڭ تاريحىن زەردەلەۋى، قۇجاتتارىن قاراۋى كەرەك. مەملەكەت تاراپىنان باسپانا سالۋشىلارعا تالاپ كۇشەيتىلگەن: ەگەر سالۋشىنىڭ نىساندى اياقتاۋعا جەتكىلىكتى قاراجاتى بولماسا، پاتەر ساتۋدى باستاي المايدى، بانك كەپىلى بولۋى ءتيىس جانە سول كومپانيانىڭ جاعدايىنا دا قاراۋ قاجەت. اكىمدىكتىڭ رەسمي اككاۋنتتارىندا جانە ب ا ق بەتىندە جوسىقسىز قۇرىسشىلاردىڭ ءتىزىمىن ۇنەمى جاريالاپ وتىرامىز.

- ەلوردادا قۇلاعالى تۇرعان ۇيلەر مەن باراكتار ءالى دە بار. ولاردا ادامدار تۇرىپ جاتىر. ارينە، بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءبىر كۇننىڭ شارۋاسى ەمەس ەكەنى تۇسىنىكتى. دەگەنمەن، وسى ۋاقىتقا دەيىن قانشا ادام جاڭا باسپاناعا كوشتى جانە بۇل باعىتتا تاياۋ ۋاقىتتا قانداي جۇمىس جۇرگىزىلمەك؟

- ءيا، دۇرىس ايتاسىز، ەسكى اپاتتى جاعدايداعى ۇيلەر بار. سوڭعى ءۇش جىلدىڭ ىشىندە وسىنداي اپاتتى ۇيلەردەن 700-دەي وتباسىن جاڭا باسپاناعا قونىستاندىردىق. بيىل دا وسىنداي ەسكى ۇيلەردەن 300-دەن استام وتباسىن كوشىرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. ماسەلەن، ى. دۇكەن ۇلى 21 مەكەنجايىندا (سارى ارقا اۋدانى) ورنالاسقان بەس قاباتتى جاتاقحانانىڭ تۇرعىندارىمەن كەزدەستىك. ءبىز ونى ءسۇرىپ تاستايمىز. ءماسليحات تا قولداپ، سۇرىلەتىن ۇيلەردىڭ تىزىمىنە قوستى. مۇنداي ۇيلەر از ەمەس. ەسكى ۇيلەردى سۇرۋگە باعىتتالعان جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزىپ جاتىرمىز. سونىمەن قاتار تۇرعىن ءۇي- كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعىن جاڭعىرتۋ باعدارلاماسى ارقىلى دا ۇيلەردى جوندەيمىز.

- قالا تۇرعىندارى تاراپىنان جولدارعا قاتىستى ساۋالدار تۋىنداپ جاتادى. بيىل قانشا جول جوندەلەدى؟

- وسى جىلى 100-دەن استام كوشە سالۋدى جانە جوندەۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. وتكەن جىلعىداي قالانىڭ وڭ جاق بولىگىندەگى تۇرعىن ءۇي الاپتارىنا، قۇرىلىس ءجۇرىپ جاتقان اۋداندارىنا باسا نازار اۋدارامىز. الەۋمەتتىك نىساندارعا كىرەبەرىس ۋچاسكەلەر دە نازارىمىزدان تىس قالمايدى. سوڭعى جىلدارى قالادا 300-دەن استام كوشە جوندەلدى.

- ەلوردانى گازداندىرۋ جۇمىسى قالاي جۇرگىزىلىپ جاتىر؟ بيىل قاي اۋدان تۇرعىندارى كوگىلدىر وتىن قىزىعىن كورەدى؟

- وزىڭىزدە بىلەتىندەي، قالانى گازداندىرۋ ەلوردانىڭ ەكولوگياسىنا وڭ اسەرىن تيگىزۋمەن قاتار تۇرعىنداردىڭ ءومىر ساپاسىن جاقسارتۋعا دا سەپ بولادى. قالادا ەكى اۋدان – سارى ارقا مەن الماتى تولىقتاي گازداندىرىلدى. ول ءۇشىن 680 شاقىرىمنان استام گاز تاراتۋ جەلىسىن توسەپ، ورامىشىلىك جەلىلەردى تارتتىق. 14 مىڭ ابونەنت گاز قوسۋعا، 6 مىڭنان استام ابونەنت تەحنيكالىق شارت الدى. بۇعان قوسا، قازىردىڭ وزىندە 3,6 مىڭنان استام ءۇي (25 پايىزدان استام) گازعا قوسىلعان. جازدا قالعان ەكى اۋداندا - بايقوڭىر مەن ەسىلدە گاز كەلەتىن قۇبىرلاردىڭ قۇرىلىسىن باستاپ كەتتى.

ايتالىق، ولار: يلينكا (ۇركەر)، ءوندىرىس، پريگورودنىي، تەلمان تۇرعىن ءۇي الاپتارى، «Family Village», «Garden Village» جانە باسقا دا شاعىناۋداندار. شۇبار شاعىن اۋدانىنا قاتىستى جوبالاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر. ەسىل مەن بايقوڭىر اۋدانىندا ەڭ الدىمەن گاز كەلەتىن قۇبىرلاردى توسەيمىز. ال كەلەسى جىلى ورامىشىلىك جەلىنى تارتۋ باستالادى.

ءبىرقاتار جەڭىلدىك قابىلدادىق. مۇقتاج جاندار ساناتىنا گاز قوسۋ ءۇشىن الەۋمەتتىك كومەك بولەمىز. الەۋمەتتىك كومەك مولشەرىن 413 مىڭ تەڭگەگە دەيىن ۇلعايتتىق. مۇنان بولەك، تۇرعىندار تاراپىنان ۇيگە گاز قوسۋ ءۇشىن قۇجاتتار جيناۋعا قاتىستى ءوتىنىش بولدى. ەگەر بۇرىنىراق، ۇيگە گاز قوسۋ ءۇشىن 8 قۇجات جيناۋ قاجەت بولسا، ونىڭ ءوزى بىرنەشە ايعا سوزىلىپ كەتسە، ەندىگى ۋاقىتتا قۇجات ءتىزىمى ەكى ەسەگە قىسقارتىلدى. مۇنداي ءىس- شارا مەملەكەت باسشىسىنىڭ «مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ قىزمەتىن بيۋروكراتيادان ارىلتۋ جونىندەگى شارالار تۋرالى» جارلىعى اياسىندا قابىلداندى.

بۇعان قوسا، ج ە و-1 مەن ج ە و-2- ءنىڭ 13 سۋ جىلىتۋ قازاندىعىن گازعا قوستىق. ج ە و-3 قۇرىلىسىن جاڭعىرتتىق، قۇرىلىس قارقىندى ءجۇرىپ جاتقان جاڭا اۋدانداردى جىلۋمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ءۇش دەربەس گاز قازاندىعىن جوبالاپ جاتىرمىز. وسى شارالاردىڭ بارلىعى قالانىڭ ەكولوگياسىن ايتارلىقتاي جاقسارتۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى. گازداندىرۋ بارىسى مەملەكەت باسشىسىنىڭ باقىلاۋىندا تۇر.

- قالا كۇنىنە وراي ەلوردا تۇرعىندارىنا قانداي توسىنسىي ازىرلەپ جاتىرسىزدار؟

- اي باسىنان قالادا كونسەرتتەردەن باستاپ، سپورتتىق فەستيۆالدەرگە دەيىن ونداعان الۋان ءتۇرلى شارالار وتكىزىلىپ جاتىر. ماسەلەن، ۇلتتىق دومبىرا كۇنىن مەرەكەلەۋ، ەرمۇرات ۇسەنوۆتىڭ 70 جىلدىعىنا ارنالعان «ءومىر داستان» كونسەرتى، ەرلەر مەن قىزدار اراسىندا بوكستان «ەلوردا كۋبوگىنا» ارنالعان حالىقارالىق تۋرنير، كورمەلەر ءوتىپ كەتتى. قالا كۇنىنە دە ءبىرقاتار الەۋمەتتىك نىسان اشامىز. كەزەكتە تۇرعاندار مەن جۇمىس ىستەيتىن جاستارعا پاتەر كىلتىن تاپسىردىق. جاڭا كىرپىش زاۋىتىن، 80-نەن استام اۋلا، قوعامدىق كەڭىستىك پەن امفيتەاتر جانە باسقالارىن اشۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.

قالا كۇنىمەن قۇتتىقتايمىن! قالامىزدىڭ دامۋى ءاربىر تۇرعىنعا بايلانىستى جانە ءار ادام ءوز ۇلەسىن قوسا الادى. ءسىزدىڭ رەداكسياڭىزدى جانە بارشا وقىرماندارىڭىزدى قالا كۇنىمەن قۇتتىقتايمىن! زور دەنساۋلىق، باقىت، تابىس تىلەيمىن!

- سۇحباتىڭىزعا راقمەت!

اۆتور: مارلان جيەمباي