دومبىرا ادامعا قانداي قاسيەتتەر سىيلايدى؟
قازىرگى ۋاقىتتا سول كورىنىس كوز الدىمىزدان جوعالىپ بارا جاتقان سەكىلدى. دومبىرانىڭ قۇلاعىندا ويناۋ بىلاي تۇرسىن، ونى قالاي ۇستاۋدى بىلمەيتىن ۇرپاق كوبەيىپ بارادى.
قازاقپارات ءتىلشىسى دومبىرانى ەل اراسىندا قالاي ناسيحاتتاۋ قاجەت دەگەن ساۋال توڭىرەگىندە وي قوزعاپ كورگەن ەدى.
كەزىندە ءاربىر قازاقتىڭ تورىندە قارا دومبىرا ءىلىنىپ تۇراتىن. بۇل كورگەن ادامعا ەرەكشە اسەر ەتىپ، ەلجاندىلىق سەزىمگە ەرىكسىز تارتا تۇسەتىن. وكىنىشتىسى، قازىر مۇنداي كورىنىس بايقالمايتىن بولدى. جيىن- تويدىڭ كەزىندە دومبىرا ىزدەي قالساڭىز، ونى تابۋدىڭ ءوزى مۇڭعا اينالدى. ىلگەرىدە سىيلى قوناق كەلگەندە قارا دومبىرا ەرەكشە سايراي جونەلۋشى ەدى. كەيدە قۇيقىلجىپ، كەيدە كوكىرەكتى باسار اۋىر قوڭىر ءۇن ەستىگەن جاندى سان ءتۇرلى كۇيگە بولەيتىن. بۇگىندە جيىن- تويعا جينالعان ادامدار اراسىنان بىرەۋى دومبىرا شەرتە السا، قۋاناتىن جاعدايعا تۇستىك. بۇگىندە ونى تەك كونەكوز قارياسى، نە دومبىرا شەرتەتىن ادامى بار ءبىرلى- جارىم شاڭىراقتان عانا كورەمىز.
«اتام احمەتبەك جاقسى دومبىراشى قاسيەتىمەن ەلدىڭ ەسىندە قالدى. ولەڭ شىعارىپ، ءان ايتاتىن قاسيەتى بولدى. سول قاسيەت ماعان دا دارىسا كەرەك. كاسىبي كۇيشى بولماعانمەن، ازداپ دومبىرا شەرتەتىنىم بار. اتا جولىمەن كورگەنىمىزدى جاساپ، ونى ءالى كۇنگە دەيىن تورىمە ءىلىپ قويامىن. ءوز وتباسىمدا دومبىرانى ناسيحاتتاۋعا كوڭىل بولەمىن. دومبىرا - قازاقتىڭ رۋحى عوي. ونى تىڭداساڭ، رۋحتاناسىڭ، قۋاناسىڭ، دەمالاسىڭ. تۇتاس ۇلت تاريحى سول قوس ىشەكتىنىڭ قۇدىرەتىمەن بۇگىنگە دەيىن جەتكەن»، - دەيدى قورقىت اتا اتىنداعى قىزىلوردا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى «قورقىت تانۋ جانە ولكە تاريحى» عىلىمي- زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى باقىتجان احمەتبەك.
قادىم زاماننان بەرى قازاقى بولمىسىمىزدى ايشىقتاپ تۇراتىن قوس ىشەكتى، توعىز پەرنەلى قاسيەتتى دومبىرا كونە كەزەڭنىڭ كۇمبىرى ىسپەتتەس. سول ءبىر قۇدىرەتتى كۇش تۇلا بويىمىزدى ەرەكشە سەزىمگە بولەپ، اسقاق رۋح پەن ەلجاندىلىق قاسيەتتەردى الپىس ەكى تامىرىمىزعا تاراتىپ جاتادى. ۇلى دالانىڭ ۇلاندارى ۇرپاقتان ۇرپاققا وسى ءبىر قاسيەتتى دۇنيەنى ميراس ەتىپ، اتادان بالاعا اماناتقا اينالعان اسىل قازىنا رەتىندە ءاردايىم جوعارى باعالاپ كەلەدى. جان- جۇرەگىمىزگە جارىق نۇر سەكىلدى قۇيىلاتىن «دومبىرا» اتتى اندە ونى قادىرى مەن قاسيەتى، ماقساتى مەن مۇراتى، قۇدىرەتى مەن كيەسى دالمە- ءدال كورىنىس بەرگەن. ايتىلعانداي، دومبىرا بابامىزدىڭ مۇڭى، انامىزدىڭ سىرى، دالامىزدىڭ ءۇنى ەمەس پە؟
«قاشاندا قازاق پەن دومبىرا ەگىز ەكەنىن ايتادى. ەكەۋىنىڭ ءبىرتۇتاس ۇعىمعا اينالىپ كەتكەنىنە تاريح كۋا. سول قاسيەتتى قارا دومبىرانىڭ كۇمبىرلەگەن ءۇنى تالاي قازاققا رۋح بەرەدى. ونىڭ شاناعىنان توگىلگەن اسەم اۋەن مەن ءتاتتى كۇيگە ءتانتى بولىپ، قۇلاق قۇرىشىن قاندىرامىز. قازاق دالاسىنىڭ ءار وڭىرىندەگى دومبىرالار جەرگىلىكتى جەر جاعدايىنا، تۇرمىس- سالتى مەن داستۇرىنە، ءان، جىر، كۇي مەكتەبى مەن ونەرپازدىڭ ورىنداۋشىلىق مانەرىنە قاراي وزگەرىپ وتىرعان. قازىرگى كۇندەرى ۇلتتىق قۇندىلىعىمىز - دومبىرانى ناسيحاتتاۋعا ءوز دەڭگەيىندە نازار اۋدارىلۋدا. دومبىرا كۇنى سونداي ىزگى نيەتتەن تۋعانى بەلگىلى. قاي ۇلت بولماسىن، ءوزىنىڭ ۇلتتىق تامىرىنان اجىراماۋى ءتيىس. ىلگەرىدە ۇلكەندەر بالالارىن دومبىرا تارتۋعا باۋلىپ وتىرعانىن كوزىمىز كوردى. ارينە، ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ ونەر جولىنا ءتۇسۋى شارت ەمەس قوي. دەسە دە دومبىرانى ۇيرەنۋ قازاقتىڭ اتقا ءمىنۋ سەكىلدى باستى قاعيداسى بولۋى قاجەت. سوندىقتان ونى ۇيرەتۋ اياسىن كەڭەيتۋىمىز قاجەت. ماسەلەن، مەكتەپتە مۋزىكا ءپانى بار. سول ءپاننىڭ اياسىندا بالالاردىڭ دومبىرا جانە وزگە دە مۋزىكالىق اسپاپتاردى ۇيرەنۋىنە كوڭىل بولگەن ءجون. سونداي- اق، قازىر وسىنداي ونەرگە باۋليتىن تەگىن ۇيىرمەلەر اياسىن كەڭيتكەنىمىز ابزال»، - دەيدى بەلگىلى جىراۋ بەرىك سايماعانبەتوۆ.
اتادان قالعان باعا جەتپەس مۇرامىزدى جاس ۇرپاق ءوز دەڭگەيىندە قۇرمەتتەپ، كەلەر بۋىنعا امانات ەتسە، نۇر ۇستىنە نۇر بولماق. كىمدە- كىم دومبىرا قۇدىرەتىن شىن ۇعىنسا، پسيحولوگيا، فيزيكا، ماتەماتيكا، تاريح، پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ بارلىعىن وڭاي مەڭگەرە الادى دەسەدى. سەبەبى، ماماندار ونىڭ بويىندا پاندىك ءبىلىمنىڭ بارلىعى دەرلىك كەزدەسەتىندىگىن ايتادى. دەمەك، ول كوزبەن كورىپ، قۇلاقپەن ەستۋگە بولمايتىن سەزىمدى ۇعىندىرا الاتىن قاسيەتكە يە.
اۆتور: ءادىلجان ۇمبەت