قوناققا قاتىستى ىرىم- تىيىمدار

None
None
نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - قازاق بوساعاسىن اتتاعان قوناعىنا سىي- قۇرمەت كورسەتكەن. حالقىمىز ۇيىنە كەلگەن قوناقتى قۇر قول جىبەرمەي، اس- سۋىن بەرىپ، قۇرمەتتەگەن.

ەرەكشە ايتا كەتەتىن جايت، قازاق ۇيىنەن ەشقاشان قوناق ۇزىلمەگەن. بۇل ءداستۇر اتا- بابادان ميراس بوپ بۇگىنگە جەتىپ وتىر.

1. ۇيگە كىرىپ كەلە جاتقان قوناق ابايسىزدا ءسۇرىنىپ كەتسە، ءۇي يەسى مارقايعان تۇرمەن تورىنەن سىيلى ورىن ۇسىنادى. مۇنىڭ ءتۇپ توركىنى «ۇيگە كۇتپەگەن جەردەن بايلىق كەلەدى، باق داريدى» دەگەن ىرىمدى بىلدىرەدى.

2. جولاۋشىلاپ كەلە جاتقان ادام ءبىر ۇيگە سۋسىن ىشۋگە تۇسەتىن بولسا، سول ءۇيدىڭ ەسىگىنە تۋرا بەتتەپ كەلىپ، اتتان تۇسپەيدى. ءۇي يەسى سىرتقا شىققاندا، اماندىق- ساۋلىق سۇراسقان وڭ، اتىنىڭ وڭ جاعىنان تۇسەدى جانە ءۇيدى اينالمايدى. ويتكەنى، جاۋ ادامدار بوگدە ءۇيدىڭ جاي- كۇيىنە قارامايدى، باسا- كوكتەپ كىرەدى جانە ءولىمنىڭ سۋىق حابارىن ەستىرتكەلى كەلگەن ادام دا كۇي تاڭداماستان بىردەن ۇيگە كىرەدى. سول سەبەپتى، بۇل «جولاۋشىنىڭ ءجۇرىسى جامان ىرىمعا ۇقساماسىن» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. دوسجاران، اعايىن- تۋىستار دا وڭ تىلەۋمەن ءۇيدىڭ وڭ جاعىنان كەلىپ، ۇيگە وڭ اياقپەن كىرەدى.

3. ۇيدە وتىرعان قوناقتى ساۋساقپەن سانامايدى. مالدى، قولعا تۇسكەن تۇتقىنداردى عانا ساۋساقتى شوشايتىپ سانايدى.

4. قىدىرىپ، قوناققا كەلگەن جاس بالانى ۇيدەن قۇر قول قايتارمايدى. بۇل «ءسابيدىڭ مەسەلى قايتپاسىن، كوڭىلى قالماسىن، جۇرەگى سۋىماسىن، كەلەر باقىتىنىڭ بەتى قايتپاسىن، ۇيدە وتتاي ىستىق ىقىلاسى قالسىن» دەگەن ىرىمنان تۋعان ەجەلگى سالت. ەگەر ءسابي ءۇي يەلەرىنەن سۋىق راي كورىپ، كەيىگەن كەيىپپەن قايتسا، «بۇل شاڭىراقتان - باق، توردەن - باقىت، داننەن - ىرىس كەتەدى» دەپ ىرىمدالادى.

5. قوناق قونعان ءتۇنى مال تولدەسە، قوناققا كيىت كيگىزىپ، «اقجولتاي قوناق» دەپ، قۇرمەتپەن شىعارىپ سالادى. «قۇتتى قوناق كەلسە، قوي ەگىز تابادى» دەگەن ءسوز وسىندايدان شىقسا كەرەك.

6. داستارحان قوس قاباتتالعان بولسا، قوناق كەلگەندە ونىڭ تۇيىق جاعىن تورگە قاراتىپ، وڭ بەتىن كەلتىرىپ جايادى. بۇل «داستارحان وڭ بولماي، ىسىڭدە جول بولمايدى» دەگەندى بىلدىرەدى.

7. سىي تاباقپەن ەكى كارى جىلىك بىرگە تارتىلسا، قوناق قۋانادى. «وڭ جول بولادى، بايلىق كەلەدى، باق داريدى» دەپ ىرىمدايدى. قوناق جىلىكتەردى ەتتەن تازالاپ، ءمۇجىپ، ءوزى الىپ كەتەدى دە، ءۇيىنىڭ بوساعاسىنا ءىلىپ قويادى.

8. قازاقتا كەتىك، سىنىق ىدىسپەن قوناققا اس بەرمەيدى. «ىدىستىڭ كەتىگىنەن شايتان قوسارلانا اس ىشەدى، قوناق قورلانادى، قوناقتىڭ جەبەۋشى يەسى شامدانىپ، كارىن توگەدى» دەپ ىرىمدايدى.

9. قوناقتى سىيلاماس بۇرىن ءۇي قوجاسىنىڭ ءوزى استان اۋىز ءتيۋى كەرەك. بۇل ىرىم ارقىلى استىڭ ادالدىعى، ءۇي يەسىنىڭ قوناقجايلىعى تانىلادى.

10. حالقىمىز ۇيگە كەلگەن كىسىگە استان ءدام تاتىرماي جىبەرمەيدى. ەرتەدە قازاقتار بار بولسا، ول بولماسا، ايران، ىرىمشىك، قۇرت سياقتى تاعامدار ۇسىناتىن بولعان. استى قادىرلەيتىن قازاق «ءدام- تۇزىمدى تات، راسىڭدى ايت» دەيدى. قاستاندىق قىلعان بىرەۋ جايلى « ءدام- تۇزىما تاپسىردىم» دەيدى. «تاتقان دامگە قاس قىلعان جىگىت وڭباس» دەپ ولەڭدەتەدى.

Massaget.kz


سوڭعى جاڭالىقتار