تۋعان ەلدەي ەل بولماس
اتالعان ەلدىڭ ءبىر شاعىن ەلدى مەكەنىندەگى، بىزدىڭشە ايتساق، اۋىلىنداعى، ادەمى كورىنىس. قاز- قاتار تىزىلگەن ەكى- ءۇش قاباتتى ءساندى كوتتەدجدەر. جايقالعان تال- تەرەك. جاسىل كىلەم سەكىلدى قۇلپىرعان شوپتەر. جارقىراعان اسفالت. اۋىل كوركىنە تامسانىپ قاراي بەرگىڭ كەلەدى.
ءبىر عاجابى، مۇندا كەدەي ادامدار تۇرادى ەكەن. ال ەندى كەدەيلەرىنىڭ جاعدايىنىڭ ءوزى اجەپتاۋىر. ولار جۇمىسسىز ۇيدە وتىرعاننىڭ وزىندە مەملەكەتتەن ايىنا 1500 ەۋرو جاردەماقى الادى ەكەن. بىزدىڭشە ايتقاندا، 750 مىڭ تەڭگە عوي. بىزدەگى ورتا تۇرمىستاعى ادامداردىڭ ۇيىنە اي سايىن مۇنداي قارجى كىرە مە، كىرمەي مە، ول جاعىن ايتا المايمىن.
مىنە، وسى بەينەجازبا ءبىزدىڭ كۋرستاستار چاتىنا دا كەلىپ ءتۇستى. تالقىلاي جونەلدىك.
«گەرمانياعا بارىپ كەدەي بولسا، قايتەدى؟ !» دەپ جازدى ءبىر كۋرستاسىمىز.
«گەرمانيا قازاقتار تۇراتىن جەر ەمەس، ولار بىزدەردەي كەڭ ەمەس»، دەپ جازدى ەكىنشى كۋرستاسىمىز.
«راس- اۋ، ءبىزدىڭ جەرىمىز دە، كوڭىلىمىز دە كەڭ عوي. باسقا ەلگە بارىپ ءومىر سۇرە الماسپىز. تۋعان جەردەي جەر بولماس، تۋعان ەلدەي ەل بولماس»، دەپ جازدى ءۇشىنشى كۋرستاسىمىز.
«ولار ءبىزدى قابىلدامايدى دا عوي، گەرمانياعا بارۋ ءۇشىن الدىمەن نەمىس بولۋىڭ كەرەك قوي»، دەپ جازدى ءتورتىنشى كۋرستاسىمىز.
سودان جاڭاعى «گەرمانيا - قازاق تۇراتىن جەر ەمەس» دەگەن دوسىمىز ءبىر اڭگىمەنىڭ شەتىن شىعاردى. تارازدا شەشەسى جاعىنان جەگجاتتارىنىڭ ءبىر قىزى ەرتە ۋاقىتتا نەمىس جىگىتىنە تۇرمىسقا شىققان ەكەن. ول جىگىتتىڭ ءوزى شىنتۋايتىنا كەلگەندە قازاق. ويتكەنى اكەسى - قازاق، شەشەسى - نەمىس. ەلىمىزدەگى نەمىستەر گەرمانياعا قوپارىلا كوشكەن كەزدە، شەشەلەرىنىڭ بارشا تۋىسى سول جاققا بارىپ قونىستانادى، بۇلار دا قىزدى- قىزدىمەن سول ەلگە وتباسىمەن قونىس اۋدارادى. بۇل جاقتان بوزبالا بولىپ بارعان بالاسى ەرجەتىپ، اۆتوكولىك جوندەيتىن شەبەرحاناعا جۇمىسقا تۇرادى. قازاقستانمەن قارىم- قاتىناسىن ۇزبەيدى. ويتكەنى ءبىز جاقتان جەڭىل كولىك ساتىپ الۋعا بارعاندار سول جىگىتكە جولىعىپ، كولىك تاڭداپ الۋعا، ماشينانى جولعا دايىنداۋعا كومەك الىپ جۇرەدى. جىگىتتىڭ ءوزى دە ەلگە ءجيى كەلىپ كەتەدى. سودان الگى جىگىتتىڭ كوڭىلى بۇزىلىپ، باسقا باۋىرلارىن الىپ، قازاقستانعا قايتا قايتىپ كەلەدى. شۇكىر، بۇل جاقتا دا تۇرمىستارى جامان ەمەس ەكەن.
شاماسى، اكەلەرى كوپ وتپەي قايتىس بولسا كەرەك. ەندى گەرمانيادا جالعىز شەشەلەرى تۇرىپ جاتقان كورىنەدى. ول كىسى دە جىلما- جىل قازاقستانعا كەلىپ تۇرادى ەكەن. ويتكەنى بالالارى دا وسىندا عوي.
سودان بىردە تۋىستارى داستارقان باسىنداعى ەركىن اڭگىمە كەزىندە: «ەندى نەگە ءوزىڭىز قايتىپ كەلمەيسىز؟» دەپ سۇرايدى الگى كەمپىردەن. سوندا الگى اپامىز: «شىركىن، ءوز ەركىمە سالسا، گەرمانيادا ءبىر كۇن دە تۇرماس ەدىم. قۇستاي ۇشىپ قازاقستانىما جەتەر ەدىم. تەك مەنى ول جاقتا توقتاتىپ تۇرعان 1500 ەۋرو جاردەماقىسى عوي. سول قارجىمەن ەپتەپ مۇنداعى بالالارىما كومەكتەسەمىن. ول جاقتا ءبىزدىڭ قازاقتىڭ قوناقجايلىلىعى مەن كەڭپەيىلدىگى جوق. جانىڭا ۇنەمى بىردەڭە جەتپەي جۇرەدى» ، دەپتى.
وسى وقيعادان تۋاتىن قورىتىندى - ەل رەتىندە ءبىزدىڭ قازاقتىڭ جاقسى حالىق ەكەندىگى. تەك وسى وتباسى عانا ەمەس، گەرمانياعا قونىس اۋدارعان بارشا نەمىستىڭ سول جاقتان قازاقستانعا ىستىق سالەمدەرىن جولداپ، تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى كەزىندە قازاقستاننىڭ كوك تۋىن كوتەرىپ، قازاقتىڭ ءانىن شىرقاپ جاتاتىندىعى سونىڭ ءبىر دالەلى بولسا كەرەك. ولاردىڭ اراسىندا دا قازاقستانعا قايتىپ كەلگەندەرى از ەمەس ەكەنى بەلگىلى. دەمەك بۇل - ول جاققا كەتكەن نەمىس اعايىندارىمىزدىڭ جانىنا دا بىردەڭە جەتپەي ءجۇر دەگەن ءسوز.
قازىر ەل ىشىندەگى ادامداردىڭ دا ءارى- ءسارى كوڭىل كۇي ۇستىندە ەكەنى بەلگىلى. الماتىداعى قاڭتار وقيعاسى سول كوڭىل كۇيگە كولەڭكەسىن ءتۇسىرىپ وتكەندەي. ءومىردىڭ قاۋىپسىزدىگى ماسەلەسى الدىڭعى قاتارعا شىعىپ وتىر. دەگەنمەن كوپتەگەن قازاقستاندىق مەملەكەت باسشىسى ايگىلەگەن «جاڭا قازاقستاننان» جاقسى ءۇمىت كۇتۋدە. جاستار جاعى ءوز بولاشاقتارىن «جاڭا قازاقستانمەن» بايلانىستىرعىسى كەلەدى. ول ءۇشىن، ارينە، مەملەكەتتىك بيلىك جۇيەسىنە تەرەڭ رەفورمالار كەرەك. سول رەفورمالار جەدەل جانە ناتيجەلى جۇرگەن جاعدايدا عانا «ارقادا قىس جىلى بولسا، ارقار اۋىپ نەسى بار» دەگەندەي، جاستاردىڭ شەتەلدەرگە كەتۋى دە كىلت توقتايتىنى انىق. حالىققا ەڭ قاجەتى - بولاشاققا دەگەن سەنىمنىڭ بولۋى. سول سەنىم بولسا، استى- ءۇستى كەنگە تولى قازاقستاندا ءبارى تابىلاتىندىعى دا كۇمانسىز.
سۇڭعات ءالىپباي
egemen.kz