وزبەكستاندا ەندى زاڭ جۇزىندە نەكەلەسۋ قيىنداي تۇسەدى
بۇعان كەيىنگى كەزدە تۋىستىق نەكە سالدارىنان ومىرگە سىرقات بالالاردىڭ كوپتەپ كەلۋى سەبەپ. تۋىستىق نەكە ماسەلەسى وزبەكستاندا كوپتەن بەرى قوزعالىپ كەلەدى. 1998 -جىلى مەملەكەت بۇعان ءتىپتى زاڭ جۇزىندە تىيىم سالعان. سوعان قاراماستان اۋىلدىق جەرلەردە تۋعان-تۋىسپەن قىز الىسۋ ءداستۇرى ءالى ۇزىلمەگەن. بىلتىر جۇرگىزىلگەن الەۋمەتتىك ساۋالناما ناتيجەسى مۇنداي جۇپتاردىڭ كوبى اتا-انا قالاۋىمەن پايدا بولاتىنىن كورسەتتى.
«بىزدە شىعىس حالىقتارىنا ءتان مەنتاليتەت بار. ۇلكەندى سىيلاۋ، ايتقانىن ورىنداۋ مىندەت. مۇنىڭ ءتۇپ- تامىرى ماحاللادان باستالادى. زاڭ جۇزىندە تۋىستىق نەكەگە تىيىم سالىنعانىمەن، شالعايداعى ەلدى مەكەندەردە جاعداي قايتالانىپ جاتىر. سوندىقتان ءوز تاراپىمىزدان سەمينار وتكىزىپ، اعارتۋشىلىق جۇمىس جۇرگىزەمىز. جاستار تۋىستىق نەكەنىڭ سالدارىن ءتۇسىنۋى كەرەك»، دەيدى رەپرودۋكتيۆتى ورتالىق ديرەكتورى ديلورا ۆاحيدوۆا.
وزبەك بيلىگى دە كەيىنگى كەزدە پروبلەمانى جاسىرىپ جۇرگەن جوق. پرەزيدەنت دەڭگەيىندە ماسەلە قارالىپ جاتىر. ۇيلەنەتىن جاستار د ن ق سىناماسىن تاپسىرۋعا مىندەتتەلدى. تۋىستىق بايلانىس بايقالسا، ازاماتتىق حال اكتىلەرى تىركەلمەيدى. ءبىراق تاپسىرمانى ورىنداۋ كەيىنگە قالاتىن ءتۇرى بار. سەبەبى ەلدە مۇنداي ساراپتامالىق ورتالىقتار جەتىسپەيدى. د ن ق قۇنىن دا كەز كەلگەن وزبەكستاندىقتىڭ قالتاسى كوتەرە بەرمەيدى.
«رەپرودۋكتيۆتى ورتالىق گەنەتيك ماماندى جۇمىسقا الدى. زەرتحانا ارنايى قوندىرعىلارمەن جابدىقتالدى. نەكەگە تۇرعىسى كەلگەن جۇبايلار سول جەرگە بارىپ تەكسەرىلە الادى. ازىرگە تاۋەكەل توپتارى عانا باقىلاۋعا الىنىپ جاتىر. د ن ق سىناماسى دا، قوندىرعىلارى دا قىمبات»، دەيدى ديلورا ۆاحيدوۆا.
جەرگىلىكتى ماماندار تۋىستىق نەكەنىڭ بارلىعىندا دا سىرقات بالا دۇنيەگە كەلەدى دەگەنگە كەلىسپەيدى. ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك، وزبەكستاننىڭ وڭتۇستىك وبلىستارىندا تۋىستىق نەكە كوپ. سۇرحانداريا، قاشقاداريا جانە سىرداريا وبلىستارى كوش باسىندا. اتالعان وڭىرلەردەگى احۋال ماحاللا جانە وتباسى مينيسترلىگىنىڭ باقىلاۋىنا ءوتتى. ونداعى قىز-جىگىتتەردىڭ تاربيەسىمەن ۆەدومستۆو ماماندارى اينالىسادى. ال سىرقات بالالارعا مەملەكەت جانە دەمەۋشىلەر كومەك كورسەتىپ جاتىر.
«وزبەكستاندا جۇرەك اقاۋى بار بالالار كوپ دۇنيەگە كەلەدى. ولاردى دەمەۋشىلەر ەسەبىنەن ساۋىقتىرىپ جاتىرمىز. اتا-انالارىنىڭ قاراجاتى جەتىسپەيدى. سالدارىنان ولىمگە دە دۋشار بولاتىندارى بار. جاعدايدى قالاي بولسا دا جاقسارتۋدى ويلاپ ءجۇرمىز»، دەيدى جەكە كلينيكانىڭ قىزمەتكەرى شاحنوزا ياكۋبوۆا.
د ن ق سىناماسىن مىندەتتەۋ ەرەجەسى كەلەر جىلى ەنگىزىلەدى. وعان دەيىن رەپرودۋكتى ورتالىقتاردى جابدىقتاۋ قاجەت. اۋەلگىدە قىزمەت اقىسىن مەملەكەت تولىققاندى موينىنا الادى.
تۋىستىق نەكەنىڭ ۇلت ساۋلىعىنا ۇلكەن زيانىن سەزىنگەن وزبەك بيلىگى زاڭدى ودان ءارى كۇشەيتۋدى جوسپارلاپ وتىر. ءبىراق اۋىلدىق جەرلەردەگى جۇرتشىلىق مۇنى تاعى اينالىپ ءوتۋى مۇمكىن. داستۇرگە ساي قالىڭ مال تولەۋدەن الشاقتاپ جۇرەتىندەر كەزدەسەدى. ونىڭ ورنىنا ەش مىندەتتەمەسىز تۋىستار اراسىندا قۇدا-جەكجات بولۋدى ءجون دەپ تابادى. زاڭعا ەنگىزىلەتىن ەندىگى وزگەرىستەر دە پروبلەمانىڭ شەشىمىن تابۋدى كوزدەيدى.