ەرلان قارين كونستيتۋتسياعا ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەردى بەسكە ءبولىپ ءتۇسىندىردى
بۇل تۋرالى ق ر مەملەكەتتىك حاتشىسى ەرلان قارين ءوزىنىڭ YouTube ارناسىندا كونستيتۋتسياعا ۇسىنىلاتىن نەگىزگى وزگەرىستەردى ءتۇسىندىرۋ كەزىندە ايتتى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.
«بۇگىندە دامۋدىڭ جاڭا كەزەڭىندە قازاقستاندى اۋقىمدى ساياسي جاڭعىرتۋ كۇتىپ تۇر جانە بۇل كونستيتۋتسيالىق رەفورماسىز مۇمكىن بولمايدى. وزگەرىستەر كونستيتۋتسيا باپتارىنىڭ ۇشتەن بىرىنە قاتىستى بولادى. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ مالىمدەگەندەي، اتا زاڭعا ەنگىزىلگەن تۇزەتۋلەر ەلىمىز ءۇشىن تاعدىرشەشتى مانگە يە. سوندىقتان كونستيتۋتسياعا وزگەرىس ەنگىزۋ ماسەلەسى پارلامەنتتە ەمەس، رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋمدا شەشىلەتىن بولادى. كونستيتۋتسيالىق رەفورما دەگەنىمىز - پرەزيدەنتتىڭ 2019-جىلدان بەرگى بۇكىل ساياسي رەفورمالارىنىڭ قيسىندى جالعاسى. بۇل رەفورمالار بويىنشا 10 زاڭ قابىلدانعان»، - دەدى مەملەكەتتىك حاتشى.
ونىڭ ايتۋىنشا، كونستيتۋتسيالىق تۇزەتۋلەر جوباسى ازاماتتاردىڭ سۇرانىستارىنا نەگىزدەلگەن جانە بۇكىل قوعامنىڭ مۇددەسى ءۇشىن جۇزەگە اسىرىلادى.
«جوبا بويىنشا جەتەكشى عالىمدار، قۇقىقتانۋشىلار جۇمىس ىستەدى. بالكىم كوپشىلىگىڭىز ءۇشىن كونستيتۋتسيانىڭ ەسكى جانە جاڭا رەداكسياسى اراسىنداعى ايىرماشىلىقتى بىردەن كورۋ قيىن بولادى. سوندىقتان ءبىز بارلىق وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلاردى بەس ءىرى بلوكقا بولدىك، ولاردىڭ ءارقايسىسى جاڭارتىلعان كونستيتۋتسيادا نە وزگەرەدى دەگەن باستى سۇراققا جاۋاپ بەرەدى»، - دەدى ەرلان قارين.
تۇزەتۋلەردىڭ ءبىرىنشى بلوگى سۋپەرپرەزيدەنتتىك مودەلدەن پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكاعا تۇپكىلىكتى كوشۋدى قامتاماسىز ەتەدى.
«بىرىنشىدەن، پرەزيدەنت ءوز وكىلەتتىگى كەزەڭىندە ەشقانداي ساياسي پارتيا قۇرامىندا بولمايدى. بۇل تىيىم كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ، جوعارعى سوتتىڭ، وزگە دە سوتتاردىڭ ءتوراعالارى مەن سۋديالارىنا، ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ، سونداي-اق ق ر جوعارى اۋديتورلىق پالاتاسىنىڭ ءتوراعاسى مەن مۇشەلەرىنە قولدانىلادى. تۇزەتۋدىڭ ارتىقشىلىعى - ساياسي باسەكەلەستىكتى ارتتىرۋ جانە بارلىق ساياسي پارتيالاردىڭ دامۋى ءۇشىن تەڭ جاعداي جاساۋ.
ەكىنشىدەن، پرەزيدەنتتىڭ جاقىن تۋىستارىنىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر جانە كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرىنىڭ باسشىلارى لاۋازىمدارىن اتقارۋعا قۇقىعى بولمايدى.
ۇشىنشىدەن، پرەزيدەنتتىڭ اۋداندار، قالالار مەن اۋىلدىق وكرۋگتەر اكىمدەرىن قىزمەتىنەن بوساتۋعا قۇقىعى بولمايدى»، - دەپ ءتۇسىندىردى ەرلان قارين.
تۇزەتۋلەردىڭ ەكىنشى بلوگى ءبىرقاتار بيلىك وكىلەتتىكتەرىن قايتا بولۋگە باعىتتالعان.
«بىرىنشىدەن، سەناتتاعى پرەزيدەنتتىك كۆوتا 15 دەپۋتاتتان 10 دەپۋتاتقا دەيىن قىسقارادى. بۇل رەتتە ولاردىڭ بەسەۋىن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى ۇسىناتىن بولادى. ەكىنشىدەن، سەنات كونستيتۋتسيالىق كەڭەس پەن جوعارى سوت كەڭەسى ءتوراعالارىنىڭ قىزمەتىنە پرەزيدەنت ەنگىزەتىن كانديداتۋرالاردى ماقۇلداي الادى. ۇشىنشىدەن، كونستيتۋتسيالىق سوت قۇرىلادى. كونستيتۋتسيالىق سوت 11 سۋديادان تۇرادى - بۇل قازىرگىدەن ءتورت ادامعا كوپ. ونىڭ قۇرامى بىلايشا قۇرىلادى: 6 سۋديانى پارلامەنت تاعايىندايدى، ءتورت سۋديانى پرەزيدەنت تاعايىندايدى، كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ ءتوراعاسىن سەنات كەلىسىمىمەن پرەزيدەنت تاعايىندايدى. تورتىنشىدەن، رەسپۋبليكالىق بيۋجەتتىڭ اتقارىلۋىن باقىلاۋ جونىندەگى ەسەپ كوميتەتى جوعارى اۋديتورلىق پالاتا بولىپ قايتا قۇرىلادى. ونىڭ ءتوراعاسى جىلىنا ەكى رەت ءماجىلىس دەپۋتاتتارى الدىندا ەسەپ بەرەدى. مۇنداي شارا دەپۋتاتتاردىڭ بيۋجەتتى باقىلاۋىن كەڭەيتەدى»، - دەپ ءتۇسىندىردى ەرلان قارين.
تۇزەتۋلەردىڭ ءۇشىنشى بلوگىندا پارلامەنت پەن ونىڭ پالاتالارىنىڭ ءرولى مەن مارتەبەسىن ارتتىرۋ تۋرالى ايتىلادى.
مەملەكەتتىك حاتشى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ كۆوتاسى ماجىلىستەن سەناتقا اۋىستىرىلىپ، 9 دەپۋتاتتان 5 دەپۋتاتقا دەيىن قىسقاراتىنىن ەسكە سالدى. ءماجىلىس دەپۋتاتتارى ارالاس سايلاۋ جۇيەسى بويىنشا سايلاناتىن بولادى.
ءماجىلىستىڭ %30 ىن ءبىر مانداتتى دەپۋتاتتار قۇراماق. بۇل بارلىق ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىن تولىق ەسكەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
«ماجىلىسكە زاڭ قابىلداۋ، ال سەناتقا ولاردى ماقۇلداۋ نەمەسە ماقۇلداماۋ ۇسىنىلادى. بۇل ساياسي جۇيەدەگى كەدەرگىلەر مەن تەپە- تەڭدىك تەتىگىن نىعايتادى»، - دەپ اتاپ ءوتتى ەرلان قارين.
كونستيتۋتسياعا ەنگىزىلەتىن تۇزەتۋلەردىڭ ءتورتىنشى بلوگى حالىقتىڭ ەل باسقارۋ ىسىنە كوبىرەك قاتىسۋىن كوزدەيدى.
«ەڭ باستىسى، جەر جانە ونىڭ قويناۋى، سۋ، وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار دۇنيەسى جانە باسقا دا تابيعي رەسۋرستار حالىققا تيەسىلى دەگەن نورما كونستيتۋتسيادا تۇپكىلىكتى جانە ءبىرجاقتى بەكىتىلگەن. مەملەكەت حالىق اتىنان مەنشىك قۇقىعىن جۇزەگە اسىرادى»، - دەدى ە. قارين.
وبلىستاردىڭ، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ جانە استانانىڭ اكىمدەرىن قىزمەتكە پرەزيدەنت وسى ءوڭىردىڭ بارلىق ءماسليحاتتارى دەپۋتاتتارىنىڭ كەلىسىمىمەن عانا تاعايىندايتىن بولادى. بۇل رەتتە مەملەكەت باسشىسى كەمىندە ەكى كانديداتۋرا ۇسىنىپ، ولار بويىنشا داۋىس بەرۋ وتكىزىلەدى.
ەڭ كوپ داۋىس العان كانديدات لاۋازىمعا تاعايىندالادى. تۇزەتۋلەردىڭ بەسىنشى بلوگى ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ تەتىگىن كۇشەيتۋگە باعىتتالعان.
بىرىنشىدەن، كونستيتۋتسيالىق سوت ازاماتتار ءوتىنىشى بويىنشا ق ر قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن تىكەلەي قوزعايتىن نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەردىڭ كونستيتۋتسياعا سايكەستىگىن قارايتىن بولادى.
ەكىنشىدەن، ءولىم جازاسىن كونستيتۋتسيالىق دەڭگەيدە جويۋ تۋرالى شەشىم تۇپكىلىكتى بەكىتىلەدى.
ۇشىنشىدەن، پروكۋراتۋرانىڭ جۇمىسى كونستيتۋتسيالىق زاڭمەن بەلگىلەنەدى. بۇل جۇيەلى قۇقىق قورعاۋ قىزمەتىن جانە مەملەكەت اتىنان ەل اۋماعىندا زاڭدىلىقتىڭ ساقتالۋىن جوعارى قاداعالاۋدى كۇشەيتەدى»، - دەپ قوستى ول.
تورتىنشىدەن، ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل يممۋنيتەتكە جانە قانداي دا ءبىر مەملەكەتتىك ورگاندار مەن لاۋازىمدى ادامدارعا تاۋەلدى بولماۋ جانە ەسەپ بەرمەۋ كەپىلدىكتەرىنە يە بولادى. ونىڭ كونستيتۋتسيالىق سوتقا جۇگىنۋگە قۇقىعى بولادى.
«مەن اتاپ وتكەن تۇزەتۋلەر مەملەكەت جۇمىسىنىڭ نەگىزگى پرينتسيپتەرىنە قاتىستى جانە قازاقستان ءۇشىن تاريحي ماڭىزى بار. بۇل رەفورمالار - اۋقىمدى ساياسي جاڭعىرۋدىڭ اسا ماڭىزدى كەزەڭى. وسى تۇزەتۋلەر قابىلدانعاننان كەيىن 20 دان استام زاڭدى وزگەرتۋ قاجەت بولادى. كونستيتۋتسيالىق رەفورما جۇيەلى سيپاتقا يە. ناتيجەسىندە بارلىق مەملەكەتتىك مودەلدىڭ تيىمدىلىگى ارتادى. بۇل وزگەرىستەردىڭ اسەرىن ءاربىر قازاقستاندىق سەزىنەتىن بولادى»، - دەپ تۇيىندەدى ەرلان قارين.