قازاق سىنىبى نەگە قاعاجۋ كورە بەرەدى؟
وندا بالا ءوزىنىڭ قىركۇيەكتەن بەرى نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىنە ۇزدىكسىز دايىندالىپ، جوعارى ۇپاي جيناسا دا وقۋعا تۇسە الماعانىن، وزىنەن الدەقايدا تومەن كورسەتكىشپەن كەيبىرەۋلەردىڭ گرانتقا ىلىككەنىن باياندايدى. تالاپكەردىڭ تاۋسىلىپ تۇرعانىندا ءمان بار، ويتكەنى ورىس توبىنا گرانت كوپ بولىنگەن. ال رەداكسيامىزعا شاعىمدانعان وسكەمەندىك اتا- انالار وڭىردەگى ن ز م باسشىلىعى قازاق توبىن اشۋدان باس تارتقانىن ايتادى.
«سەنگەن سەركەم سول بولسا»
بىزگە ارىزىن ايتىپ حابارلاسقان اتا- انالاردىڭ ءبىرى قۇرالاي جارماعامبەتوۆا: «بالالارىمىز وتە جاقسى ناتيجە كورسەتتى. ءبىراق گرانتتان قۇر قالىپ تۇر. ويتكەنى ورىس توبىنا گرانت كوپ بولىنگەن. سوندىقتان وسكەمەندەگى نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىندە 4-سىنىپقا قازاقشا ءبىلىم بەرەتىن توپ اشقانىن قالايمىز. ءبىز ەڭ الدىمەن ءوز قالامىز - وسكەمەندەگى ن ز م- گە شاعىمداندىق. الايدا مەكتەپ ديرەكتورى جۇپات ەرنيازوۆا بىزگە قازاق توبىن اشا المايتىنىن ايتتى. جانە مۇنىمەن قويماي بۇعان دەيىن دە اتا- انالاردان وسىنداي شاعىم تۇسكەنىن جانە ودان ەشقانداي ناتيجە شىقپاعانىن ەسكە سالدى. ال سىنىپتى اشا المايتىن سەبەبىن قاراجاتتىڭ تەك 120 گرانتقا بەرىلگەنىمەن ءتۇسىندىردى. ەگەر قوسىمشا گرانت بولىنسە، قوسىمشا سىنىپ اشا الادى ەكەن. ديرەكتوردىڭ ايتۋىنشا، مەكتەپتىڭ ءبىر قازاق سىنىبىن وقىتۋعا مۇمكىنشىلىگى بار»، دەيدى.
جوعارى وقۋ ورنىندا ءبىلىم الۋ ءۇشىن بولىنەتىن مەملەكەتتىك گرانت سانى دا كوپ جىل تىلگە قاراي ءبولىنىپ كەلگەنى ەسىمىزدە. سول كەزدە دە تۋرا وسىنداي داۋ ءجيى بولاتىن. ءتىپتى كەيبىر تالاپكەرلەر قۇجاتتى ادەيى ورىس توبىنا تاپسىراتىن ەدى. سەبەبى ورىس توبىندا ورىن كوپ بولعاندىقتان، گرانتقا مۇمكىندىك تە مول. مۇندايلار باستىسى، وقۋعا ءتۇسىپ الۋدى كوزدەيتىن، كەيىن قالاعان بولىمىنە، ياعني قازاق توبىنا اۋىسىپ كەتۋدى جوسپارلايدى. تاۋەكەل ەتىپ تاپسىرعاندار وزىنەن تومەن ۇپايمەن سول تاڭداعان ماماندىق پەن وقۋ ورنىنا گرانتقا تۇسكەندەردى كورىپ، كوز جاسىن توگەتىن. وسىنداي جاعدايلاردان سوڭ اتا- انالاردىڭ ارىزى دا، قوعامدا شۋ دا كوبەيدى. ءسويتىپ، اقىرى گرانتتى تىلگە ەمەس، جالپىلاما، ياعني ستۋدەنتكە بولەتىن بولدى. وسىلايشا، سوڭعى بىرنەشە جىلدان بەرى ادىلدىك ورناعان- دى.
رەداكسيامىزعا ەلىمىزدىڭ شىعىس وڭىرىنەن حابارلاسىپ، شاعىمىن جوعارى جاققا جەتكىزۋدى وتىنگەن اتا- انالار دا ءدال سونداي ادىلدىكتى ورناتۋعا جوعارى ۆەدومستۆونىڭ قاۋقارى جەتەر دەپ ويلاعان بولار. نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىنە ەمتيحان تاپسىرىپ، جاقسى كورسەتكىش كورسەتسە دە وقۋعا تۇسە الماعان بالالاردىڭ اتا- انالارى وقۋ- اعارتۋ ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆكە حات جازىپتى.
اتالعان حاتتا: «قۇرمەتتى اسحات قانات ۇلى، ءبىز - وسكەمەن قالاسىنداعى حيميا- بيولوگيا باعىتىنداعى نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىنىڭ 7-سىنىبىنا ۇمىتكەرلەردىڭ اتا- انالارىمىز. سىزدەن قازاق تىلىندە وقىتاتىن 7-سىنىپقا وقۋشىلاردى ءادىل ىرىكتەۋگە جاردەم كورسەتۋىڭىزدى سۇرايمىز. ورىس تىلىندە 767 ۇپاي جيناعان بالالار نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىنە تۇسە الادى، ال قازاق تىلىندە 962 ۇپاي جيناعان بالالار نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىنە تۇسە المايدى. ويتكەنى بيىل 2022 -جىلى 3 قازاق جانە 2 ورىس سىنىپتارىن (3+2) قابىلداۋ مۇمكىندىگى بار. ءبىزدىڭ بالالارىمىز ورىس تىلىندە وقيتىن بالالارعا قاراعاندا جوعارى ناتيجەلەر كورسەتتى. 2021-2022 وقۋ جىلىنداعىداي 4 (قازاق) +1 (ورىس) سىنىپتارىن اشۋ نۇسقاسىن قاراستىرعانىن قالايمىز. ەگەر مەكتەپتىڭ باسىمدىعى وقۋشىلاردىڭ جوعارى ءبىلىمى مەن داعدىلارى بولسا، وندا ءبىزدىڭ بالالار وسى تالاپتارعا ساي كەلەدى. سىزدەن وسى ماسەلەنى شەشۋگە كومەكتەسۋىڭىزدى سۇرايمىز»، دەلىنگەن.
بۇعان ۆەدومستۆو باسشىسى: «نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتى»، «نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى»، «نازاربايەۆ قورى» مارتەبەسى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭىنىڭ (بۇدان ءارى - زاڭ) 4-بابىنىڭ 2-تارماعىنا سايكەس زياتكەرلىك مەكتەپتەر ءبىلىم بەرۋ قىزمەتىن، ونىڭ ىشىندە قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا قۇرىلاتىن دەربەس ءبىلىم بەرۋ ۇيىمى سانالادى. زاڭنىڭ 10-بابىنىڭ 2-تارماعىنا سايكەس وقۋعا قابىلداۋ قاعيدالارىن دەربەس بەكىتەدى. وسىعان بايلانىستى بارلىق سۇراق بويىنشا «نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى» د ب ب ۇ- عا حابارلاسۋدى ۇسىنامىز»، دەپ جاۋاپ قاتىپتى.
گرانت بولىنىسىنە ارالاسا المايدى
مينيستر ا. ايماعامبەتوۆ – ن ز م- دەگى گرانتتاردى تاعايىنداۋ جونىندەگى كوميسسيانىڭ ءتوراعاسى. سوندا بۇل ءتوراعالىق تۇككە تۇرعىسىز بولعانى ما؟
بۇعان مينيسترلىكتىڭ ءوز ءۋاجى بار: «ءبىز كوپشىلىكتىڭ جاعدايدى تۇسىنبەيتىنىن جانە ن ز م مەكتەپتەرى مينيسترلىككە باعىنىستى دەپ سانايتىنىن كورىپ وتىرمىز. وسى ورايدا «ن ز م» د ب ب ۇ- نىڭ تولىق دەربەستىگىن قامتاماسىز ەتەتىن ارنايى زاڭ بار ەكەنىن ەسكە سالعىمىز كەلەدى. ياعني ن ز م مەكتەپتەرى وقۋ- اعارتۋ مينيسترلىگىنە باعىنبايدى. سايكەسىنشە، تىلدەر بولىنىسىندە كۆوتا ءبولۋ، سىنىپتاردى جابدىقتاۋ، جاڭا مەكتەپتەر اشۋ ماسەلەلەرىن مينيسترلىك ەمەس، قامقورشىلىق كەڭەسى شەشەدى. تۇسىندىرەتىن ءبىر عانا ماسەلە بار. دالىرەك ايتقاندا، مينيستر گرانتتاردى تاعايىنداۋ جونىندەگى كوميسسيانىڭ ءتوراعاسى ەكەنى تاريحي تۇردە قالىپتاسقان، الايدا ونىڭ سىنىپتارعا قابىلداۋ، سىنىپتاردى جيناقتاۋ جانە ونى اشۋ ساياساتىن انىقتاۋعا قۇقىعى جوق. سوندىقتان ءتوراعا قىزمەتى قايتا قارالادى. نەگىزگى شەشىمدەردى قابىلدايتىن ادامدار كونكۋرس كوميسسياسىنا ءتوراعالىق ەتۋى كەرەك»، دەپ جاۋاپ بەردى ولار.
ياعني مينيستر گرانتتاردى تاعايىنداۋ جونىندەگى كوميسسيانىڭ ءتوراعاسى بولا تۇرا گرانت سانىنىڭ بولىنىسىنە ارالاسۋعا قۇقى جوق. ال «نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى» دەربەس ءبىلىم بەرۋ ۇيىمىنىڭ باسشىسى كۇلاش ءشامشيدينوۆادان ازىرگە جاۋاپ جوق. ويتكەنى اتا- انالار وعان دا ارنايى حات جازىپتى. ءبىز دە وسى ۇيىمنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىنە حابارلاما جونەلتتىك. وقىعانىمەن، كەرى بايلانىس بولمادى.
ەندى ءسوز باسىنداعى ۇلكەن ماسەلە كوتەرىپ جىلاعان كىشكەنتاي كەيىپكەرىمىزگە ورالايىق. ءوزىن سابىر شىڭعىس مارات ۇلى دەپ تانىستىرعان وقۋشى: «قىركۇيەكتىڭ 14-ىنەن بەرى كۇن سايىن ساعات 6-دان تۇرىپ دايىندالدىم. تەست تاپسىرىپ 1172 ۇپاي جينادىم. تىزىمدە 112-ورىندا تۇرمىن. ورىس توبىنا تۇسكەندەردىكى مەنىكىنەن 50-60 ۇپايعا تومەن. وسىلاي عوي، جارتىلاي ورىس، جارتىلاي قازاق 1126 ۇپايمەن مىناۋ مەكتەپكە تۇسەدى دە، مەن 1172 ۇپايمەن تۇسە المايمىن. نە ءۇشىن قازاقستاندا قازاقتاردى مازاقتايدى؟»، دەپ جىلاپ جىبەردى. ونىڭ «مازاقتايدى» دەگەنى «مازاق قىلادى» دەگەندەي ەستىلەدى ەكەن.
ءتۇيىن
تالاپشىل تالاپكەر، وزات وقۋشى قازاقستاندا تۇرىپ قازاقشا وقىعىسى كەلگەنى ءۇشىن زياتكەرلىك مەكتەپتە وقۋ مۇمكىندىگىنەن قاعىلىپ تۇر. ادىلەتسىزدىكتەن ساعى سىنعان زياتكەر ۇرپاقتىڭ ەرتەڭ ءبىلىم ءنارىن شەتەلدىڭ پايداسىنا، ەكونوميكاسىنا جۇمساماسىنا كىم كەپىل؟ ءبىز ەلدىڭ ءال- اۋقاتىن كوتەرەتىن وزىمىزدە ءوندىرىستىڭ جوقتىعىنان شيكىزاتتارىمىزدىڭ جىلدار بويى شەتەلدەرگە سۋ تەگىن كەتكەنىن قازىر ءىشىمىز اشىپ ايتىپ ءجۇرمىز. اقىل- وي - ەڭ قۇندى «شيكىزاتىمىز». ونى سۇراۋسىز ساتۋ - باردان ايىرىلۋ عوي. سونى قازىردەن ۇعىنساق، قانەكي. ويتكەنى ۇلت كوشباسشىسى ءاليحان بوكەيحان ۇلى «بالا قاي تىلدە ءبىلىم السا، سول ەلگە قىزمەت ەتەدى» دەمەپ پە ەدى. بۇل دايەكسوزگە دە «ەسكىنىڭ ءسوزى» دەپ ارگۋمەنت ايتاتىندار تابىلار. ولاي بولسا، ءبىر نارسەنى ەسكە سالعىمىز كەلەدى: ەلىمىزدىڭ قولدانىسىنداعى «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىندا بارلىق بالا ءوزىنىڭ قاندايدا ءبىر ەرەكشەلىگىنە، وقىتۋ تىلىنە، الەۋمەتتىك جاعدايىنا قاراماستان، ساپالى ءبىلىم الۋعا قۇقىلى ەكەنى جازىلعان.